Dara Éirí Amach i nDeasmumhain
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Tharla an Dara Éírí Amach i nDeasumhain (nó an Dara Ceannairc Deasúnach) idir 1579 agus 1583, nuair a throid ríshliocht Mhic Gearailt Dheasmumhain in aghaidh fhorlámhas coimhthíoch na Sasanach in Éirinn. Bhí an t-éirí amach seo níos forleithne agus níos fuiltí ná an chéad cheann a tharla sna blianta 1569-73.
Thosaigh an dara éirí amach seo i Mí Iúil na bliana 1579, nuair a thuairling Séamus Mac Muiris Mac Ghearailt, in Éírinn agus fórsa d'airm an Phápa ina theannta aige.
Spreag an eachtra seo éirí amach fud fad deisceart na tíre,i measc iad siúd a bhí báúil do ríshliocht Mhic Gearailt agus a bhí mí-shásta le Rialtas Shasana.
Nuair a chríochnaigh an troid, bhí na ceannaircigh cloíte, nuair bhí Gearóid Mór Mac Gearailt, an 15ú déag Iarla Dheasmumhan básaithe.
Bhí dálaí éagsúla taobh thiar den reibiliún, ina measc siúd bhí; agóid na niarlaí feodacha in aghaidh ionsá nó cur isteach an Rialtais lárnach (Londain) ar a gcuid gnóthaí agus a an cead a bhí acu cumhachtaí á dháileadh; freagairt imchoimeádacha na nÉireannach in aghaidh polasaithe na Sasanach, a bhí ina ndúshlán do sochaí tradisiúnta agus nósanna na nGael; agus cosaint an Caitliceachas in éadan rialach Phrotastúnaigh na Sasanach.
Mar thoradh ar theip an éirí amach, tharla léirscrios ar ríshliocht Dheasmumhain agus plandáladh an Mhumhain le coilínigh ó Shasana ina dhiaidh sin sa bhliain 1585. Sa bhreis ar sin, i rith na mblianta a raibh éirí amach ar siúl, maraíodh a lán daoine, b'fhéidir trín den dhaonra, de bharr cogaidh agus nó den ghorta. Maraíodh a lán stoic agus milleadh na barra. Dá bhrí sin is uilig, deirtear nach bhfuair na plandóirí rompu ach talamh bánaithe ina raibh fiailí ag fás go tiubh ann.
Clár ábhair |
[athraigh] Cúlra an scéil
[athraigh] Ionradh 1578 a thréigean.
[athraigh] An t-Ionradh i 1579.
[athraigh] Tosach an Reibiliúin.
[athraigh] Comhcheanglaíonn Gearóid Iarla leis na Reibiliúnaigh.
[athraigh] Feachtas míleata an Earraigh 1580 agus léigear Chaisleán Charraig an Phoill .
[athraigh] Féach freisin
- Richard Bagwell, Ireland under the Tudors 3 vols. (London, 1885–1890).
- John O'Donovan (ed.) Annals of Ireland by the Four Masters (1851).
- Cyril Falls Elizabeth's Irish Wars (1950; reprint London, 1996). ISBN 0-09-477220-7.
