Ansfried
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De Heilige Ansfried, Ansfridus of Aufridus (geboren ca. 940, gestorven in de omgeving van Amersfoort, in het benedictijnerklooster de Hohorst bij Leusden, op 3 mei 1010) was een edelman in het Heilige Roomse Rijk, die na de dood van zijn vrouw monnik wilde worden, maar tegen zijn zin bisschop werd. Tot 995 was hij graaf geweest van Hoei. Ansfried was de laatste vijftien jaar van zijn leven bisschop van Utrecht. Hij was ook de stichter van het klooster Hohorst. In 1050 werd dat als Paulusabdij naar Utrecht overgeplaatst. Ansfrieds feestdag als heilige wordt gevierd op zijn sterfdag, 3 mei.
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
[bewerk] Ridder en graaf
Bisschop Ansfried was van hoogadellijke afkomst. Tot het jaar 956 groeide hij op aan het aartsbisschoppelijk hof van bisschop Rodbert in Trier.
Ansfried trok als zwaarddrager (ridder) mee met koning Otto I, toen deze in 961 Rome belegerde om zich tot keizer te laten kronen. Na met aartsbisschop Bruno in Italië te zijn geweest, huwde hij in 966 met Heresuint, Hereswijt of Hilsondis, gravin van Strijen, die hem een dochter schonk, Benedicta. Samen met zijn vrouw stichtte hij de abdij van Thorn, waar hij zijn dochter plaatste. In de abdijkerk te Thorn bevinden zich twee grote gebrandschilderde glas-in-loodramen waarop de bisschop en zijn vrouw zijn afgebeeld.
Ansfried werd graaf van Hoei en kwam bekend te staan als de ridder met het grote gevoel voor rechtvaardigheid, die met harde hand struikrovers opjoeg en in het nauw bracht. Hij werd geroemd om zijn karakter. Hij was een geletterd man, en velen kwamen daarom bij hem om raad te vragen.
Na een huwelijk van enkele jaren legden de echtgenoten uit vroomheid de gelofte van kuisheid af. Zij maakten zich steeds meer vrij van de aardse goederen en gaven aanzienlijke giften aan de kerken en kloosters. Hereswijt trad in het klooster.
[bewerk] Bisschop
Na de dood van zijn vrouw in 994 wilde ook Ansfried zich als eenvoudig monnik terugtrekken in een klooster, maar Otto III deed een dringend beroep op hem toe te treden tot de geestelijke stand en de vacante bisschopszetel van Utrecht te bezetten.
Aanvankelijk weigerde Ansfried, ook omdat hij al oud was, maar mede na aandrang van de bisschop van het prinsbisdom Luik accepteerde Ansfried de benoeming. Hij werd tot bisschop gewijd in de Dom van Aken. Daar legde hij zijn zwaard op het Maria-altaar en nam de bisschoppelijke waardigheidstekenen in ontvangst. Zijn graafschap schonk hij aan het prinsbisdom Luik. Door zijn spaarzaamheid en de grote rijkdom die Ansfried had meegebracht, groeide het bezit en de macht van zijn bisdom in deze tijd sterk. Naast een militaire carrière onder Keizer Otto III diende Ansfried ook onder Hendrik II, die net als Ansfried later werd heilig verklaard.
Maar in tegenstelling tot wat in die tijd gebruikelijk was, concentreerde Ansfried zich voornamelijk op de geestelijke kant van zijn functie. De wereldlijke macht die een bisschop in zijn tijd ook bezat, interesseerde hem gaandeweg steeds minder. Zijn geloof had van hem een pacifist gemaakt. Reeds omstreeks 1000 was bij Amersfoort op zijn initiatief het benedictijnenklooster de Hohorst gesticht door monniken van Sint-Vitus te Gladbach, die hij daar een abdij en kapel liet bouwen. Zijn militaire carrière liep noodgedwongen ten eind toen hij op latere leeftijd blind werd. Zijn vroomheid dwong veel respect af. Hij had zo'n gezag als bisschop dat zelfs de Noormannen bij hun strooptochten van 1006 en 1007 de stad Utrecht zouden hebben gespaard. Volgens de legende zagen zij uit achting voor de bisschop af van een aanval op de domburcht, waarin de bevolking zich had verschanst.
[bewerk] Heiligenberg
Toen Ansfried rond 1005 blind begon te worden, verruilde hij het fijne bisschopskleed voor een eenvoudig grof geweven kleed. De bisschop die vaak vastte, droeg sowieso altijd een boetekleed onder zijn andere kleding. In 1006 liet hij op een heuvel bij een beek een monnikencel bouwen. Deze plaats, nu bekend als de Heiligenberg, lag aan de oostkant van een moerasachtige rivierarm (thans de Heiligenbergerbeek en het Zwanewater) op zes mijl van Utrecht. [De Heiligenberg met de directe omgeving heeft nu, 1000 jaar later, de status van Archeologisch Rijksmonument, vanwege aanwezigheid van de resten van het kloostercomplex Hohorst uit de late Middeleeuwen en de resten van het landhuis Heiligenberg.]
[bewerk] Monnik
Vanaf 1006 verbleef hij afwisselend in Utrecht, waar hij zijn bisschopstaken vervulde en op de Heiligenberg, waar hij als monnik leefde. In Utrecht verpleegde hij vooral zieken. Zijn bezittingen stelde hij ter beschikking aan de armen, van wie hij er, naar men zegt, dagelijks 72 aan tafel uitnodigde. Ook is het verhaal bekend dat hij een melaatse waste, hem in zijn eigen bed te slapen legde en hem de volgende dag met schone kleren weer op pad stuurde. Zijn blindheid belemmerde hem blijkbaar niet in deze activiteiten, hij was zelfs blij dat hij door die blindheid al hier op aarde boete kon doen voor zijn zonden.
[bewerk] Dood
Toen Ansfried zijn dood voelde naderen, liet hij zich naar de Hohorst brengen. Hier lag hij van kerstdag 1009 tot op de dag van zijn dood, 3 mei 1010, te bed. Ondanks zijn blindheid zag hij vlak voor zijn sterven een lichtend kruis in zijn kamer. Hij sloeg een kruisteken en stierf. De monniken wilden Ansfried in de abdij begraven, hij was daarvan immers de stichter en daarbij was hij in een geur van heiligheid gestorven.
[bewerk] Begrafenis
De Utrechters vonden echter dat de bisschop van Utrecht in Utrecht begraven moest worden. Toen ze hadden gehoord van Ansfrieds overlijden, kwamen ze direct met een grote, goedbewapende groep bij Benedicta, Ansfrieds dochter, de abdis van Thorn, die aan haar vaders sterfbed had gezeten. Ze vroegen haar met klem of zij hun bisschop mee mochten nemen naar Utrecht. Benedicta wilde echter dat haar vader op Hohorst begraven zou worden en weigerde. Dat de Utrechters vervolgens huilend, plat op de grond liggend smeekten bij Benedicta, kon haar niet vermurwen.
Toen brak er brand uit op de heuvel waar net de sarcofaag naar toe werd gebracht. Gebruikmakend van de verwarring die daardoor ontstond, ontvreemde de Utrechters het lijk van Ansfried en brachten het in een bootje naar de overkant van de Eem. De Utrechters die niet meer in het bootje pasten, gingen er wadend en zwemmend achteraan.
De monniken van de Hohorst zagen dit en grepen direct de wapens. Er dreigde een vechtpartij uit te breken tussen de kanunniken uit Utrecht en de monniken van de abdij. Ansfrieds dochter Benedicta, wierp zich echter tussen de beide partijen en smeekte geen bloed te vergieten over haar vaders lijk. Ze gaf de Utrechters toestemming haar vader in Utrecht te begraven. Met een boot werd Ansfrieds lichaam over de Rijn naar Utrecht gebracht, waar hij in de Dom werd begraven.
[bewerk] Bronvermelding
- Delen van deze beschrijving zijn overgenomen van de website Geert Kimpen (met toestemming)
[bewerk] Externe link
- Het verdriet van Amersfoirde, een toneelstuk over de dochter van Ansfried
| Voorganger: Boudewijn I |
Bisschop van Utrecht 995-1010 |
Opvolger: Adelbold II |
