Begijnhof (Diest)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
 |
|
Het Begijnhof van Diest is een historische stadswijk in het noordoosten van de oude binnenstad van Diest waar vroeger de begijnen woonden. Het begijnhof is afgesloten van de rest van de stad door 2 barokke poorten. In het begijnhof staan een eenvoudig gotische kerk en een honderdtal huizen (meestal uit de tweede helft van de 17e eeuw) langs een vijftal straten. In vergelijking met andere stratenbegijnhoven (of begijnhoven van het `ministad'-type) zijn de straten recht en breed. Het begijnhof is uitstekend bewaard.
[bewerk] Nicolaas van Essche en het Begijnhof van Diest
Nicolaas van Essche (of Esschius) (Oisterwijk, 1507 - Diest, 1578) was pastoor van het begijnhof vanaf 1538 (met korte onderbreking in 1539-1540). Deze pastoor stond onder invloed van de moderne devotie en Ruusbroec. Hij streefde naar waarachtige en persoonlijke geloofsbeleving, wars van alle uiterlijk vertoon. De nadruk lag op onthechting, devotie en gebed, en op verering van de H. Geest.
Op het ogenblik van zijn ambtsaanvaarding werd het dagelijks leven in het begijnhof gedomineerd door wereldse zaken. Begijnen dreven veelvuldig handel, hadden veel contacten met buitenstaanders en waren vaak afwezig van het hof. Pastoor Van Essche voerde nieuwe statuten en hervormingen door:
- Het begijnenkleed werd zwart in plaats van grijs, als uiting van boete en inkeer.
- Contacten tussen begijnen en stedelingen werden zo veel mogelijk beperkt. Een weg dwars door het begijnhof die naar de Demer en de vesten leidde kon worden afgesloten (in ruil stond de pastoor een stuk land van het begijnhof af aan de stad voor een nieuwe weg rondom het begijnhof).
- Handelsactiviteiten moesten worden beperkt.
Zowel begijnen als omwonenden voelden zich benadeeld door deze maatregelen en trokken naar de schepenbank. Door de aard van de beschuldigingen die werden geuit tegenover de pastoor, kwam ook de inquisitie eraan te pas. In 1548 werd de pastoor echter van alle beschuldigingen vrijgesproken.
Esschius moedigde de begijnen aan om in te treden in een klooster, bv. om claris te worden. In 1553 traden, onder zijn impuls, 15 begijnen in bij de orde der grauwzusters, hetgeen voor dit klooster een begin van heropleving betekende. Eerder al, in 1539 had Esschius in zijn geboorteplaats Oisterwijk het Maagdenhuis gesticht, een gemeenschap voor vrouwen in de geest van de Moderne Devotie. Deze gemeenschap zou later (in 1652) uitwijken naar Duffel.
In 1569 stichtte Esschius het Persoonscollege voor kandidaat-priesters. Eerder al had hij priesters opgeleid. Sommige van zijn leerlingen werden later zelf begijnenpastoor, zoals Lumnius in Antwerpen en Swinnen in het Groot Begijnhof van Leuven. Naast het opleiden van priesters, verspreidde Esschius zijn ideeën ook via talrijke publicaties. De verspreiding van zijn ideeën werd nog versneld toen aartsbisschop Johannes Hauchinus (1583 - 1589) delen ervan overnam in zijn uniforme statuten voor begijnhoven in zijn aartsbisdom.
Waar begijnhoven vroeger onafhankelijk regels opstelden, trad eind 16e eeuw een uniformisering op. Tegelijk kregen de begijnhoven een meer kloosterachtig karakter. Dit impliceerde (naast de al eerder aangehaalde verstrengeling inzake contacten met de buitenwereld) dat de rol en de invloed van de pastoor in alle begijnhoven toenam, niet alleen in geestelijke aangelegenheden, maar ook in dagelijkse materiële zaken. In de sfeer van de contrareformatie vormde dit een solide basis voor de spectaculaire groei die de begijnhoven beleefden in de 17e eeuw. Van deze groei getuigen de overblijvende begijnhoven, waarvan de meeste huizen (en soms ook de kerken) dateren uit deze periode. Aan de andere kant betekenden de hervormingen van Esschius ook enigszins een einde voor het eigenzinnige, zelfstandige karakter van het begijnenwezen. Nochtans bleven er belangrijke verschillen met echte kloosterlingen. Zo bleven begijnen eigenaars van hun bezittingen, en moesten ze in principe blijven instaan voor hun eigen inkomen.
[bewerk] Verdere geschiedenis
In de 17e eeuw kende het Begijnhof van Diest een snelle groei. Omstreeks 1675 bedroeg het aantal begijnen ongeveer 400. Later zwakte de populariteit wat af. Na de Franse Revolutie en het concordaat tussen de paus en Napoleon ontstond in het begijnhof een sterke aanhang voor het stevenisme, een katholieke beweging die de overeenkomst tussen paus en keizer afwees en terug wilde naar de kerk van voor de Franse Revolutie. Deze beweging werd afgewezen door zowel kerk als staat, en bracht het begijnhof ernstige problemen. In 1813 werden de begijnen zelfs uit hun begijnhof gezet. Na de val van Napoleon konden ze terugkeren, maar in de 19e eeuw deemsterde het begijnhof van Diest relatief snel weg. Nog voor de Tweede Wereldoorlog woonden er geen begijnen meer.
[bewerk] Architectuur
Typisch in het Begijnhof van Diest zijn de talrijke barokke deuromlijstingen en heiligennissen. De deuren van de individuele huisjes weerspiegelen als het ware de grote, imposante hoofdpoort.
