Ñe'ẽteja Guaraníme
Vikipetãmegua
ÑE'ẼTEJA GUARANÍME (ADVERBIO EN GUARANI)
ÑE'ẼTEJA
- He’iséva (concepto)
- Ñe’ẽteja ñemohenda (clasificación)
- Ñe’ẽteja moambueha (accidentes)
Tembikuaa'aty rechaukaha |
(jehaijey) HE’ISÉVA
Ha'e ñe'ẽ otekome'ẽ térã omoteĩva ñe'ẽtévape, ikatu avei omoambue ambue ñe'ẽtejápe térã peteĩ terojápe.
Techapyrã:
- Oguata porã
- Oho mombyry
- Oúta ko'ẽrõ
(jehaijey) ÑE’ẼTEJA ÑEMOHENDA
- 2.1. Ñe'ẽteja tekoguáva (adverbio de modo)
- 2.2. Ñe'ẽteja tendaguáva (adverbio de lugar)
- 2.3. Ñe'ẽteja araguáva (adverbio de tiempo)
- 2.4. Ñe'ẽteja papyguáva (adverbio de cantidad)
- 2.5. Ñe'ẽteja porandúva (adverbio de interrogación)
- 2.6. Ñe'ẽteja moneĩva (adverbio de afirmación)
- 2.7. Ñe'ẽteja mbotovéva (adverbio de negación)
2.1. ÑE'ẼTEJA TEKOGUÁVA: Ko’ãva ha’ehína umi oteko-me’ẽva ñe’ẽtévape. Ñe’ẽjoajukatúpe oiko ichuguikuéra moĩm-baha opaichagua tekoguáva.
Techapyrã:
- Oguata porã / oguata vai
- Oñe’ẽ hatã / oñe’ẽ kangy
- Osapukái po’i / osapukái pyrusu
- Ohai mbyky / ohai puku
- Oiko pya’e / oiko mbegue
2.2. ÑE'ẼTEJA TENDAGUÁVA: Ko’ãva katu ohechuka moõitépa ojehu ñe’ẽtéva omoandúva. Ñe’ẽjoajukatúpe oiko ichuguikuéra moĩmbaha opaichagua tendaguáva.
Techapyrã:
- Oguata mombyry / oguata agui
- Oike ko’ápe / osẽ amo
2.3. ÑE'ẼTEJA ARAGUÁVA: Ko’ãva katu oñanduka araka’etépa ojehu ñe’ẽtéva omoandúva. Ñe’ẽjoajukatúpe oiko ichuguikuéra moĩmbaha opaichagua araguáva.
Techapyrã:
- Ogueru ko'ága (ogueru ága)
- Oguerúkuri kuehe
- Oguerúta ko'ẽrõ
- Oguerúta upéi
2.4. ÑE'ẼTEJA PAPYGUÁVA: Ko’ãva oñanduka mboýpa ñe’ẽtéva retakue. Ñe’ẽjoajukatúpe katu oiko avei ichuguikuéra moĩmbaha opaichagua tekoguáva
Techapyrã:
- Oguata heta /
- sa'i ogueru /
- mbovy ojogua /
2.5. ÑE’ẼTEJA PORANDÚVA: Ko’áva jaipuru ñe’ẽtéva ndive ñaporandu hagua omoandúvare. Ko'ã ñe'ẽteja oguerahava’erã ñe'ẽpehẽtai upeigua "pa" térã "piko".
Techapyrã:
- moõpa reiko /
- araka'épa reju /
- mba'éichapa reñeñandu /
- mba'épa reipota /
- mba'érepa rejogua /
- mávapa he’i /
- mávapepa remombe’úta /
- mboýpa reguereko /
- mba'ẽrãpa reho /
2.6. ÑE'ẼTEJA MONEÍVA: Ko’ãva ha’ehína umi omboajéva ñe’ẽtéva omoandúva.
Techapyrã:
- Héẽ /
- nei /
- néi /
- tove /
2.7. ÑE'ẼTEJA MBOTOVÉVA: Ko’ãva ha’ehína umi omboa-je’ỹva ñe’ẽtéva omoandúva.
Techapyrã:
- nahániri /
- ahániri /
- tove /
- ani /
- anive /
- araka’eve /
(jehaijey) ÑE’ẼTEJA MOAMBUEHA
- 3.1. Papapy (número)
- 3.2. Meña (género)
- 3.3. Kokatu (grado)
3.1. Papapy Ñe’ẽteja naiñambuéi papapýpe.
Techapyrã:
- Che aha mombyry /
- Ha’ekuéra oho mombyry /
3.2. Meña Ñe’ẽteja naiñambuéi avei imeñáme.
3.3. Kokatu Ñe’eteja rehe ñambojoapykuaa umi ñe’ẽpehẽtai kokatuguigua, avei ñambojoajúva tero, teroja ha ñe’ẽtéva rehe.
Techapyrã:
- 3.3.1. Kokatu’ypy : mombyry (naiñe’ẽpehẽtaíri)
- 3.3.2. Kokatu Mbojojáva : mombyryve
- 3.3.3. Kokatu Tuicháva : mombyryete
- 3.3.4. Kokatu Tuichavéva : mombyryeterei
- 3.3.5. Kokatu Tuichaitéva : mombyryrasa
- 3.3.6. Kokatu Tuichaitevéva : mombyryetereirasa
(jehaijey) Fuente
Por David Galeano Olivera (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI)
