ایرانیج زوونون
Wikipedia جه، رهائه فه‌رئنگ نومه.
ایرانیج زوون‌ئون هندئو ایرانیکی زوون‌ئون ره اتا اج شاخه‌ئون هستنه. ایرانیکی زوون‌ئون تاریخی هارشا جا سه تا رج ره تقسیم بونه‌نه‌ن:
باستونی ایرانیج زوونون
میانا ایرانیج زوونون
ترنه (نه) ایرانیج زوونون
باستون گدر که،هخامنشی ره سر تا وه ره ئه‌نجوم، تقریبا بیستم سده ی جا تا حدود چهارم ئو سوم میلاد جا پیش ره دربرگیرنه. باستونی ایرانیج ره زوونون جا چار تا زوون ئه‌شناس بهینه‌ن: مادیکی، سکاییکی، اوستاییکی و کوهه‌نه پارسیکی یا فارسی.
ترنه ایرانیج زوونون ئیران ئو افغانان (افغونستان) دله متمرکزنه ئو شه وتا رج ره تقسیم بوننه:
- شرقی (خوراسانیج)
- غربی
ترنه ایرانیج زوونون قفقاز، میون ئاسیا،چین ره تورکستان، پامیر، ترکیه، سوریه، ئه‌راگ ئو هند قاره مونا دله هم گپ بزه بوننه.
[دچی ین] شرقی ایرانیج زوونون (خوراسانیج)
وشون نه‌مونه:
- پشتوکی
- آسیکی
- پامیریکی زوونون
- پاشایکی
- یغنابیکی
[دچی ین] غربی ایرانیج زوونون
شه دتا رج ره تقسیم بونه:
- غربی شمالی
- غربی جنوبی
غرب شمالی ره نمونه ئون:
- تالشیکی
- تاتی تبار زوونون
- مازرونی ِزوون (مازنیکی)؛ ا‌شناسننه وره: تپوری، تبری
- گیلکی
- کوردیکی به‌نه‌وار زوونون
- سورانیکی
- کرمانجیکی
- بلوچکی
- زازاکی
- ديلمی
- زازا-گورانی
- سیمینکی (سه‌مه‌نانیکی) ئو سه‌نگیسه‌ریکی
- ئیران ره میون زوونون
غربی جنوبی ره نمونه:
- فارسیکی به‌نه‌واری زیوون‌ئون
- فارسکی
- لوری
- لارستانی
- بشاگردکی
- کمزارکی
فارسی زیر شاخه ئون سه رج عمده ره تقسیم بوننه : ئیران فارسی، دری فارسی افغونستون، تاجیکی فارسی
لری هم رجونی دارنه مانند لری، لکی ئو بختیاری
کومزاریکی، مسندام ئومان جزیره‌مونا (شبه جزیره) ی دله گپ بزه بونه ئو آران تاتی، باکی‌ئه ور. وره نه‌ونه تاتی جا ئه‌شته‌فا بئیرین.
[دچی ین] دییه پیوندون
 |
ایرانیج زوونون |
|---|---|
| رج | غربی ایرانیج زوونون |
| غربی شمال |
باستون: مادی میانا: پارتی (پهلوی اشکانی) ترنه: آذری | گیلکی | مازرونی ِزوون | تالشیکی | تاتی تبار زوونون | کردی کرمانجی | کردی سورانی | زازا-گورانی | سمنانی | مرکزی ایرانیج زوونون | بلوچی | سیوندی |
| غربی جنوب |
باستون: باستونی پارسی میانا: میانا پارسی (پهلوی) ترنه: فارسی | لری | بختیاری | لارستانی | بشاگردی | کمزاری | تاتی اران |
| رج | شرقی ایرانیج زوونون |
| شرقی شمال |
باستون: اوستایی میانه: سغدی | خوارزمی | بلخی | غربی سکایی | آلانی | سرمتی ترنه: آسی | یغنابی (سغدی نو) |
| شرقی جنوب |
میانا: سکایی-تخاری ترنه: پشتو | پامیری زوونون | پراچی | ارموری | منجی | یدغه |
| ۱-بلوچی گویشورون مهاجرت وسه جوغرافیائی هارشا ی جا ایران فلات ره شرقی جنوب منتقل بهینه. ۲- غربی جنوب رج ره رج فارسی‌تبار نیز گن نه. ۳-ویشتر زوون‌اشناسون، اوستایی ره غربی و شرقی رجون مرز دله دسته‌بندی کن نه. |
