Betekenis

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

De gebruikelijke omschrijving van de term betekenis is datgene wat een teken (een woord, gebaar, voorwerp of anderssoortige betekenisdrager die verwijst naar een betekenis) wil zeggen. De omgeving waarin dit plaatsvindt kunnen we het betekeninsvormingsprocess noemen.

In de filosofie bestaan drie soorten theorieën over betekenis:

• Referentialisme
• Ideationele theorie
• Stimulus response-theorie

[bewerk] Referentialisme

Deze interpretatie staat het dichtst bij het dagelijks taalgebruik. De betekenis van een woord is datgene waar een woord naar verwijst. Betekenis en verwijzing vallen aldus samen.

Deze opvatting zou filosofisch problematisch zijn. Een bekend voorbeeld komt van Gottlob Frege: De uitdrukkingen 'morgenster' en 'avondster' zouden volgens hem beide naar hetzelfde buitentalige object verwijzen, te weten de planeet Venus, maar hun betekenis is niet hetzelfde. Op grond van de uitdrukkingen zelf zou het niet duidelijk zijn dat het over hetzelfde object gaat (terwijl het in feite twee woorden voor verschillende hoedanigheden van dit object zijn). Volgens hem zou het dus mogelijk zijn de betekenis te laten variëren, zonder dat datgene waarnaar verwezen wordt verandert.

[bewerk] Ideationele theorie

Deze theorie is uitgewerkt door de Engelse filosoof John Locke in de 17e eeuw. Woorden staan, volgens deze theorie, voor ideeën. De taal is een brug tussen de werkelijkheid en de gedachten. Gedachten bestaan uit een stroom van ideeën in het bewustzijn en zijn alleen maar toegankelijk voor het subject. Gedachten kunnen naar een ander worden overgebracht via de taal. Taal is dus een vehikel voor of een omcodering van gedachten.

Deze theorie gaat er impliciet van uit dat men zonder taal kan denken. Taal speelt dan pas een rol als de gedachten naar een ander worden overgebracht. Of dit het geval kan zijn is een controversieel onderwerp. In de ervaring van velen gaan gedachten en taal immers altijd samen - de meeste volwassen mensen denken tenslotte door middel van taal. Maar dit betekent niet dat men niet zonder taal kan denken. Zo is er bijvoorbeeld beelddenken, wiskundig denken, muziekcompositie, en ook het al dan niet bewust toepassen van grammaticale regels zonder er woordelijk voor te hoeven denken. Een aantal mensen (volwassenen, maar vooral peuters en zuigelingen) en ook sommige dieren, geven blijk in staat te zijn redeneringen rechtstreeks uit te voeren zonder gebruik van taal.

[bewerk] Stimulus-respons-theorie

De betekenis van een woord wordt in deze theorie in verband gebracht met publiekelijk waarneembare aspecten van een situatie waarin taal wordt gebruikt. Hierbij verwijst men naar het behaviorisme, waarin menselijk gedrag wordt verklaard via een stimulus-reactiemodel.