حرفنویسی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
حرفنویسی[۱] در زبان‌شناسی به معنی نوشتن الفبای یک دبیرهٔ خاص با الفبای دبیره‌ای دیگر (معمولاً لاتین) به نحوی‌است که نوعی تناظر میان حروف اولی با آنِ دومی بر قرار باشد. پس لزوماً صورت ملفوظ کلمه نوشته نمی‌شود. در حرفنویسی املای تاریخی یا شبه‌تاریخی مراعات می‌شود.
برای نمونه کلمهٔ گردن (بدون اعراب) را می‌توان با الفبای لاتین به صورت grdn حرفنویسی کرد. نمونهٔ دیگر کلمهٔ خواهر است که مثلاً می‌توان آن را به صورت xvAhr حرفنویسی کرد. چنان که دیده می‌شود املای کلمهٔ خواهر املایی تاریخی‌است و فارسی‌زبانان امروز (حداقل در لهجهٔ استاندارد) و را تلفظ نمی‌کنند اما همچنان هنگام حرفنویسی v که با و فارسی متناظر است نوشته می‌شود. حرفنویسی با آوانویسی تفاوت دارد، در آوانویسی صورت ملفوظ کلمه‌ها نوشته می‌شود.
آنچه در حرفنویسی اهمیت دارد این است که بتوان صورت اصلی نگارشی کلمه به دبیرهٔ اصلی را از روی صورت حرف‌نویسی‌شده بدون ابهام بازسازی کرد. از این رو لزومی ندارد که یک‌نویسه همیشه به یک صورت حرفنویسی شود. مثلاً کلمهٔ شاپور به خط پهلوی کتیبه‌ای 
نوشته می‌شود و به صورت šhpwhry حرفنویسی می‌شود.[۲] چنان که دیده می‌شود نویسهٔ « » که در کلمهٔ فوق دوبار آمده‌است یک‌بار w و یک‌بار r حرفنویسی شده‌است. با این حال با داشتن صورت šhpwhry شکل پهلوی کلمه را عیناً می‌توان بازسازی کرد. تنها باید به خاطر داشت که w و r در خط پهلوی کتیبه‌ای یک‌سان نوشته می‌شوند.
حالت دیگری هم متصور است و آن هنگامی‌است که چند نویسهٔ متفاوت یک‌سان حرفنویسی می‌شود. در این صورت معمولاً در دبیرهٔ اصلی قاعده‌ای وجود دارد که هنگام بازسازی کلمه تعیین می‌کند که صورت حرف‌نویسی‌شده باید به کدام نویسه تبدیل شود. مثلاً اگر در خط فارسی نویسه‌های ک و ک را دو نویسهٔ جدا در نظر گیریم، همچنان صورت حرفنویسی شدهٔ واژهٔ کک kk خواهد بود. حال برای بازسازی صورت کلمه به خط اصلی از روی kk باید دانست که k اگر در ابتدا بیاید ک نوشته می‌شود و اگر در پایان پس از نویسه‌ای بیاید که به حرف بعد می‌چسبد ک نوشته می‌شود. بنابراین با دانستن قاعده‌های رسم‌الخط فارسی می‌توان صورت اصلی کلمه را همچنان بازسازی کرد.
[ویرایش] پانویس
[ویرایش] منابع
- آموزگار، ژاله و احمد تفضلی. زبان پهلوی ادبیات و دستور آن. چاپ سوم، تهران: ۱۳۸۰.
- اکبرزاده، داریوش. کتیبه‌های پهلوی. چاپ دوم، تهران: بهار ۱۳۸۵.
