Dhalang
Saka Wikipédia, Ènsiklopédhi Bébas ing basa Jawa / Saking Wikipédia, Bauwarna Mardika mawi basa Jawi
Dhalang ing donya pawayangan iku wong sing nduwé kapinteran kusus mainaké wayang utawa sing pinter ndalang. Mbiyèn, ketrampilan iki diwarisaké turun-tumurun.
Dhalang iku nduwe fungsi sutradara, penulis lakon, narator, pemain karakter, penyusun iringan, pesinden, penata panggung, penari dan liyane dadi nduwe kemampuan akeh kanggo mimpin pagelaran.
Ana uga istilah dhalang jemblung sing ora nganggo perangkat wayang kanggo sarana crita ning nganggo tuturan kayatha nuturake dongeng.
==Istilah== Tembung dhalang asale saking Dahyang sing maknane memper karo tabib. Ing tlatah Jawa tembung iki uga nduwe makna ngudal piwulang utawa mbeberaken elmu, aweh pencerahan kanggo pemirsane. Dalang Wayang Kulit ugi kalebet pawongan ingkang anggadhahi kaprigelan pamijen (khusus) babagan handalang. Dalang saged crita sedalu natas ingkang dipun sekuyung dening pengrawit, pesinden, langginakaken gamen, wayang, sounsistem lan panggung.
Pakem crita ingkang kagelar estunipun kathah sanget hing antawisipun Ramayana lan Mahabarata saha crita asli Indonesia antawisipun Dewa Ruci, Sudamala lan sanesipun.
Hing sajroning pagelaran Dalang ugi gadhahi gadhahi kuwajiban (peran) ingkang kathah hing antawisipun dados aktor tunggal, pranata gendhing, sutradara, paraga (pemain), pranata sabet (gerak), pranata panggung (penata panggung),pranata artistik pagelaran lan sanesipun.
Hing jaman kino Dalang ugi sinebat Dhahyang ingkang ngemu werdi pawongan pinunjul hing babagan kebatosan utawi tembungipun sanes tabib, lan dados sesepuh hing bebrayan, sanak dulur, tangga tepalih. Malah hing jaman kina Dalang mboten namung Mayang, nangging ugi laku darma paring pitulungan dumateng sanggya ingkang mbetahaken, lan ugi dados panggenan mundut seserepan babagan ruwet rentenging kulawarga menapa dene bab bebrayan agung.
Hing babagan ruwet renteng kulawarga Dalang asring dipun suwuni pamangih menggah kawetahanipun tiyang sesomahan. Bab bebrayan agung saget katitik saking tradisi Dalang mupu anak. Liripun keyakinan bebrayan (masyarakat) rumiyin menawi wonten bayi lahir mangka ing desanipun wonten Dalang ingkang nembe mayang, pramila bayi enggal kasusulaken dateng panggung lan dipun pangku Ki Dalang saha kaparingan asma. Hing wanci dewasanipun lare menika dados anak angkatipun i Dalang, saha Dalang gadhah kuwajiban moral nderek anggulawenthan lare menika ngantos dewasa. 'Seratan puniki bakal dipun-cithak kandel'Seratan puniki bakal dipun-cithak kandel'
[sunting] Sekolah dhalang
- Pamulangan Dhalang Habirandha, ing Yogyakarta.
- Jurusan Pedhalangan Sekolah Tinggi Seni Indonesia Surakarta (STSI).
- Jurusan Seni Pedhalangan, Fakultas Seni Pertunjukan, Institut Seni Indonesia (ISI).
