Охридска архиепископија

Од Википедија, слободна енциклопедија

Охридската архиепископија е историска компонента на Македонската Православна Црква.

Содржина 1 Историја 2 Охридската архиепископија го ширеше македонското име 3 Современи превирања и манипулации 4 Фусноти

[уреди] Историја

МПЦ има долга традиција. За време на владеењето на царот Јустинијан I (527-565), кој потекнувал од местото Тауресиум (денешен Таор), близу до денешното Скопје, бил изграден нов град наречен Јустинијана Прима, во близината на родното место на царот. Скупскиот митрополит бил издигнат на ниво на автокефален архиепископ. Кателијан бил првиот архиепископ на архиепископијата Јустинијана Прима. Имало и други архиепископи, како што се: Бененат, Павле, Јован I, Леон и последниот - Јован IX, кој во 680-681 година учествувал на Трулскиот Собор во Цариград. Потоа, таа црковна традиција ја наследува Свети Климент, како прв словенски епископ воопшто во светот (Извор: МПЦ). Според пишаните документи од средновековна Македонија, житија и сл., средновековните Македонци како духовни лидери ги спомнуваат деволските (охридските) епископи, а цариградскиот или преславскиот патријарх никогаш не се спомнати и целосно се игнорирани, што јасно укажува дека Македонија имала црковна автономија во тој временски период.

Потоа, таа црковна традиција ја наследуваат епископите на македонските склавинии-кнежевства. Познато е дека секое средновековно македонско кнежевство, склавинија имала свој епископ. Забележано е дека дури на Цариградскиот сецрковен собор 879 г., заедно со лидерите на сите помесни цркви, рамноправно учевствувале и епископите на македонските кнежевства, но, во пишаните документи е задржано само името на Епископ Петар од Драговитија, кнежевството на Драговитите ^[1].

Во 9 век, делови на Македонија потпаѓаат под бугарска власт. Тогаш, за да ја признае бугарската црква, римскиот Папа, наредил во 866 г. на бугарскиот цар Борис секој народ во неговата држава да избира свој епископ, а сите епископи да избираат Архиепископ на Бугарија. Целото папско правило гласи: ”Episcopos gentium singularum scire convenit, quis inter eos primus habeantur, quem velut caput existiment et nihil amplius praeter eius conscientiam gerant etc. ”[1]^[2]. Како северна и централна Македонија била под власта на Бугарија, само за тие области од македонската етничка територија, се избирал заеднички епископ на македонскиот народ. Но, тоа правило се почитувало дури од последната деценија на 9 век. Инаку, македонските кнежевства-склавинии кои биле под Византија, како Драговитија, си ги задржале своите епископи.

Така и сторила Бугарија. Кон крајот на 9 век, бугарскиот цар Борис Михаил ги одвојува Македонците од бугарското царство и за управник на македонската автономна област го назначува Св. Климент. Таткото на бугарската средновековна историја Проф. Др. Златарски констатира дека Македонија била "третата част на българската държава която била населена с компактно славянско население" ^[3]; затоа, Македонците како посебен броен народ во бугарското царство морале да се одделат од останатите народи.

Рускиот славист Туницкиј според Краткото житие на Св. Климент и Џуканжовиот список тврди дека македонските автономни области тнр. Кутмичевица ја зафаќале територијата на Македонија до Солун на југ, на запад до јадранскиот брег, додека северната граница не може авторот да ја определи^[4]. Св. Климент, македонскиот етнички простор го поделил на 12 околии ^[5], каде официјален јазик и писмо бил словенскиот, а црковниот клир бил ослободен од плаќање даноци на Бугарија ^[6].

Наследниците на Св. Климент, духовни и граѓански управители на македонските автономни области ја носеле титулата "епископ на словенски јазик" [2], каде што старословенскиот збор "јазик" означува "народ" т.е. етнос. Со тоа, Бугарите признавале посебен етнос во "третата автономна област на Бугарија".

По Св. Климент, имало уште 3 генерации словенски епископи од кои зачувано е името на "епископ Марко на словенскиот народ"[3] .

Цар Самоил ја издигнува светиклиментовата црква на ниво на патријаршија, најверојатно 976 година. Прв патријарх е г.г. Герман, чие патријаршко име е врежано во царската катедрала Свети Ахил на Голем Град^[7]. За меѓународно признавање на новото царство и патријаршијата, потребно е благослов од центрите на христијанството - Цариград или Рим. Цариград не ја признава Самоиловата држава, па затоа тоа го прави папата Гргур Петти во година која не е точно утврдена (отприлика 997-999 година). Самоил ја зграбил круната од Рим ^[8]. Но, бугарската историографија Рим го преведува со Византија, иако Рим значи Рим, а Византија се викала Романија (на грчки) или Грција (на латински).

Создавањето на посебна црква во Македонија е најголем доказ за постоење на ново царство, на нова држава. Во исто време постојат две цркви, македонска и бугарска, со два посебни патријарси. Два народа имаат две посебни цркви. Македонскиот патријарх во 998 г. е г.г. Герман ^[9], а на бугарскиот патријаршки преславски трон седи г.г. Глигориј^[10]. Под јурисдикција на охридската патријаршија се наоѓаат и делови од Бугарија, т.е. шопскиот словенски крај и смолјанскиот. Во сеуште непознат временски период, Цар Самоил ја уништува бугарската патријаршија и ја сведува на ниво на митрополија Бугарија^{[се бара извор]}, па патријархот г.г. Глигориј се упокојува во 1016 година како „Митрополит Бугарски“ (Православен Календар на БПЦ), и како таков се слави од БПЦ (види православен календар на Бугарската Православна Црква). По укинувањето на преславската патријаршија, охридската патријаршија својата јурисдикција ја распостила врз сите освоени територии на средновековната македонска држава, Малта и се до Сицилија.

По пропаста на средновековната македонска држава, Василиј Втори, ја инкорпорира Македонија во византиската империја, ги руши световните и духовните обележја на средновековната македонска држава за народот да не се сеќава на славните времиња и затоа Македонија ја нарекува тема Бугарија, заедно со Србија, Албанија, Црна Гора, Панонија, се до Срем. Охридската патријаршија не ја уништува, туку и го намалува ранкот на автокефална oхридска aрхиепископија и дијацезата и ја намалува само на териториите од византиската тема Бугарија. Така, oхридската aрхиепископија станува главна црковна организација на „цела тема Бугарија“, односно на Македонија, Албанија, Црна Гора и Србија. Од тогаш, охридскиот архиепископ се титулирал како архиепископ на цела византиска тема Бугарија, со епархии во Македонија, Албанија, Црна Гора и Србија.

Бугарските историчари тврдат дека Охридската Архиепископија е бугарска црква поради тоа што нејзината надлежност била за „ЦЕЛА БУГАРИЈА“; но, под „ЦЕЛА БУГАРИЈА“ се подразбираше целата воедно-административна област на Византија- темата Бугарија , која не ја опфаќаше денешна Бугарија- Добруџа (византиска тема Паристрион, Мезија) и Тракија (византиска тема Македонија), кои тогаш беа потчинети на Цариградската Патријаршија. Диецезата на Охридската Архиепископија се простираше во Бугарија само на територијата која ја населуваа словенските племиња Торлаци и Шопи до градот Видин, што представува десет отсто од територијата на цела Бугарија. Тоа го потврдуваат и Хрисивулите на Василиј II, каде зборува за "бугарскиот народ" и епархиите на "цела Бугарија" која се простира од Срем, цела Србија, Косови делови од БиХ и Албанија, Црна Гора, чистословенските област на северозападна Бугарија до Видин и најголемиот дел од Македонија ^[11]. Од таму многу јасно се гледа дека под цела Бугарија се подразбира само византиската тема Бугарија, а бугарскиот народ е словенскиот народ од Србија, Македонија, Црна Гора и денешен Срем.

[уреди] Охридската архиепископија го ширеше македонското име

Поданиците на Охридската Архиепископија ја сметале и чувствувале истата како Македонска и таа всушност го ширела македонското име. Под јуриздикција на Охридската Архиепископија била и Пеќката Патријаршија, која за секоја своја одлука и решение требала да добие амин од Охридската Архиепископија, како постара и подостојна црква. До 17 век, во сите територии кои биле под јуриздикција на Охридската Архиепископија и подредената на неа Пеќка Црква, е присутно македонското име, а тие територии биле нарекувани од нивните жители ПРЕДЕЛИ МАКЕДОНСКИ^{[се бара извор]}.

Првиот српско-црногорски печатар од почетокот на 16 век, Божидар Вуковиќ во сите свои книги се титулира дека е од Подгорица, во пределите македонски ^[12]. Но, не само Божидар Вуковиќ, туку и многу писатели од Босна, Херцеговина, Србија, Далмација, во периодот по душановото царство, своите земји ги сметаат за делови на Македонија.

Во "Тримесникот", печатан и напишан во Скадар, во 16 век од извесен г. Стефан, стои: „ја свршив оваа Божја книга во лето Христово 1563, месец декември, на К.Д., во пределите македонски, во родниот град Скадар...“ ^[13].

И учените од шопскиот крај на денешна Бугарија, со центар во Софија, ја сметале својата татковина како дел од Македонија. Во 16 век се познати двајца учени шопи Јаков Крајков „от пределех македонских“ и Јаков „от Македоние“.

Јаков од Софија на својот „Псалтир„ кој го испечатил во 16 век, напишал за себе: „Аз Јаков от пределех македонских, од места зовом Софија, Крајков син... И аште кому која потреба, в’схоштет от светих книг, то вса сија сут принесена в места Скопје, у Кара Трифуна.“

Јаков од Ќустендил (денеска Р. Бугарија) во 1566 г. во поговорот на печатен псалтир запишал: „Изидох от Македоние, отч’ства моего и в’нидих в западних странах близ Рим, в град Венетиа, и тамо обретох стари калапи Божидара... И аз убо, Јаков родом и от’чством бех иже в подкрили великие гори Осоговцеј, близ Коласискаго [Коласија е старото име на Ќустендил. - Забелешка на Скаловска.], от места нарицаема Камена Река“. ^[14].

[уреди] Современи превирања и манипулации

Во мај 2000, со суспендирањето на преговорите (поради автокефалноста која МПЦ ја самодекларираше во 1967г) помеѓу Македонската Православна Црква (МПЦ) и Српската Православна Црква (СПЦ), шизматична група поддржана и признаена од СПЦ ја создаде Православната Охридска Архиепископија (ПОА) на чие чело застана Зоран Вранишковски (поранешен Владика Јован) како Архиепископ Охридски. МПЦ ги прекина комуникациите со Зоран Вранишковски и неговата група. Вранишковски беше осуден на затвор со времетраење од 18 месеци за повредување на религиозните чувства на локалното население, како и промовирање и предизвикување на религиозна нетрпеливост.

Македонската државна Комисија за религии го оспорува правото на регистрација на ПОА поради противзаконското користење на неразлично име, користено за иста религиозна припадност од Македонската Православна Црква (за потсетување: титулата на Архиепископот на МПЦ е „Архиепископ Охридски и Македонски“). МПЦ од своја страна, пак, оперира со документи и докази кои посочуваат на директна вклученост на Владата на Србија во финансирањето на активностите на отпадничката група, што според Претседателот на Македонија, г. Бранко Црвенковски претставува мешање во внатрешните работи на една држава. Претседателот, исто така во 2005 година го одби барањето кое му беше доставено од СПЦ за аболиција на Зоран Вранишковски (што од своја страна беше нагласувано како клучен чекор кој македонската страна мора да го превземе за да се одмрзнат преговорите меѓу двете Цркви).

Вранишковски моментално се наоѓа во затворот „Идризово“ заради незаконска проневера на финансиски средства донирани на МПЦ.

[уреди] Фусноти

1. ↑ (извор: види кај Dvornik, Slaves, pp. 235 - 236; Niederle, II, 424.)
2. ↑ (Правила на св. православна църква с тълкованията им, София, 1912, т. I, стр. 98 / Васил Н. Златарски: ”История на Първото българско Царство”. II. От славянизацията на държавата до падането на Първото царство (852—1018), стр.119-120)
3. ↑ (Васил Н. Златарски: ”История на Първото българско Царство”. II. От славянизацията на държавата до падането на Първото царство (852—1018) стр.239-240)
4. ↑ (Ср. Воронов, Главнейшие источники, стр. 200. / Н. Туницкий, Св. Климент, стр. 177—182)
5. ↑ (Н. Туницкий, пак таму, стр. 189—190)
6. ↑ (Пространното житие, издание Туницки, гл. XVIII, § 58—59, стр. 170—121)
7. ↑ (Standard News, Sofia, 03.09.2001, наслов: „В църквата има списък на епископствата“)
8. ↑ (Извадок од книгата "Rulers of Bulgaria", од професор Милчо Лалков, Ph.D., Kibea Publishing Company, Sofia, Bulgaria)
9. ↑ (Standard News, Sofia, 03.09.2001, наслов: „В църквата има списък на епископствата“)
10. ↑ (Църковен Вестник, Издание на Българската Православна Църква, Година 103, брой 9 и 10, София, 1-30 май 2003, наслов: “Българските патриарси през Средновековието” Александра Карамихалева)
11. ↑ (Иван Снeгаровъ. "История на Охридската Архиепископия" Том 1. От основаването до завладяването на Балканския полуостров от турците, стр. 55-62)
12. ↑ „грешни Божидар Вуковић, отачаством от Диоклитије јеже јест ва пределех мађедонских“ (Beograd, Arhiv Sanu, inv. br. 163, (Oktoih petoglasnik, Venecija, 1536, završeno 27. jula 1537. g. - Pogovor na l. 158`. ZIN I 486, Beograd. Narodna biblioteka Srbije, I 7, (Praznični minej, Venecija, 11. juna 1536 - 19. januara 1538. g.- Pogovor na l. 432 - 433`. ZIN I 494.)
13. ↑ (ЦВА, ф. 40. оп. II, а.е. 935, л. 57-58)
14. ↑ (Радмила Угриновска - Скаловска, Записи и летописи. Скопје 1975. 87-88)