Henri Jonas
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Norbiks aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Henri Jonas, Mestreech 8 mei of 28 mei 1878-15 september 1944, waor 'ne Limburgse kunssjèlder en glazeneer. Jonas behoeërt bie d'r groep vernujjende keunstenaers oeë ooch o.m. Charles Eyck, Joep Nicolas, Harry Koolen en Edmond Bellefroid dèèl van oetmakde.
Inhawd |
[bewirk] Laevesloop en waerk
Henri Jonas waor 't twiede keend en d'r aodste zoon va Charles Jonas en Fieneke Jungslaeger. Z'ne vader waor mèèster-knech-hoessjèlder en ooch al waor-e va juudse komaaf, e waor Nederlands-Hervormd opgevoed. Dit lètste zow jaore later nog invloed ha op de keuze va oonderwaerpe oet d'r Biebel van z'ne zoon Henri.
Nao de lieëger sjoeël waoërd ooch Henri Jonas hoessjèlder. E gong tösjedör 'n tiedsje wèrke op de decoratieaafdeling van de Sfinx, mae ömdat-e laestèg koes sjtèlzètte gong-e toch wer an d'r sjlaag bie 'ne hoessjèlder. Dae löt 'm ooch decoratief en monumentaal sjèlderwaerk oetveure en zoe oontsjtèèt de behoefte an mieë sjoeëling.
[bewirk] Opleiding
Nao ènège lèstied op de Patronaatstekensjoeël vör jeugige wèrkluuj volgt-e vanaaf 1898 lès an 't Sjtadstekeninstituut. Robert Graafland how dao de leiding. Nao vèèr jaor begoes Graafland mèt 'n Zoondègssjoeël vör ènnège van z'n lieërlinge die e begaafd genog von öm te bezieë of me dao richtige keunstenaers va koes make. Ooch Henri Jonas waoërt oetverkaore. De lèsse waore gratis.
[bewirk] Örsjte huwelèk
In 1903 trowt Henri Jonas mèt Netteke Roukens en es verantwoordeleke hoesvader bleef-e wèrke es hoessjèlder. Al gow blaeëk dat Netteke tbc how en Henri sjtong in vör 't gaeld en de zörg vör z'n vrow. Wie-e in 1912 compagnon waoërd van 'n sjèldersbedrief waore de gaeldzörg pas van de baan. Driej jaor later sjtorf Netteke Roukens.
[bewirk] D'r keunssjèlder
Nao d'r doeëd van z'n vrow besluut Jonas öm zich gaans op 't keunssjèldere te wieje en e wèrkt in z'n atelier op d'r zolder van 't hoes an de Kleine Looierstraat. Van 1916 bis 1918 volgt Jonas lès in de hoogere schildersklasse an de Rijksacademie in Amsterdam. Dao makt-e zich los van 't impressionisme va Graafland en keest vör 't expressionisme. E versimpelt de vorme en gebroekt opmerkeleke kleureffecte en kleurvlakke.
Mèt d'r Mestreechse sjèlder Herman Gouwe makt Jonas in 1920 'n rees nao Marokko. Van Gouwe zow-e 't gebroek van de brèj verf-accaente en de sjtevige vorme gelieërd ha en wieväöl sjpraeëkender de suggestie kan zieë es de zjuuste aafbeelding.
In de jaore die volge zeukt-e z'ne èège waeg en gèft vöral lès an 't Sjtadstekeninstituut en later de Middelbare Kunstnijverheidsschool.
In 1923 makt Jonas, same mèt d'r architect Alphons Boosten 'n rèès dör Europa.
In 1925 kriet Jonas vör 't örsj las va neersjlachtighèèd en tiedens die periode verbrent-e e groeët dèèl van z'n waerk.
[bewirk] De twieë muzes
In 1926 trèft Jonas Eugénie Servais, die es cassière wèrkde in 'n Luuks restauraant oeë de Mestreechse keunstenaers väöl kieëme. Volges owwer bronne waor Servais 'n sjèldersmodel oet Paries. Ze wert z'n geleefde en muze, en ooch z'n model. Vör Henri Jonas volge 'n paar gelökkige jaore, oeë-in e 'n aantal sjön naakte, prachtige laandsjappe in de Ardenne en sjtadsgezichte va Mestreech, toch nog ömmer z'n twiede muze, sjèldert.
[bewirk] D'r status va Servais in Mestreech en d'r bräök
D'r status va Eugénie Servais waor vanaaf 't begin 'n zörg vör Jonas. Ze is in Mestreech ömmer gezieë es 'n sjèldersmodel oet Paries en dat how in dae tied 'n bepaalde negatieve lading. Noeëts is oetgezoch of dat wal klopde en d'r is ooch geen bewies vör te vènge. Ooch aander roddels make dat Jonas bevreesd is dat, went-e mèt z'n geleefde trowt, dat-e dan gèng opdrachte mie kriet van de katholieke autoritète en in gaeldprobleme zow kaome. Dae, laestig te bewieze en nog laestiger te oontkrachte maatsjappeleke drök zow d'r vör gezörgd ha dat Jonas brook mèt Servais in 1933.
[bewirk] De insjtorting va Jonas
E paar daag nao d'r bräök mèt Servais sjtort Jonas in en belandt es 'n psychiatrisch wrak in 't Venrayse Sint-Servatiusgesjtich, wiet e-weg van z'n twieë muzes. In 't gesjtich kriet-e oondaanks z'n örmooj 'n örsjte klas behandeling en 'n èège atelier. Z'n therapie besjtèèt oet sjèldere. De psychiaters va doe haant nèèt kènne achterhaole wat Jonas mankeerde mae huutsedaag gèèt me d'r van oet dat Jonas 'n bipolaire stoornis how. Dat verklaort z'n forsje sjtèmmingswisselinge en z'n hyperactivitèèt en ooch 't feit dat-e in z'n korte carrière van nog gèng 30 jaor zoeväöl waerke haat gemakd. An de depressies keumpt 'n èng es vrun Jonas en Servais wer biejèè brènge in 1935. Toch blieft-e nog bies 1937 in Venray.
[bewirk] Ow vör ow, taant vör taant
In 1937 gèèt Jonas truuk nao Mestreech en trowt Servais. Toch blieft-e zjuus wie in Venray somber taferele oet 't Aod Testamaent sjèldere. De sjèlderieje va vrowwe die 't sjlachoffer zeunt va maatsjappeleke conventies oet 't O.T. kènne gezieë waeëre is 'n uting va aodtestamentische vergelding (Exodus. 21:24 Ow vör ow, taant vör taant).
[bewirk] Doeëd
Op 15 september 1944, 'ne daag nao de bevrijding va Mestreech, sjtörf Jonas an 'n bacterieel infectie.
[bewirk] Proces
In 1952 sjpant Servais de Broeders van Liefde va Venray en èènkel particuliere, artse, 'n proces aa. Dis lètste howwe in dat jaor in Venray 'n expositie gehaowe va Jonas' waerk en bewaerde dat 't hönne èègendom waor. An 't proces kieëm 'n èng wie Servais op 14 februari 1954 sjtorf. Later waoërd 'n sjikking getroffe tössje de broeders en de artse en de twieë erfgename.
[bewirk] Kunskring Henri Jonas
In 1950 besjtong d'r in Valkeberg 'ne kunskring dae nao Jonas verneumd is. Lei Molin waor dao o.m. lid van.
[bewirk] Waerk
- Joseph (Broekhem)
- Gerardus Majella (Nederweert-Eind)
- OLV ten Hemelopneming (Mestreech)
- Johannes de Doper (Eygelshoven), glaas in loeëd
- Heilig hart van Jezus (Koepelkerk, Mestreech)glaas in loeëd
- Hubertus (Genhout)
- Antonius van Padua (Vrank)
- Lambertuskerk (voorm.) (Mestreech) glaas in loeëd
- Missiehuis "Sociëteit voor Afrikaanse Missiën" (Cadier en Keer)
- Antonuis van Padua (Blijerheide)glaas in loeëd
[bewirk] Bronne
- Adri Gorissen, De onbekende Henri Jonas, Dagblad de Limburger 10.11.2007
- Duncan Liefferink, Geloof, wanhoop en liefde bij Henri Jonas, Zuiderlucht, november 2007
[bewirk] Literatuur
- Henri Jonas, zijn muzen en demonen door Monique Dickhaut. Uitgave Stichting Historische Reeks Maastricht, 525 blz. ISBN 9789058420336
[bewirk] Tentoonsjtèlling
Henri Jonas: zijn muzen en demonen. Museum Spaans Gouvernement, Maastricht van 10.11.2007 tot 10.2.2008
