Τρούλος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο τρούλος αποτελεί ένα χαρακτηριστικό μοτίβο της Βυζαντινής (κυρίως) αρχιτεκτονικής. Συνδέεται αποκλειστικά με την αρχιτεκτονική των εκκλησιών και είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Βυζαντινού ρυθμού. Πρόκειται για μια κυλινδρική κατασκευή στη στέγη των ναών ή καλύτερα ένα ημισφαίριο θολωτό με παράθυρα. Αρκετοί ναοί διαθέτουν πάνω απο ένα τρούλο.

Ως αρχιτεκτονικό μοτίβο, εμφανίζεται ήδη απο τα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα και στις αρχές του 5ου,στο ανατολικό κομμάτι της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ο τρούλος, πέρα απο τον αμιγή Βυζαντινό ρυθμό, συνδιάζεται με όλα σχεδόν τα είδη της Βυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής όπως: βασιλική και βασιλική σταυρόσχημη. Το πιό αντιπροσωπευτικό μνημείο βασιλικής με τρούλο αποτελεί ο ναός της του Θεού Σοφίας, στην Κωνσταντινούπολη.

Μετά το οριστικό σχίσμα του 1054, μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής εκκλησίας οι ανατολικές εκκλησίες που ακολούθησαν το ανατολικό ορθόδοξο δόγμα (Ρωσία, Βαλκάνια) ακολούθησαν και τον αντίστοιχο αρχιτεκτονικό ρυθμό. Κατ' επέκταση και ο τρούλος προσαρμόσθηκε στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική των χωρών αυτών με ορισμένες διαφοροποιήσεις ως προς το σχήμα, γεγονός που οφείλεται και στις κλιματολογικές ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου. Ο τρούλος στη κορυφή εχει πάντα επίστεψη σταυρού, ενώ εσωτερικά αγιογραφείται κυρίως με τον Χριστό Παντοκράτορα και τις αγγελικές ουράνιες δυνάμεις (τα 9 τάγματα) και τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης. Ο τρούλος προσφέρει με τα διαδοχικά του παράθυρα φυσικό φωτισμό στο ναό, γεγονός που συνδέεται και συμβολικά καθώς συμβολίζει τον ουρανό που ενώνεται με τους πιστούς στη γή. Τέλος, ο τρούλος μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, υιοθετήθηκε και από τη μουσουλμανική αρχιτεκτονική. Πρώτα το γαλάζιο τζαμί, χτίζεται σύμφωνα με τα πρότυπα της Αγίας Σοφίας και στη συνέχεια πολλά μουσουλμανικά τεμένη χτίστηκαν με την αντίστοιχη αρχιτεκτονική.