Kleef

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Breuker. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Breuker aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.

D'r Zjwanebörch

Kleef (Kleverlands: Kleff, Duutsj: Kleve) is 'n sjtad in 't weste van d'r Duutsje deilsjtaat Noordrien-Wesfale, kort bie de Nederlandse grens bie Nimwege. 't Is de hoofsjtad van 't distrik Kleef en d'r woeëne mieë es 49.000 luuj.

[bewirk] Geografie

Ligking va Kleef in Duutsjland

't Sjtadsgebeed is óngevier 98 km² groeët en haat naeëve de sjtad zelf aoch nog ènnige dörper en gehuchte, zoeëwie Bimmen, Brienen, Donsbrüggen, Düffelward, Griethausen, Keeken, Kellen, Materborn, Reichswalde, Rindern, Salmorth, Schenkenschanz, Warbeyen en Wardhausen.

't Gróndgebeed va Kleef sjtrèkt zich oet pès de Nederlandse gemeinte Millingen aan de Rijn in 't noordweste, de sjtad Emmerik in 't noorde, de sjtad Kalkar in 't oeëste, de gemeinte Bedburg-Hau in 't zuudoeëste en de gemeinte Kranenburg in 't weste.

Juus ten noorde van de sjtad sjträömt d'r Rien. De plaatsj likt op 'n eindmorene, 'ne sjtoewwal oet d'r iestied, dae 't dal van d'r Rien begrenst. 'n Deil va Kleef is daodoer zier huëvelechtig.

[bewirk] Historie

Kleef rónd 't jaor 1895

D'r naam Kleve kump waorsjienlik van 't woeërd Kliff (klif), allewaal in 't waope van de sjtad drie klieës zint aafgebeeld en 't Duutsj woeërd vuur klieë, Klee, väöl geliekt op d'r naam.

De sjtad woert gesjtich doer d'r graaf Diederik VI naeëve 'ne 10e-ieëwse börch, dae geboewd waor op 'ne sjteile huëvel. In 'n document oet 't jaor 1092 waert d'r naam 'Cleve' vuur 't ieësj geneumd. In 1242 kreeg Kleef sjtadsrechte. De sjtad woert twieë kier doer 'ne groeëte brand verweus, ieësj in 1368 en later in 1528.

Kleef waor de hoofsjtad van 't historisch graafsjap en 't later hertogdóm Kleef. D'r graaf Rutger I kreeg 't gebeed waorsjienlik rónd 't jaor 1033 es compensatie vuur 't verlees van de gebede in Enamen die haeë en zie broor Gerard bezaeëte.

Vanaaf 1341 vestigde de grave zich in d'r börch va Kleef. Dizze börch woert 't symbool van 't graafsjap. In 1448 woert d'r kinmerkende toeëre geboewd. Sinds d'r 19e ieëw haat 't geboew d'r bienaam 'Zjwanebörch', doer zien verbintenis mit 't verhaol van d'r Zjwaanridder.

In 1741 woert de mineraalwaterbrón aan d'r Springenberg óntdèk. Kleef woert Bad Cleve en woert 'n kuuroord, woevan de betaekenis in 't midde van d'r 19e ieëw aazieënlik woert oetgebreid. 't Vreuger kuurhotel is sinds de jaore '90 ómgeboewd tót museum vuur modern en huujsedaagse kuns.

De sjtad trok ènnige fabrieke in d'r 18e en 19e ieëw, zoeëwie Nederlandse wie Bensdorp (sjoekelaat) en Van den Bergh (margarine), en haw ènnige kingersjoonfabrieke. Alle fabrieke zint huuj gesjlaoëte, de margarinefabriek sinds 2006.

De sjtad woert in d'r Twieëde Weltkreeg zier zjwaor gebombardeerd. Op 7 oktober 1944 waor 't groeëtste bombardement, woebie de plaatsj vuur 80% verweus woert. 't Haw gans get jaore gekos óm de sjtad obbenuujts op te boewe.