قطعنامه (مجموعه شعر)
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
| کتاب‌نما | |
| قطعنامه | |
|---|---|
| نویسنده: | احمد شاملو |
| ناشر: | انتشارات مروارید |
| محل انتشار: | تهران |
| نوبت چاپ: | سوم |
| نخستین چاپ: | ۱۳۳۰ |
| آخرین چاپ: | ۱۳۸۵ |
| شمارگان: | ۱۱۰۰۰ |
| تعداد صفحات: | ۹۶ |
| توضیح: | با مقدمه ع. پاشایی و فریدون رهنما |
قطعنامه چهارمین دفتر شعر احمد شاملو است. این دفتر شامل چهار شعر است.
- تا شکوفه‌ی سرخ یک پیراهن (مهر ۱۳۲۹)
- سرود مردی که خودش را کشته است (۳ تیر ۱۳۳۰)
- سرود بزرگ (به شن‌ـ‌چو، رفیق ِ ناشناس ِ کُره‌ئی) (۱۶ تیر ۱۳۳۰)
- قصیده برای انسان ماه بهمن (بهمن ۱۳۲۹)
چاپ اول این کتاب در ۱۳۳۰ با مقدمه‌یی از فریدون رهنما با نام مستعار چوبین منتشر شد و چاپ دوم، سی سال بعد در ۱۳۶۰ که علاوه بر مقدمهٔ چاپ اول مقدمهٔ دیگری از ع. پاشایی را نیز داراست. پس از آن چاپ‌های متعددی از آن منتشر شده است.
شاملو در مورد نام کتاب در یادداشت‌ها و توضیحات می‌گوید:«عنوان ِ این شعر، نخست «شعر ِ سفید ِ غفران» بود که بعد به «قطعنامه» تبدیل شد؛ و هنگامی که با فریدون رهنما و مرتضا کیوان کلمه‌ی ِ اخیر را برای ِ عنوان ِ مجموعه برگزیدم نام ِ این شعر را به «تا شکوفه‌ی ِ سُرخ ِ یک پیراهن» تغییر دادم. علت این بود که با این ترتیب، قطعنامه می‌توانست هر چهار شعر ِ مجموعه و به‌خصوص دو شعرِ نخستین ِ آن را پرُ معنی‌تر کند.»[۱]
فهرست مندرجات |
[ویرایش] اهمیت کتاب
- مساله پیدایش شعر سپید یا منثور، که امروز توسط بعضی از منتقدین شعر شاملویی نیز نامیده میشود. این کتاب شامل نخستین شعرهای سپید احمد شاملو است.
- مقدمهٔ تاریخی فریدون رهنما بر این کتاب ارزش تاریخی ویژه‌ای دارد.
[ویرایش] مقدمهٔ فریدون رهنما
فریدون رهنما در مقدمه ای که بر چاپ اول قطعنامه نوشته است سعی می‌کند تعریفی پیش‌رو از شعر به لحاظ مفهومی ارائه دهد و از نظر بررسی شکلی اشعار نیز به بدون وزن بودن آن‌ها اشاره دارد. رهنما در مقدمهٔ خود بر این کتاب می‌نویسد:«ریتم و وزن از خارج بر شعر و شاعر تحمیل نشده، بلکه اوامر احساسات صبح را اجرا می‌کند.»[۲]
این یعنی مرزبندی با شعر نویی که با نیما آغاز شده بود. در شعر آزاد و نیمایی هر چند بلندی و کوتاهی وزن عروضی رعایت نمی‌شد اما وزن عروض به هر حال وجود دارد فقط به صورت «آزاد» مورد استفاده قرار می‌گیرد. انتخاب نام قطعنامه برای این کتاب نیز اشاره به «مانیفست» بودن این اشعار و مرزبندی‌شان هم از حیث محتوا و هم از نظر شکل با شعر قبل از آن است.
جملهٔ دیگری در مقدمه رهنما آمده است که برای تاریخ ادبیات معاصر فارسی اهمیت ویژه‌یی دارد زیرا مستقیما در آن از نیما یوشیج انتقاد شده است. رهنما می‌نویسد:«ریتم اشعار صبح را با ریتم اشعار اسپانیولی و آمریکای لاتینی بعد از لورکا میشود مقایسه کرد. دنیای پر از اشکال و تصاویر نابرابر نیمایوشیج که نتیجه‌ٔ خشکی (در بهترین آثارش) به دهان ما می‌برد، با احساسات از بند رستهٔ صبح به‌راه افتاده‌اند و ما را به «نقاط عمیق درد پاشیده شده» هدایت می‌کنند.»[۳]
این جمله موجب ناراحتی شدید نیما شد و از دست شاملو که به حق او را شاگردِ خلف خود می‌دانست بسیار ناراحت کرد. شاملو خود در این‌باره می‌گوید:«قطعنامه که با مقدمه‌ی فریدون رهنما در آمد نیما را به شدت عصبانی کرد. خیال کرد ما دو تا داریم جلوش جبهه می‌گیریم»[۴]
[ویرایش] شعرهای کتاب
شیوهٔ نگارش شعرها تماما بر اساس: احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها، چاپ دوم ۱۳۸۰، است.
[ویرایش] تا شکوفه‌ی سرخ یک پیراهن
- «شعر ِ اول در مجموعه‌ی ِ «لحظه‌ها و همیشه»(سال ِ ۱۳۴۳) نیز آمدـبه خواست ِ همسرم آیدا و به این دلیل ِ بسیار ساده که در آن سال‌ها دیگر امید ِ تجدید ِ چاپ ِ قطعنامه نمی‌رفت‌ـ و به خودِ آیدا تقدیم شد. طبیعی ست که قسمت‌هائی از شعر، برای‌ِ آن‌که بتواند در آن سال‌های ِ سیاه به چاپ برسد، حذف شده بود.»[۵]
پاشایی در مورد این شعر می‌گوید:«این شعر با نامی خونالوده و باری‌گران آغاز میشود؛ نامی که هم از نظر ترکیباتش کاملاً نو و پرمعنا است و هم از نظر محتوی، تمام شعر را که خواندید معنایش برای‌تان روشن میشود.»[۶]
چنین‌ام من
ــ زندانی‌ی ِ دیوارهای ِ خوش‌آهنگ ِ الفاظ ِ بی‌زبان ــ
چنین‌ام من!
تصویرم را در قاب‌اش محبوس کرده‌ام
و نام‌ام را در شعرم
و پای‌ام را در زنجیر ِ زن‌ام
و فردای‌‌ام را در خویشتن ِ فرزندم
و دل‌ام را در چنگ ِ شما...
در چنگ ِ هم‌تلاشی‌ی ِ با شما
. که خون ِ گرم ِتان را
به سربازان ِ جوخه‌ی ِ اعدام
. می‌نوشانید
که از سرما می‌لرزند
و نگاه ِشان
. انجماد ِ یک حماقت است.[۷]
[ویرایش] قصیده برای ِ انسان ِ ماه ِ بهمن
اما بهار ِ سرسبزی با خون ِ ارانی
و استخوان ِ ننگی در دهان ِ سگ ِ انوالید!
□
و شعر ِ زنده‌گی‌یِ او، با قافیه‌ی خون‌اش
و زنده‌گی‌یِ شعر ِ من
. با خون ِ قافیه‌اش.
و چه بسیار
که دفتر ِ شعر ِ زنده‌گی‌شان را
با کفن ِ سُرخ ِ یک خون شیرازه بستند.
چه بسیار
که کُشتند برده‌گی‌یِ زنده‌گی‌شان را
تا آقایی‌ی ِ تاریخ ِشان زاده شود.
...[۹]
[ویرایش] سرودِ مردی که خودش را کُشته است
- «این شعر نیز با دست‌کاری‌ها و حذف ِ سطرهائی از آن در انتهای ِ مجموعه‌ی ِ «مرثیه‌های ِ خاک»(سال ِ ۱۳۴۸) تجدید ِ چاپ شده است.»[۱۰]
فرانکو را نشان‌اش دادم
و تابوت ِ لورکا را
و خون ِ تنتور ِ او را بر زخم ِ میدان ِ گاوبازی.
و او به رؤیای ِ خود شده بود
و به آهنگی می‌خواند که دیگر هیچ‌گاه
به خاطره‌ام بازنیامد.
آن وقت، ناگهان خاموش ماند
چرا که از بیگانه‌گی‌ی ِ صدای خود
که طنین‌اش به صدای زنجیر ِ برده‌گان می‌مانِست
به شک افتاده بود...[۱۱]
[ویرایش] سرود بزرگ
- «این شعر به مناسبت ِ حمله‌ی ِ نیروهای ِ آمریکا به خاک ِ کره‌ی ِ شمالی نوشته شد.»[۱۲]
شن ــ چو
. بخوان!
. بخوان!
آواز ِ آن بزرگْ‌دلیران را
آواز ِ کارهای گِران را
آواز ِ کارهای مربوط با بشر، مخصوص با بشر
آواز ِ صلح را
آواز ِ دوستان ِ فراوان ِ گم‌شده
آوازهای فاجعه‌ی بلزن و داخاو
آوازهای فاجعه‌ی وی‌یون...[۱۳]
[ویرایش] پانویس
- ↑ احمد شاملو، قطعنامه، یادداشت‌ها و توضیحات، ۸۹
- ↑ احمد شاملو، قطعنامه، مقدمهٔ فریدون رهنما ۳۰
- ↑ احمد شاملو، قطعنامه، مقدمهٔ فریدون رهنما ۳۰
- ↑ مجتبا مسعودی 15
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌ی آثار دفترِ یکم:شعرها، یادداشت‌ها و توضیحات ۱۰۵۸
- ↑ احمد شاملو، قطعنامه، مقدمهٔ ع. پاشایی ۷
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها ۵۲
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها، یادداشت‌ها و توضیحات ۱۰۵۸
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها ۶۷
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها، یادداشت‌ها و توضیحات ۱۰۵۹
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها ۷۳
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها، یادداشت‌ها و توضیحات ۱۰۵۹
- ↑ احمد شاملو، مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها ۸۰
[ویرایش] منابع
- شاملو، احمد. احمد شاملو مجموعه‌یِ آثار دفترِ یکم:شعرها. نیاز یعقوب‌شاهی. چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۸۰، ۹۶۴-۵۵۷۵-۰۸-۷ ISBN.
- شاملو، احمد. قطعنامه. چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۶۳.
- «استادان دیگر، شاعران بزرگ جهان». دربارهٔ هنر و ادبیات، گفت‌وشنودی با احمد شاملو. ناصر حریری. تهران: نشر آویشن، ۱۳۷۲.
- مسعودی، مجتبا. «نیما و شاملو، نیماها در طول ظهور می‌کنند». مجلهٔ آدینه. اردی‌بهشت ۱۳۷۳، نهم ۹۲،۱۱-۲۰.
- طاهباز، سیروس. «نیما، شاملو. و یاد «بعضی نفرات»». مجلهٔ آدینه. تیرماه ۱۳۷۳، نهم ۹۳،۶۲-۶۴.
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] پیوند به بیرون
| آثار احمد شاملو |
|---|
| دفترهای شعر
آهن‌ها و احساس • بیست و سه • قطعنامه • هوای تازه باغ آینه • لحظه‌ها و همیشه • آیدا در آینه • آیدا، درخت و خنجر و خاطره • ققنوس در باران • مرثیه‌های خاک شکفتن در مه • ابراهیم در آتش • دشنه در دیس • ترانه‌های کوچک غربت • آهنگ‌های فراموش‌شده مدایح بی‌صله • در آستانه • حدیث بی‌قراری ماهان ترجمه‌ها زنگار (خزه) • پابرهنه‌ها • دن آرام • شازده کوچولو • دست به دست • پسران مردی که قلبش از سنگ بود بگذار سخن بگویم • برزخ • قصه‌های بابام • جزیره تحقیق، تصحیح و بازسرایی کتاب کوچه • حافظ شیراز به روایت احمد شاملو • هایکو، شعر ژاپنی |
