Sex

Manipud iti Wikipedia

Ti maaw-awagan a sex ket maysa kadagiti dua a categoria ti specimen ti species a mamagnayon kadagiti genetic a materialesda tapno makaipartuatda manen (panagpaadu), iti maysa a proseso a mawagan iti genetic recombination. Gagangay a ti maysa nga species ket addaan dua a sex: lalaki ken babai.

[baliwan] Sex iti pagarian ti ayup

Sumagmamano nga species, a kas iti alumbayad (alinta iti dadduma), uyokan, ken bannagaw, ket kabalinanna nga agpada ti sexual ken asexual a panagpaadu. Iti order nga insekto a Hymenoptera, a pakaibilangan dagiti uyokan, ti reyna (maysa a babai) ket mabalinna nga ikeddeng no ferilizado wenno saan ti itlog nga iruarna. Dagiti fertilizado nga itlog ket agbalin a babbai a trabahador (no maikkan iti kadawyan a taraon bayat ti panagpessada) wenno kas reyna (no mataraonan iti royal jelly). Dagiti met saan a fertilizado nga itlog, nga addaan laeng iti kagudua a bilang ti chromosomes no ipadpad kadagiti fertilizado nga itlog, ket agbalin a lallaki nga uyokan. Iti dadduma met nga species a kas koma iti alumbayad, ti tumunggal maysa ket maysa a hermaphrodite, addaan nga agpada kadagiti organo iti sex a lalaki ken babai.

Kadagiti mammal, billit, ken dadduma pay nga species, ti sex ket mailangaan babaen dagiti sex chromosome, a maawagan iti X ken Y kadagiti mammal, ken Z ken W iti bilbillit.

[baliwan] Sex iti saan nga ayup nga species

Dagiti mula ket kaaduanna a hermaphrodite, ngem daytoy a pangawag ket nadaras a parigaten dagiti panagduduma iti panaggigidiat ti sexualidad. Kas kadagiti ay-ayup, adda met laeng dua a pakaidasiganda a gamete, maawagan met la dagiti mula kas lalaki ken babai. Kadagiti agsabsabong a mula, dagiti sabong ti mangimet iti gamete. Iti sumagmamano a kaso, dagiti sabong ket mabalin nga addaan laeng iti maymaysa a kita ti gamete idinto a dagiti dadduma ket addaan iti dua a kita.

Kadagiti sabali a kita ti of adu-ti-selulana a biag (kas koma iti dasig ti fungus a Basidiomycota) dagiti pakailasinan a sexual ket ad-adda a komplikado ket mabalin a pakairamanan ti ad-adu pay ngem dua a sex.

[baliwan] Sex kadagiti tao

Iti tattao, ti sex ket ti gagangay a pannakailasin iti kaaduan a biolohikal ken social a pakaisangratan, kas koma a ti maysa a tao ket maysa laeng a babai wenno lalaki. Nupay kasta iti pannakaad-adal ken pannakasuksukisok ti kinababai ken kinalalaki, lumawlawag a ti panangidasig wenno ti panangilasin iti sex ket adda iti adu nga agpang a mabalin nga nainnakaparsuaan, biolohikal, social, sikolohikal ken dadduma pay.

Makita iti baba dagiti nadumaduma a paggidiatan ti lalaki ken babai a tao.

Agpang ti definision	Babai	Lalaki
Ag-agpang a biolohikal (Sex)
Kangrunaan a sexual a pakailasinan (Sex)
Gagangay a sex chromosomes	XX kadagiti tao	XY kadagiti tao
Gagangay a gonads	ovaries	testes
Gagangay nga agpang ti sex hormones	oestrogen, gestagen	testosterone
Gagangay nga anatomia ti akin-uneg a mabagbagi	muting, tubong ti uki, uterus, fallopian tube	corpora cavernosa, urethra, prostate, seminal vesicle
Gagangay nga anatomia ti akinruar a mabagbagi	muting, bibig ti uki, uki, kalupkop ti muting, perineal urethra	buto, ukel-ukel, nakatangar a buto, supot ti buto
Sekundario a sexual a pakailasinan (Sex)
Gagangay	dagiti suso, panagregla, pannakabukel ti "kimmoka-kola" a sukog ti bagi, relativo nga ab-ababa a katayag, relativo nga ad-adu a taba ti bagi	Barbas ken buok iti bagi, pannakabukel ti "nagsinan-trianggulo" a sukog ti bagi, relativo a dakdakkel a katayag, relativo a basbassit a taba ti bagi
Gagangay nga agpada iti lalaki ken babai	Urmot, buok iti kilikili
Ag-agpang a sikolohikal (Gender)
Gagangay a maitudtuding a sex	"Maysa a babail"	"Maysa a lalaki"
Gagangay a pannakapadakkel a gender	"Maysaka a babai"	"Maysaka a lalaki"
Gagangay a pakailasinan ti gender	"Maysaak a babai"	"Maysaak a lalaki"
Gagangay nga akem a gender	"feminine" social behavior	"masculine" social behavior
Gagangay nga orientasion a sexual	androphilic	gynephilic