Виничко кале

Од Википедија, слободна енциклопедија

Археолошки локалитети во Република Македонија
Виничко Кале Виничко Кале (Република Македонија)
Име	Виничко Кале
Место	Виница
Период	доцноантичко време
Тип	археологија: (портал, проект)    населба археологија: (портал, проект)   археологија: (портал, проект)

Археолошкиот локалитет Виничко Кале - Виница e утврдена населба од доцноантичкото време, со градби покрај градскиот бедем од 4-6 век целосно зачувани. Се наоѓа на самата периферија на градот Виница, на рид висок околу 70 м, покрај патот Кочани – Виница - Берово.

Содржина 1 Општи карактеристики 2 Археолошки истражувања 3 Откритија и резултати 3.1 Винички икони 4 Надворешни врски 5 Види исто така

[уреди] Општи карактеристики

Се наоѓа југозападно од градот Виница, лево од Грдечка Река, на рид со неправилен облик, издолжен во правец југоисток-северозапад, со надморска височина од 400 м. Опкружен е со стрмни страни со исклучок на југоисточната која со длабок и широк вештачки ров го одвојува од соседната височина. Има нерамен врв, со пад кон северозапад, каде висинската разлика достигнува и до десет метри. Габаритот на просторот што го зафаќаат остатоците од утврдувањето има приближни димензии од 250 џ 150 м, што изнесува околу 2,5 хектара. Според површинските остатоци, населбаta се простирала и на падините од ридот, како и на околните ритчиња. Со својата височина и положба локалитетот доминира над просторот од Виница, а има убава прегледност и над коритото на Брегалница.

[уреди] Археолошки истражувања

Виничко Кале како археолошки локалитет е нотирано уште во 1954 година од страна на М. Грбиќ, под името „Градиште“, а подоцна, во 1958 година, М. и Д. Гарашанин го воведуваат како „Кале Баир“. Интересот за неговото истражување се појавува во 1978 година, кога археологот Ц. Крстевски донел во Музејот на Македонија пет фрагменти од теракотни релјефи со иконографски претстави, дотогаш непознати, особено интересни за проучувањето на старохристијанскиот период. Така, од 1985 година се започнува со археолошки ископувања кои непрекинато ќе продолжат до денес. На почетокот како заштитни, а подоцна систематски, со овие ископувања е констатирана релативната стратиграфија на локалитетот. Според археолошките наоди, особено керамичките, животот во населбата се одвивал во долг континуитет, од неолитското време сè до полниот среден век, со таа разлика што се најмногубројни архитектонските остатоци од доцноантичкото време (4-5 век). Откриени се остатоци од ѕидови на неколку објекти од профан карактер, со организирани тремови, „клупи“ за седење, магацински простории, ѕидани од камен и варов малтер, кои на одделни места се зачувани во висина дури до 4 м. Во едни се најдени писцина, префурниум, водоводни инсталации и друго. Објектите биле подигнати покрај одбранбениот бедем, од кој е откриен еден дел заедно со една полукружна кула. Бедемот е ѕидан од кршен камен и варов малтер, а неговата ширина изнесува 3 м. Значајно е да се спомене дека во шутот меѓу ѕидовите е најден голем број на цели и фрагментирани реплики од теракотни икони, со непроценливи археолошки, уметнички и теолошки вредносни димензии. Приближно на средината на локалитетот се наоѓаат моше лошо зачувани остатоци од ѕидови на мала средновековна црква, многу порано прекопана од „диви копачи“ – трагачи по злато. Околу црквичката е откриен голем број примероци од архитектонска пластика, и тоа колони, бази, капители, делови од канцел, транзени, подни плочи и сл., а од подвижниот материјал фрагменти од керамички садови, предмети од бронза, железо и коска, потоа накит, монети и друго. Откриен е и истражен богат женски гроб од 12 век во кој се најдени 9 стаклени и 4 бронзени позлатени белезици, 11 бронзени прстени (неколку позлатени) и еден предмет од коска (игленица).

[уреди] Откритија и резултати

Резултатите од ископувањата, иако сè уште незаокружени, јасно покажуваат дека утврдената населба на Виничко Кале била перманентно изложена на подеми и падови што јасно се забележува преку градежните интервенции кај објектите. Секако, во сето тоа голем удел имала и неговата местоположба, која лежи на една од фреквентните економски антички комуникации - патот од Стоби за Пауталија и Сердика. На овој пат, според историските извори, имало неколку градски населби, па оттука се наметнува размислувањето дека можеби еден од градовите Армонија или Каленидин се наоѓал токму на Виничко Кале, што се очекува да се потврди со натамошните истражувања. Траги од живот на овој локалитет има уште од раната Антика. Во IV век градот добил утврдување кое било обновено во VI век. Постои веројатност дека тука е лоциран градот Келенидин, познат од пишани извори како епископско седиште. На овој локалитет е откриена ранохристијанска базилика, станбени и стопански простории во кои се откриени т.н. Винички икони.

[уреди] Винички икони

Овие теракотни рељефи содржат иконографски претстави со христијанска тематика, како и латински натписи со литургиска содржина. Датирани се во V - VI век и веројатно служеле како апликација на ѕидовите на гробните објекти во доцноантичкиот период во виничкиот градежен комлекс. Теракотните икони од Виничкото Кале кои биле откриени од археологот Цоне Крстевски претставуваат единствени од ваков тип со непроценливо богатство од археолошка, уметничка и теолошка вредност.

[уреди] Надворешни врски

• Виничко Кале

[уреди] Види исто така

Други археолошки локалитети во околината на Виница.

• Виница, средновековна населба.
• Пазариште, населба од римското време.
• Виничко кале, утврдена населба од доцноантичкото време.
• Горица, населба од доцноантичкото време и старохристијанска базилика.
• Ила, некропола од железното време.