As (munteenheid)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

De as (meervoud asses) is een munteenheid en een bronzen of koperen munt die in het Romeinse rijk werd gebruikt en tijdens de Romeinse republiek en de eerste eeuw van het Romeinse keizerrijk.

De oorsprong van het woord as is niet geheel bekend, maar komt waarschijnlijk van Aes Signum, een "getekende baar" (brons). De as was de basiseenheid van het Romeinse muntenstelsel. De eerste ons bekende as dateert uit 280 v.Chr.. Tijdens deze periode was de as een grote gegoten bronzen munt van ruim 50 g. met meestal een Janus-kop op de voorzijde. Geleidelijk nam het gewicht van de as af en verdween hij zelfs helemaal van het toneel rond 140 v.Chr. toen de denarius, eerst 10 as waard, werd gerevalueerd tot 16 as.

Na de hervorming van het muntenstelsel door keizer Augustus in 23 v.Chr. behoorde de as, samen met de dupondius (2 as), sestertius (4 as) en denarius (16 as) en aureus (400 as) tot de meest gangbare munten. Vooral tijdens de eerste eeuw waren ook kleinere denominaties gangbaar, namelijk de semis (halve as) en de quadrans (kwart as).

De as werd vanaf die tijd geslagen uit puur koper en ze waren aanzienlijk kleiner dan de gegoten bronzen voorgangers (zie illustratie). De as kon door zijn rood-achtige koperkleur goed onderscheiden worden van de goudkleurige orichalcum dupondius die ongeveer even groot maar twee keer zoveel waard was. Dit verschil is nu vaak moeilijk zien door de verkleuringen van het eeuwenoude metaaloppervlak. Een ander verschil, dat na Claudius standaard werd, was dat het keizerlijk portret op een 'as' was gekroond met een lauwerkrans en op een dupondius met een stralenkroon.

(a)	(b)	(c)	(d)
(e)	(f)

Voorbeelden van asses. Van links naar rechts, eerste rij: (a) Gegoten bronzen as (Aes grave) van de Romeinse republiek rond 240 v.Chr.-225 v.Chr. (259.53 g); (b) en (c): rood koperen geslagen asses van resp. "Caligula" rond 37-38 (11.5 g) en Nero, Lugdunum as uit ca 65 (10.8 g); tweede rij (d) geslagen orichalcum as van Nero uit 64 (8.2 g); (e) en (f) geslagen koperen asses van Hadrianus rond 134-138 (13.26 g) en Lucius Verus van 161 (10.7 g)

Tijdens Nero en ook Trajanus zijn op experimentele basis ook orichalcum asses geslagen, die te onderscheiden waren van de dupondius door hun geringere grootte (zie illustratie).

Geleidelijk aan werd de as, evenals alle andere denominaties, steeds minder waard. Na Marcus Aurelius was de as de laagste munteenheid geworden en werd hij hoe langer hoe minder gebruikt, tot hij, na de herziening van het muntenstelsel door Diocletianus geheel verdwijnt.