اجتماعیون عامیون
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اجتماعیون عامیون حزب (سوسیال دمكراسی) انقلابی ایران بود، بنیادگزار آن علی مسیو بود. حزب اجتماعیون عامیون در سال های انقلاب مشروطیت، خدمات انكار ناپذیری انجام داده. مركز غیبی (سازمان مخفی اجتماعیون عامیون) تبریز، مهم‌ترین و موثرترین هسته حزبی، حزب اجتماعیون عامیون محسوب می گردد.
احمد كسروی در این باره در اثر ارزشمند خود، تاریخ مشروطه ایران نوشته است: در ارزیابی انقلاب مشروطه و در باره مرحله دوم آن كه اندیشه های دمكراتیسم بر لیبرالیسم غلبه می یابد می نویسد: “در تبریز دسته های فدایی پدید شد وكسانی مانند ستارخان و باقرخان... بر راس این دسته ها قرار داشتند. وی ( ستارخان ) در ایام مشروطیت عضو انجمن حقیقت كوی امیرخیز تبریز بود و این انجمن كه در آن عناصر رادیكال و دارای تمایلات سوسیال دموكراسی انقلابی شركت داشتند، این مرد دلاور و ساده را چنان مجذوب آرمانهای انقلابی ساخت كه بر تمام بقیه زندگی وی مهر و نشان خود را گذاشت ... در پیدایش و بسط پایداری تبریز و آذربایجان ، سوسیال دموكراتهای قفقاز و سازمان همت در باكو، نقش بزرگی خواه ازجهت تعلیم سیاسی و تئوریك ، خواه از جهت رساندن اسلحه و خواه از جهت اعزام داوطلبان رزمجو ایفا كردند...”
مركز غیبی هسته اصلی ارتباط با سوسیال دموكراسی انقلابی در قفقاز بود و پیوندهای تشكیلاتی با گروه همت داشت. علی مسیو در عین حال ارتباطات شخصی نیز با نریمان نریمان اف بلشویك پرآوازه و همرزم لنین ( نریمان اف ایرانی تبار بود ) داشت.
اجتماعیون عامیون در ایران و قفقاز شعبه هایی داشتند. در راه تشكیل سازمان سراسری آن در ایران ، كربلایی علی مسیو به اتفاق دو پسرش، و به همراهی حیدرخان عمواوغلی و برخی دیگر مانند بشیر قاسموف، حسین سرابی ، سوچی میرزا، قره داداش، تلاشی بسیار كرده ونقش اصلی را داشتند.
“حزب سوسیال دمكرات (انقلابی) ایران كه اغلب به نام مركز غیبی خوانده می‌شود از حزب همت الهام می گرفت، حزب همت همكاری نزدیك و موثری با مركز حزب سوسیال دمكرات روسیه را آغاز كرد و همكاری آنها تا به آنجا رسید كه لنین اعلامیه های خود را كه نام گولپن داشت، از راه تبریز برای یاران خود و انقلابیون روسیه به آن كشور می فرستاد.”
علی مسیو با همكاری گروهی از یاران و همفكران خود مانند رسول صدقیانی و حاج علی دوا فروش، حوزه های اجتماعیون عامیون را با نظم خاصی سازماندهی كرد و بعلاوه با تلاش پیگیرانه او مرامنامه سوسیال دموكراتهای كارگری روسیه به فارسی ترجمه و در اختیار انقلابیون ایرانی قرار گرفت، كه بر مبنای آن مركز غیبی، دسته های مسلح مدافع انقلاب مشروطه به نام مجاهد و فدایی را بوجود آورد.
احمد كسروی در این باره در اثر ارزشمند خود، تاریخ مشروطه ایران نوشته است: “در تبریز شادروان علی مسیو، حاج علی دوافروش ورسول صدقیانی همان مرامنامه را به فارسی ترجمه و دسته مجاهدین را پدید آوردند ... كه رشته كارهای دسته را در دست خودمی داشت و آن را راه می برد.”
علی مسیو بی شك از نبوغ خارق العاده ای درامر سازماندهی بویژه فعالیت پنهانكاری برخوردار بود. مركز غیبی برای عضو گیری، در بدو امر افرادی از روشنفكران آزاد اندیش و زحمتكشان مستعد را به خود جلب می كرد و با آن ها تماس انفرادی بر قرار می ساخت و پس از آن، طی آزمایش های گوناگون، فرد مورد نظر را به حوزه ها ( حوزه های خصوصی و عمومی ) مرتبط می نمود.
در كلیه منابع تاریخی قید شده كه مركز غیبی به شدت اصول كار پنهانی را رعایت می كرد. در این باره از جمله آمده است که مركز فعالیت اجتماعیون عامیون ناشناخته وكاملا مخفی بود. بطوری كه نام آن را مركز غیبی می گفتند.
مركز غیبی به رهبری علی مسیو، جلسات و برنامه هایی را در جهت انجام آموزش و تعلیمات مهم تدارك می دیدند. پس از مركز، مسئولین حوزه‌ها بودند كه هر یك 7 تا 11 نفر تحت مسئولیت در هر حوزه داشتند، این اعضا مدت مدیدی ، جز در تاریكی ( برای اینكه شناخته نشوند ) با یكدیگرروبرو نمی شدند، هر 7 یا 11 نفر دستور حزبی را از مسئول همان حوزه دریافت می كردند. خطرناك ترین دستورات كمیته مركزی بدون جزئی تخلف به موقع اجرا گذارده می شد.
ارتجاع شامل دربار، فئودال ها وروحانیونی كه از سفره فئودال ها تغذیه می كردند اعضای اجتماعیون _ عامیون را ، بی دین، منكر خدا ، طبیعیون ( ماتریالیست ) و بابی می نامیدند و به این وسیله قتل آنها را مجاز می شمردند.در تبریز به لحاظ رویارویی عریان انقلاب و ضد انقلاب این امر به وضوح دیده می شد. گزمگان دولتی، فراش های محلات كه توسط فئودال ها وروحانیون وابسته به آن حمایت می شدند، دستور اكید داشتنداعضای حزب بویژه اعضای مركز غیبی را دستگیر، شكنجه و اعدام كنند.
مركز غیبی به رهبری علی مسیو ، مبتكر ایجاد و تربیت واحدهای مسلح خلقی در دفاع از انقلاب مشروطیت بود. چهره هایی چون ستارخان در اثر این ابتكار بدل به قهرمانان انقلاب شدند.
احمد كسروی در تاریخ مشروطه ایران، منظره دل انگیز وتاریخی تشكیل دسته های مسلح توده ای را چنین ترسیم كرده است: “شهر به یكباره دگرگون گردیده و گفتگوی همه از تفنگ خریدن و مشق سربازی كردن و آماده جنگ وجان فشانی كردن شده بود. هر روز هنگام پسین بازارها بسته و چیت فروش ، مسگر و هر چه كه می بودی به خانه های خود می شتافتند و رخت دیگر كرده، تفنگ برداشته و آهنگ سربازخانه كوی خود می كردند (مركز غیبی با ابتكار مستقیم علی مسیو در هر محله وكوی تبریز مركز تربیت وآموزش تشكیل داده بود) چون از كوچه ها گذشتی، پیاپی این شعر از زبان بچگان شنیدی : دولت مشروطه ما زنده وجاوید باد ملت مشتاق ایران زنده و جاوید باد”
هسته های اصلی نیروی مسلح توده ای مدافع انقلاب كه مركز غیبی آنرا رهبری می كرد را كارگران، تهیدستان شهر ، خرده بورژوازی و دهقانان تشكیل می دادند.در این دوران كه اوج فعالیت مركز غیبی وشخص علی مسیو است ، ما شاهد كاردانی، كارایی ، هوشیاری وخردمندی او هستیم.چنین نمونه انقلابیونی به لحاظ تاریخی در جهان انگشت شمار هستند.
در این زمان نفوذ معنوی مركز غیبی در میان مردم فوق العاده بود.تشكیلات منظم و درایت رهبری اجتماعیون _ عامیون بویژه شخص علی مسیو سبب اعتبار وكامیابی های بسیار بود. مجموعه قیام تبریز در دست مركز غیبی بود. این واقعیت را كسروی در كتاب خود چنین بیان نموده: “در بیرون (یعنی ظاهراً") حاج میزا حسن مجتهد و دیگر ملایان و برخی بازرگانان در انجمن (تبریز) نشسته و سررشته دار شمرده می شدند، ولی آنان را آن شایستگی نمی بود و در نهان رشته جنبش را آن انجمن نهانی (مركز غیبی) می‌داشت.”
رابطه میان علی مسیو و حیدرخان عمواوغلی بسیار عمیق بود. آ‌ن‌هادر مسایل خطیر با یكدیگر مشورت می كردند. حیدر خان همواره در زمانی كه در تبریز بود، در كنار علی مسیو قرار داشت. و در جریان پایین كشیدن پرچم های سپید در تبریز به‌وسیله ستار خان مبتكر ومشوق اصلی علی مسیو بود.
[ویرایش] منبع
- اسماعیل امیرخیزی: قیام آذربایجان و ستارخان
- تاريخ انقلاب مشروطيت. رحيم نامور. انتشارات چاپار 1958
- بهزاد كریم طاهرزاده، قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران، تهران، انتشارات اقبال، 1334.
