Makina sinple
Wikipedia(e)tik
Makina sinpleak gizakia antzinatik erabiltzen dituen eta lan fisikoa arindu eta errazten dion oinarrizko tresna batzuk dira.
[aldatu] Historia
Aizkoran, karraskagailuan, zulagailuan eta beste hainbat tresnetan oinarrituta sortu ziren lehenengo lanabesak, eta tresna horien hainbat adibide aurkitu izan dira antzinako gizakia bizitako lekuetan: aiztoaren edo labanaren modura zorroztutako harriak; lurra zulatzeko edo harrotzeko aitzurrak; hainbat erabiletarako aizkorak; hezurrezko, adarkizko edo harrizko muturra duten ehizarako lantzak... Tresna horiek, eraldatuta, jakina, oraindik ere erabiltzen dira.
[aldatu] Erabilera
Makina sinpleek gizakiaren parte-hartze zuzena behar dute funtzionatzeko eta gauzak mugitzeko, igotzeko, jaisteko, banatzeko, elkartzeko eta beste hainbat gauzetarako balio dute.
[aldatu] Adibideak
Hauexek dira makina sinple ezagunenak: palanka, txirrika, gurpila, plano inklinatua, tornua eta ziria.
- Palanka: Palanka barra zurrun bat da. Funtzionatzeko mugitu nahi den gorputzaren azpian eta euste-puntua deitzen zaionaren azpian sostengatuz erabiltzen da, libre geratzen den aldean indarra (potentzia) egiten da eta altxa nahi dugun gorputzaren erresistentzia gainditzen dugu.
- Txirrika: Buelta osoan erretena duen gurpila da txirrika. Pisuak modu erosoan altxatzen laguntzen du txirrikak.
- Gurpila: Ardatz baten inguruan biratzen duen atal biribila da. Gorputz astunak errazago garraiatzen laguntzen du edo motor baten bidez gorputz astunak garraiatzen ditu.
- Plano inklinatua: Maila ezberdinetan aurkitzen diren bi punturen artean kokatutako planoari deitzen zaio plano inklinatua. Gorputz astunak altxatzeko edo mantso jaisteko erabiltzen da makina hori.
- Tornua: Ardatz baten inguruan biratzen duen zilindroz osatutako makina da tornua. Pisuak behetik tornua dagoen mailaraino altxatzeko erabiltzen da makina hori.
- Ziria: Gai solidoan sartuz irekidura bat egiteko gai den material gogorrezko pieza mutur zorrotza da ziria. Harriak edo zurak pilatzeko erabiltzen da ziria.