فرنق

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه آن را تغییر دهید. در پایان، پس از ویکی‌سازی این الگوی پیامی را بردارید.

در متن این مقاله از هیچ منبع و ماخذی نام برده نشده‌است. شما می‌توانید با افزودن منابع بر طبق اصول اثبات‌پذیری و شیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع، به ویکی‌پدیا کمک کنید. مطالب بی‌منبع احتمالاً در آینده حذف خواهند‌ شد.

فرنق مركز دهستان رستاق، از دهستان هاي شهرستان خمين واقع در استان مركزي ایران است.

فرنق در 49 درجه و 57 دقيقه طول شرقي و 33 درجه و 38 دقيقه عرض شمالي؛ و در 17 كيلومتري جنوب غربي شهرستان خمين و 323 كيلومتري جنوب غربي پايتخت قرار دارد. روستاي فرنق داراي موقعيتي پايكوهي است كه در ميان كوه هاي پراكنده ي دامنه هاي شرقي زاگرس مركزي واقع شده است. به دليل نزديكي تقريبي با كوه هاي مرتفع اشترانكوه (با قلل بالاي 4000 متر) كه در جنوب ازنا و اليگودرز و فاصله اي حدود 60 كيلومتر از فرنق قرار گرفته، آب و هواي اين روستا معتدل و خشك، و به دليل وجود درياچه نمك و دشت كوير در 200 كيلومتري جهت شمال شرقي، پيرامون فرنق را از جهت شرق به جز واحد هاي روستايي، بيابان فرا گرفته است. موقعيت پايكوهي فرنق و وجود آب و هواي معتدل و خشك، ميانگين دماي سالانه بين 15- و 33+ را براي اين روستا موجب مي شود كه طبيعتا داراي زمستان هاي سرد و تابستان هاي نيمه معتدل است. ميزان بارش در فرنق به تأسي از موقعيت جغرافيايي اين روستا (به خصوص نزديكي با دشت كوير) پايين است، هرچند زمستان هاي پر برف و سردي را پشت سر مي گذراند. نشست گاه فرنق بر روي سنگ هاي رسوبي واقع شده و همين عامل، زمين هاي كشاورزي را هم تحت تأثير خود قرار داده، به گونه اي كه به طور كامل حاصلخيز نيستند. آب كشاورزي روستا از يال هاي شرقي اشترانكوه سرچشمه مي گيرد و به دليل دوري از سرچشمه، بعضاً دچار دوره هاي چند ساله ي خشكسالي مي گردد. اما به تازگي سدي خاكي بر روي رودخانه ي فصلي جنوب روستاي فرنق احداث شده كه پس از آبگيري، زمين هاي پايين دست روستا را مشروب خواهد نمود. پوشش گياهي فرنق را بوته هاي گون و درختچه هاي گز تشكيل مي دهند كه منظره اي بياباني به اطراف اين روستا داده است. جغرافياي تاريخي فرنق وجود تپه هاي باستاني در اطراف فرنق، گواهي بر عمر ديرينه ي اين روستا است. بعضي از اين تپه ها به گفته ي اهالي زماني محل سكونت بوده كه با وقوع زلزله اي در زير خاك مدفون شده اند و سال هاي اخير حفاري هاي غير مجاز بسياري در اين تپه ها صورت گرفته كه سيماي آن را به ميزان بسياري تغيير داده است. تونل هاي زير زميني (كَنده) هاي بسياري هم در پيرامون و داخل روستا موجود است كه در گذشته و به ويژه در زمان پس از حمله ي مغول جهت مخفي شدن اهالي و پنهان نمودن اشياء با ارزش از آن استفاده مي شده است. برخي از اين تونل ها كه تعدادي مشابه آنها در اطراف شهر خمين هم ديده مي شود، هم اكنون به آغل هايي جهت نگهداري گوسفند ها تغيير كاربري داده اند. پيرامون نام (فَرنَق) گفته شده همان (خُوَرنَق) شكارگاه معروف بهرام گور بوده و به روايتي ديگر، تغيير شكل داده ي نام (فرانك) از شاهزادگان ساساني بوده است. در اين مورد، اهالي روستا نظر صائبي ندارند. باقي مانده ي گورستان قديمي كليميان در جنوب روستا و آن سوي رودخانه فرنق نيز دليلي بر قدمت سكونت در اين روستاست، به طوري كه بعضاً شناسنامه هاي سنگي سيصد ساله هم در حوالي آن قبرستان مشاهده گرديده است. گورستان فعلي فرنق نيز كه بر فراز تپه اي مشرف به روستا قرار گرفته، با وجود سنگ هايي بعضاً تا 200 ساله، حداقل سابقه ي سكونت در اين روستا را به ما مي نماياند. اما از منظري ديگر، سابقه ي سكونت و حضور انسان در آن منطقه را تا چند هزار سال هم تخمين زده اند. آن طور كه در كتاب (موزه هايي در باد) كه در سال 1368 برنده جايزه برترين پژوهش سال گرديد آورده شده،‌ نقاشي هاي سنگي بيشماري در راه فرنق به روستا هاي همجوار وجود دارد از جمله راه هاي مالروي فرنق به هاجيله، به خار و نصرآباد و روستاهاي ديگر . اين حكاكي ها همچنان در باد و باران استوار مانده اند. ويژگي هاي انساني مطابق نتايج آخرين سرشماري منتشر شده جمعيت روستاي فرنق بالغ بر 1608 نفر برآورد شده است كه 53 درصد از اين جمعيت را زنان تشكيل مي دهند. در گذشته جمعيت روستا بيش از رقم كنوني بوده (حدود3000 نفر در سال هاي 45-1340) كه به دليل مهاجرت براي يافتن شغل اكنون جمعيت رو به كاهش نهاده است. از منظر فرهنگي، به اين دليل كه فرنق در محل تلاقي سه استان (مركزي-لرستان-اصفهان) قرار گرفته تا حدود زيادي از اين فرهنگ ها متأثر شده،‌ چنانكه اين موقعيت ويژه ي جغرافيايي، سبب مهاجرت هاي بسياري نيز به اين روستا گرديده است. از جمله، مهاجرت گروهي از اقوام لُر از سمت اليگودرز و حتي شماري از عشاير حاشيه هاي رود دز به فرنق، كه سيماي ظاهري و فرهنگي اين روستا را تا حد بسياري تغيير داده است، چنانكه مي توان گفت به ميزان خروجي هاي اين روستا به مقصد خمين، اصفهان و تهران؛ ورودي هاي فرنق عموماً از روستاهاي لُر زبان غرب و جنوب غربي اين روستا مي باشند. شغل عمده ساكنين فرنق كشاورزي است. همين موضوع را مي توان در مهاجرت از فرنق يا ورود به اين روستا تأثير گذار دانست. عدم وجود شرايط براي گسترش زمين هاي كشاورزي به دليل فقدان منابع آبي و نبود خاك حاصلخيز، جوانان روستا را به اميد يافتن شغلي مناسب تر و مطمئن تر، راهي شهرهاي خمين، تهران و همينطور اصفهان نموده است. در عوض، دامداران و عشاير محروم شمال خوزستان، اين روستا را چون واحه اي نسبت به بيابان هاي خشك محل سكونت سابق شان گرامي مي دارند و آن را محل امني جهت زندگي مي دانند. ويژگي هاي اقتصادي شايد بتوان گفت اقتصاد فرنق به ميزان حدود هشتاد در صد مبتني بر كشاورزي و باغداري است. غلات از جمله لوبيا، ‌گندم و جو، عمده ترين محصولات كشاورزي اين روستا و روستاهاي همجوار را تشكيل مي دهد. همينطور محصولات غده اي زيرزميني مثل سيب زميني و پياز و تا حدودي صيفي جات مثل خيار و كدو كه اين دو مورد اخير بيشتر جهت مصرف روزانه كشاورزان كشت مي شوند. دامداري، ديگر عامل مهم اقتصادي فرنق است. همانطور كه در جدول 1 ديده مي شود، 13 درصد از اقتصاد فرنق را دامداري تشكيل مي دهد. گونه هاي دامي اين روستا را 30 درصد دام هاي خانگي (گاو) و طيور و 70 درصد را گله هاي گوسفند و بز شامل مي شود. عامل ديگر، صنايع دستي است كه سهمي به نسبت ناچيز را به خود اختصاص داده است و آن هم عمدتاً مربوط به بافت فرش و قاليچه در كارگاه هاي كوچك خانگي است. ساير موارد نيز شامل عوامل محدود ديگري مثل يك كارگاه رشته بُري و تعدادي مغازه روستايي مي شود. ويژگي هاي كالبدي فرنق در حد فاصل دو شهرستان خمين (17 كيلومتر) از استان مركزي و اليگودرز (45 كيلومتر) از استان لرستان قرار گرفته و همانگونه كه پيشتر اشاره گرديد،‌ با استان اصفهان نيز از طريق شهرستان گلپايگان هم مرز است (سد گلپايگان در 20 كيلومتري جنوب شرقي فرنق واقع است). راه هاي منتهاي به خمين و اليگودرز تماماً آسفالته و مطلوب هستند. شرايط ذكر شده، فرنق را داراي موقعيتي چهارراهي نموده،‌ چه بسا درگيري هاي بسياري در گذشته بين مالكين دولتي و حكومتي و اهالي بر سر تملك اين منطقه ي استراتژيك روي داده است. راه هاي اصلي داخل روستا نيز در سال 1374 آسفالت شده، اما در زمان حاضر به دليل حفاري هاي مختلف از سوي سازمان هاي اجرايي دولتي به شكلي بسيار نامطلوب درآمده است (عكس 1). راه هاي داخلي منشعب از راه هاي اصلي روستا نيز همگي خاكي هستند. راه هاي داخلي منشعب از راه هاي اصلي روستا نيز همگي خاكي هستند. تيپ خانه هاي سنتي و قديمي فرنق به صورت كاملاً خشتي و كاهگلي با سقف چوبي است، هرچد كه در سال هاي اخير اين خانه ها يكي پس از ديگري به مخروبه اي تبديل مي شوند و جاي آن ها را خانه هاي كوتاه آجري با سقف آهني مي گيرد. فرنق به لحاظ موقعيت استراتژيكي كه ذكر شد، داراي چندين برج (برجك) نيز جهت ديده باني و تيراندازي بوده است. به طور كلي، شكل ظاهري خانه هاي روستايي و سقف آن كه حتي با وجود آهني بودن همچنان با كاهگل اندود مي شود، برگرفته از ويژگي نيمه بياباني تا حدودي پايكوهي فرنق است كه معمولاً شاهد باران هاي فصلي و نه چندان يكنواخت مي باشد. ديگر عامل، وجود ديوارهاي قطور خشتي با روكش كاهگل است كه وجود آن نيز به واسطه ي جنگ ها و درگيري هاي پيش گفته مي باشد. امكانات و تاسيسات روستاي فرنق از سال 1359 فرنق داراي برق شد و بعد از آن در حد فاصل سال هاي 1361 تا 1362 آب آشاميدني به وسيله لوله كشي به خانه هاي فرنق راه يافت كه هم اكنون نيز همان مخزن قديمي كه با آب چاه پُر مي شود، آب شرب فرنق را تأمين مي كند گاز شهري نيز در سال گذشته (1385) به خانه هاي فرنق راه يافت و با در نظر گرفتن مخابرات فرنق كه در سال هاي اخير همه ي روستا را تحت پوشش خطوط تلفن قرار داده است (عكس 8)، مي توان گفت فرنق در حال حاضر از تمامي امكانات چهارگانه اوليه(آب، برق، گاز و تلفن) بهره مند است. فرنق داراي 4 مسجد و يك مسجد جامع مي باشد (عكس 9). همچنين يك درمانگاه شبانه روزي، دو حمام عمومي (عكس 10)، دو مدرسه، راهنمايي و دبيرستان مجزاي دخترانه و پسرانه، يك شركت تعاوني روستايي، دهداري، پايگاه بسيج روستايي، مهد كودك، شوراي حل اختلاف، و همچنين 11 واحد فروشگاه كوچك روستايي مي باشد. ارتباط روستا با روستاهاي اطراف فرنق مركز دهستان رستاق است و همين، موجب تمركز بيشتر امكانات و تأسيسات در اين روستا شده است. به طور مثال، ‌تمام روستاهاي اين دهستان فاقد دبيرستان يا درمانگاه شبانه روزي اند. به همين دليل،‌ جمعيت زيادي از روستاهاي اطراف روزانه جهت بهره مندي از خدمات وارد فرنق مي شوند. از جمله از روستاهاي عباس آباد، منظريه، زينل آباد، خار، نصر آباد، برگله، ‌فرنام و ... در عين حال،‌ براي رفع نيازهاي روزمره، مردم روستاي فرنق به شهر خمين مراجعه مي كنند،‌ چون هيچ روستايي در نزديكي فرنق وجود ندارد كه مهمتر از اين روستا باشد و بتواند برطرف كننده ي نيازهاي اين روستا باشد. مردم فرنق جهت معالجات پزشكي، استفاده از كتابخانه هاي عمومي، سينما، تحصيلات دانشگاهي و موارد ديگر به خمين مراجعه مي كنند. نتيجه گيري اقتصاد مبتني بر كشاورزي و دامداري مهمترين ويژگي روستاهاي ايران است. در اين مورد، عواملي نظير كم آبي و خشكسالي بسيار مي توانند مخرب و زيان آور باشند. روستاي فرنق نيز از اين قاعده مستثني نيست، چه بسا خشك سالي چند ساله اي كه در حد فاصل سال هاي 1371 تا 1377 در فرنق و روستاهاي اطراف رخ داد، موجب تغييرات بسياري در سيماي ظاهري روستاها و همينطور شرايط و تركيب جمعيتي آن ها شد. تعداد زيادي از فرنق به سمت شهرهاي همجوار مهاجرت كردند و جاي خالي آن ها را تعداد ديگري از قوميت هاي همسايه پركردند. اين تغييرات، تبعات بسياري داشت كه در صورت وجود منابع و ذخاير آبي در آن سال هاي خشكسالي، مي توانست تا اين اندازه مخرن و تغيير دهنده نباشد. در صورت آبگيري قريب الوقوع سد تازه احداث شده ي روستاي فرنق، به جز زمين هاي كشاورزي اين روستا، روستا هاي پايين دست فرنق (به سمت خمين) نيز از آب آن بهره مند خواهند شد و روستاهاي كوچكي كه در اين نوشتار از آنها فقط به نامي اكتفا شد و تعدادي از آن ها رو به ويراني و فراموشي اند، جان دوباره اي خواهند گرفت. پيشنهادات تبديل روستاي فرنق به بخش، موضوعي است كه از سال هاي گذشته مردم اين روستا را به خود مشغول كرده است. چه در سال هاي دور كه طبق اسناد و مدارك، جمعيت فرنق از 3 هزار نفر هم فراتر مي رفت و چه زمان حاضر كه كمي بيشتر از 1600 نفر جمعيت دارد. اين تغييرات كمّي جمعيت، ‌معلول شرايط طبيعي و در اصل، ‌بهره نگرفتن از ظرفيت هاي بالاي طبيعي و حتي گردشگري اين منطقه است. چنانچه در طبقه بندي سياسي و تقسيمات كشوري، روستاي فرنق كه داراي زير ساخت هاي مهمي نيز هست با يك پله صعود تبديل به بخش گردد و سرمايه گذاري و طبعاً نظارت دولتي بر اين روستا بيش از گذشته گردد،‌ مهاجرت اهالي و تغيير سيما و محتواي اين روستا متوقف خواهد شد و حتي فرنق خواهد توانست تبديل به يك قطب گردشگري در منطقه شهرستان خمين گردد. وجود حدود 40 هزار حكاكي و نقاشي سنگي چند هزار ساله در اطراف اين روستا، خود ثروت بالقوه ي عظيمي است كه هيچ گاه مردم فرنق و ديگر نقاط از آن بهره اي نبرده اند.