Γιόζεφ Γκαίμπελς
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Πάουλ Γιόζεφ Γκαίμπελς (γερμ. Paul Joseph Goebbels) γεννήθηκε στις(29 Οκτωβρίου 1897 στο σημερινό Μενχενγκλάντμπαχ -και πέθανε στις 1 Μαΐου 1945 στο Βερολίνο, αυτοκτόνησε) ήταν από τους γνωστότερους γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές. Κατά την διάρκεια της εξουσίας των εθνικοσοσιαλιστών ήταν υπουργός Δημόσιας Διαφώτισης και Προπαγάνδας.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Παιδικά χρόνια
Ο Γκαίμπελς γεννήθηκε το 1897 στην τότε ανεξάρτητη πόλη του Ράιντ (Rheydt) της Ρηνανίας, η οποία σήμερα είναι μέρος του Μενχενγκλάντμπαχ. Ήταν τρίτος γιος του Φρίντριχ (1867-1929) και της Κατερίνας (το γένος Οντενχάουζεν). Μαζί με τα αδέρφια του Κόνραντ (1895-1949), Χανς (1893-1947), Ελισάβετ (1901-1915) και Μαρία Κατερίνα (γενν. 1910, κατοπινή κληρονόμος του) έλαβε αυστηρή καθολική ανατροφή. Ο πατέρας του ήταν πληρεξούσιος εκπρόσωπος εργοστασίου παραγωγής φιτιλιών.
Σε ηλικία τεσσάρων ετών ο Γκαίμπελς, έχοντας προσβληθεί από μυελίτιδα, έμεινε κουτσός από το δεξί πόδι. Αργότερα, θα γράψει ότι μια ανωτέρα δύναμη τον σημάδεψε με το σωματικό αυτό μειονέκτημα και ότι προσπάθησε να το αντισταθμίσει σε ολόκληρη την κατοπινή του ζωή. Η αναπηρία και το γεγονός ότι η καταγωγή του στο σχολικό του περιβάλλον θεωρούνταν κατώτερη, ενίσχυσαν τις φιλοδοξίες του. Το 1917 τελείωσε το σχολείο παίρνοντας τους καλύτερους βαθμούς.
[Επεξεργασία] Σπουδές και επαγγέλματα
Ενώ ήθελε να πολεμήσει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκτιμήθηκε ανίκανος για την στρατιωτική θητεία λόγω αναπηρίας. Σπούδασε κατόπιν λογοτεχνία και φιλοσοφία στην Βόννη, στο Βύρτσμπουργκ, στο Φράιμπουργκ και στη Χαϊδελβέργη. Απεφοίτησε στην Χαϊδελβέργη το 1921. Οι λογοτεχνικές του φιλοδοξίες όμως δεν βρήκαν την επιθυμητή εκτίμηση από πλευράς εκδοτικών οίκων και εφημερίδων. Παρά την πρόσφατα επίκτητη διδακτορία του δεν κατάφερε να βρει ανάλογη εργασία στους τομείς του. Οι προσωπικές του αυτές αποτυχίες, όπως και η ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον οδήγησαν σε αυξανόμενο αποπροσανατολισμό.
Το διάστημα αυτό ασχολήθηκε με διάφορες ιδεολογίες. Ήταν κατά της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, επειδή την θεωρούσε επακόλουθο της γερμανικής ήττας στον πόλεμο. Έτσι κινούνταν μεταξύ των ριζοσπαστικών ιδεολογιών (συνηθισμένο φαινόμενο της μεσοπολεμικής Γερμανίας), οι οποίες με βάση την πτώση των λεγόμενων παλαιών αρχών προπαγάνδιζαν την δημιουργία νέων κοινωνικών συστημάτων. Οι εθνικοί συντηρητικοί κύκλοι υποστήριζαν την πολεμική οικονομία των σοσιαλιστικών συστημάτων διαχείρισης, αν και με τον περιορισμό ότι μια ελίτ ηγετών (Führerelite) πρέπει να επικρατήσει του υπολοίπου των ανθρώπων.
Η οικονομική του κατωτερότητα στάθηκε αιτία για την στάση του Γκαίμπελς απέναντι στον καπιταλισμό, τον οποίο, το διάστημα εκείνο, θεωρούσε ως το χειρότερο οικονομικό σύστημα. Επίσης, μέχρι το διάστημα εκείνο δεν υπάρχουν ενδείξεις για ιδιαίτερες αντισημιτικές τάσεις του. Η σύντροφός του Έλζε Γιάνκε (Else Janke) είχε εβραία μητέρα. Από το 1922 και μετά άρχισε να μελετά όλο και περισσότερο τα γραπτά των Όσβαλντ Σπέγκλερ και Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπερλεν. Το 1923 βρήκε εργασία στην τράπεζα της Δρέσδης (Dresdner Bank), την οποία όμως έχασε μόλις εννέα μήνες αργότερα. Το διάστημα αυτό έγραψε το μυθιστόρημα Michael. Ein deutsches Schicksal in Tagebuchblättern, όπως και διάφορα ανολοκλήρωτα δράματα. Αρχικά δεν βρήκε εκδότη για το βιβλίο του, που δημοσιεύτηκε τελικά το 1929 από τον εκδοτικό οίκο του NSDAP Eher. Αφού το 1924 προσχώρησε στο εθνικοσοσιαλιστικό NSDAP, άρχισε προπαγανδιστική δραστηριότητα στην Ρηνανία και την Βεστφαλία της Πρωσίας.
[Επεξεργασία] Πολιτική δραστηριότητα
[Επεξεργασία] Με τον Γκρέγκορ Στράσερ
Μέλος του NSDAP, ο Γκαίμπελς εργάστηκε αρχικά ως γραμματέας του Γκρέγκορ Στράσερ. Με τους αδερφούς Στράσερ εξέδωσε από τις 1 Οκτωβρίου 1925 το περιοδικό Εθνικοσοσιαλιστικές Επιστολές (Nationalsozialistische Briefe). Τα δεξιά ρεύματα του κόμματος κριτικάρανε τον τρόπο εκφράσεως του Γκαίμπελς ως κομμουνιστικό. Μαζί με τους αδερφούς Στράσερ αντιπροσώπευε την "αριστερή" πτέρυγα του κόμματος, αφού υποστήριζαν περισσότερο σοσιαλιστικές παρά εθνικιστικές απόψεις. Το διάστημα εκείνο ο Γκαίπελς δεν απέκλειε την γερμανική συμμαχία με την Σοβιετική Ένωση, αφού υπήρχε ο κοινός στόχος της καταπολέμησης του καπιταλισμού. Αναλόγως χαρακτήριζε το Λένιν ως εθνικό απελευθερωτή της Ρωσίας και τον εαυτό του ως γερμανό κομμουνιστή. Συνεπώς απομακρύνθηκε και από τον Χίτλερ, τον οποίο μέχρι τότε εκτιμούσε πολύ. Δεν δεχόταν όμως το γεγονός ότι ο Χίτλερ δεχόταν δωρεές από βιομηχάνους. Εντούτοις ο ίδιος εκείνο το διάστημα, όπως γράφει στο ημερολόγιο του, υποστηρίζονταν οικονομικά από τον διευθυντή εργοστασίου Άρνολντ. Αντ' αυτού θέλησε να ενισχύσει την πτέρυγα γύρω από τους αδελφούς Στράσερ και να μεταφερθεί η ηγεσία του NSDAP από το Μόναχο στη βόρειο Γερμανία. Πρόεδρο του κόμματος προόριζε τον Γκρέγκορ Στράσερ. Ο Χίτλερ θα παρέμενε τιμητικός πρόεδρος.
Ο Χίτλερ όμως γνώριζε τον Γκαίμπελς, τον εκτιμούσε σαν ικανό δημαγωγό και προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τον αποσπάσει από την παράταξη των Στράσερ, πράγμα που τελικά κατάφερε μετά την διάσκεψη του Μπάμπεργκ (Bamberger Führertagung) στις 14 Φεβρουαρίου 1926. Αφού μελέτησαν μαζί τα κεφάλαια του Mein Kampf σχετικά με την οργάνωση και προπαγάνδα, ο Γκαίμπελς ενθουσιάστηκε από τις σχετικές απόψεις του Χίτλερ. Ο παλαιός θαυμασμός του Γκαίμπελς φούντωσε και πάλι και στη συνέχεια αποδείχθηκε πιστός οπαδός του Χίτλερ.
[Επεξεργασία] Πρώτες εμφανίσεις στο Βερολίνο
Τον Οκτώβριο του 1926 ορίστηκε τοπικός κομματικός εκπρόσωπος (Gauleiter) στο Βρανδεμβούργο συμπεριλαμβανομένου του Βερολίνου (αρχηγός προπαγάνδας ήταν ακόμη ο Γκρέγκορ Στράσερ). Στο Βερολίνο του τέλους της δεκαετίας του 1920 είχαν πλειοψηφία οι σοσιαλδημοκράτες και κομμουνιστές. Το NSDAP της πρωτεύουσας ήταν ανοργάνωτο, δίχως αξιόλογη επιρροή και είχε ίσα ίσα 500 μέλη. Σύντομα όμως ο Γκαίμπελς απέδειξε τις οργανωτικές αλλά και δημαγωγικές του ικανότητες με αποτέλεσμα μέχρι τον Φεβρουάριο κιόλας του 1927 να κερδίσει 2.600 νέα μέλη όπως και 500 περίπου υποψήφιους για την SA.
Η μέθοδος του Γκαίμπελς ήταν η πρόκληση και η κατοπινή παρουσίαση του NSDAP ως μαρτυρικό κίνημα. Έτσι π.χ. όταν απαγορεύτηκε το τοπικό NSDAP από τον προϊστάμενο της αστυνομίας Βερολίνου επειδή ένας παπάς δέχτηκε άγριο ξυλοδαρμό από άντρες της SA στις 4 Μαΐου 1927, ο Γκαίμπελς φρόντισε να βρεθεί τις επόμενες μέρες σε αρκετές σελίδες τίτλου όπου παρουσίασε το εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα θύμα κρατικής αυθαιρεσίας. Αφού κατόπιν ίδρυσε λέσχες σε όλη την πόλη καταστρατηγώντας με τον τρόπο αυτό την απαγόρευση της οργάνωσης, του αφαιρέθηκε η ελευθερία λόγου στον χώρο του Βερολίνου. Ο Γκαίμπελς εκμεταλλεύτηκε πάλι την ευκαιρία να παρουσιάσει τον εαυτό του θύμα: στην κομματική εφημερίδα "Völkischer Beobachter" (Λαϊκός Παρατηρητής) δημοσιεύτηκε φωτογραφία του που τον έδειχνε σε δεσμά. Επίσης το διάστημα εκείνο ξεκίνησε μια δημαγωγική εκστρατεία κατά του εβραίου προϊστάμενου της αστυνομίας του Βερολίνου Μπέρνχαρντ Βάις. Ο Βάις αποτελούσε ιδανικό στόχο για την ναζιστική προπαγάνδα: ήταν πολίτης εβραϊκής καταγωγής και εκπρόσωπος της μισητής Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, «αντιπρόσωπος του συστήματος» όπως τον έλεγε ο Γκαίμπελς.
Στις 4 Ιουλίου κυκλοφόρησε για πρώτη φορά η νεοϊδρυθέντα εφημερίδα του, "Der Angriff" (Η Επίθεση), αφού πριν οργάνωσε και πραγματοποίησε αποτελεσματική διαφημιστική εκστρατεία. Την σχεδίασε με πρότυπο τις αριστερές εφημερίδες εργατών, και την χρησιμοποιούσε κυρίως για επιθέσεις κατά των «εκμεταλλευτών». Όταν στις 29 Οκτωβρίου 1927 του χορηγήθηκε πάλι η ελευθερία λόγου, η εφημερίδα έγινε φερέφωνό του. Στην πρώτη σελίδα κάθε έκδοσης δημοσίευε κύριο άρθρο με σκοπό πάντα να συκοφαντήσει και να δυσφημήσει πολιτικούς αντιπάλους. Εν τω μεταξύ εξοικειωμένος με την ζωή στην πρωτεύουσα, ο ικανός ρήτορας Γκαίμπελς επιτίθονταν τους αντιπάλους του με ανελέητη ειρωνεία, χρησιμοποιώντας πολλές φορές και το ιδίωμα του Βερολίνου. Επίσης με την εφημερίδα του ο Γκαίμπελς άρχισε να κάνει ανταγωνισμό τον κομματικό αρχηγό προπαγάνδας Γκρέγκορ Στράσερ, ο οποίος εξέδιδε ήδη την "Berliner Arbeiter-Zeitung" (Εργατική Εφημερίδα του Βερολίνου). Αρκετές φορές οι πωλητές των δυο αυτών εφημερίδων έρχονταν σε ανοικτή σύγκρουση μεταξύ τους.
[Επεξεργασία] Αρχηγός Προπαγάνδας
Στις 27 Απριλίου 1930 ορίστηκε από τον Χίτλερ αρχηγός προπαγάνδας του Ράιχ (Reichspropagandaleiter), αρμόδιος του NSDAP δηλαδή για την εργασία τύπου, ταινίες, ραδιοφωνία και εθνική παιδεία. Τώρα άρχισε να διοργανώνει τις γνωστές του μαζικές εκδηλώσεις, στα πλάισια των οποίων σαν ομιλητής συνοδεύονταν από φρουρούς και σημαιοφόρους στην αίθουσα. Επειδή ήταν αδύνατο να μιλήσει ο ίδιος σε όλες της εκδηλώσεις δημιούργησε τμήμα ομιλητών, οι οποίοι είχαν ακριβείς οδηγίες και βρίσκονταν πάντα υπό αυστηρή παρακολούθηση κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων στις οποίες αντιπροσώπευαν τον Γκαίμπελς.
Εκτός από την προπαγάνδα προώθησε και οργάνωσε την τρομοκρατία μέσω της παραστρατιωτικής SA. Σε άρθρα του στιλίζαρε τους άντρες της SA ήρωες. Ειδικά ο θάνατος του 23χρονου SA Χορστ Βέσελ αποτέλεσε ευκαιρία για τον Γκαίμπελς να πλάσει έναν «ήρωα μέσα από τον λαό». Οργάνωσε μια πομπώδη κηδεία και στην κατοπινή του ομιλία δημιούργησε τον μύθο του «ήρωα και μάρτυρα του Τρίτου Ράιχ» Χορστ Βέσελ, ο οποίος στην πραγματικότητα πυροβολήθηκε από τον Άλμπρεχτ Χέλερ (Albrecht Höhler), τον παλαιότερου προστάτη της αρραβωνιαστικιάς του Έρνα Γαίνικε (Erna Jänicke), μιας πρώην πόρνης.
Ο Γκαίμπελς, ικανός να ξεσηκώνει και να οδηγεί τις μάζες, περιφρονούσε πάντα τους ακροατές του και ήταν έκπληκτος, πόσο απλή ήταν η επιρροή των ανθρώπων γενικώς.
[Επεξεργασία] Υπονόμευση της δημοκρατίας
Στόχος της δραστηριότητας του Γκαίμπελς ήταν να οδηγήσει το NSDAP στην εξουσία mit με κάθε μέσο που επέτρεπε το δημοκρατικό κράτος δικαίου για να ακυρωθεί κατόπιν η δημοκρατική συνταγματική δομή του κράτους. Αναλόγως γράφει το 1928 στο άρθρο "Was wollen wir im Reichstag" (Τι θέλουμε στην βουλή, από την Der Angriff, 30 Απριλίου 1928, σελ. 1):
- Wir gehen in den Reichstag hinein, um uns im Waffenarsenal der Demokratie mit deren eigenen Waffen zu versorgen. Wir werden Reichstagsabgeordnete, um die Weimarer Gesinnung mit ihrer eigenen Unterstützung lahm zu legen. Wenn die Demokratie so dumm ist, uns für diesen Bärendienst Freifahrkarten und Diäten zu geben, so ist das ihre Sache. ... Uns ist jedes gesetzliche Mittel recht, den Zustand von heute zu revolutionieren. Wenn es uns gelingt, bei diesen Wahlen sechzig bis siebzig Agitatoren und Organisatoren unserer Partei in die verschiedenen Parlamente hineinzustecken, so wird der Staat selbst in Zukunft unseren Kampfapparat ausstatten und besolden. ... Auch Mussolini ging ins Parlament. Trotzdem marschierte er nicht lange darauf mit seinen Schwarzhemden nach Rom. ... Wir kommen als Feinde! Wie der Wolf in die Schafherde einbricht, so kommen wir. Jetzt seid Ihr nicht mehr unter Euch! Und so werdet Ihr keine reine Freude an uns haben!
- Θα μπούμε στο Ράιχσταγκ για να εφοδιαστούμε στο οπλοστάσιο της δημοκρατίας με τα όπλα της. Θα γίνουμε βουλευτές για να εξουδετερώσουμε το πνεύμα της Βαϊμάρης χρησιμοποιώντας το ίδιο. Εάν η δημοκρατία είναι τόσο ηλίθια να μας δώσει το ελεύθερο και μάλιστα και βουλευτική αποζημίωση για αυτό, είναι θέμα δικό της. ... Κάθε νομικό μέσο μας είναι ευπρόσδεκτο για την ανατροπή των σημερινών καταστάσεων. Εάν πετύχουμε στις εκλογές να βάλουμε εξήντα έως εβδομήντα αγκιτάτορες του κόμματος στα διάφορα κοινοβούλια, μελλοντικά το ίδιο το κράτος θα εξοπλίσει και θα υποστηρίξει οικονομικά τον αγώνα μας. ... Και ο Μουσολίνι είχε μπει στο κοινοβούλιο. Κι όμως δεν άργησε να οργανώσει την πορεία προς τη Ρώμη. ... Ερχόμαστε ως εχθροί! Όπως ο λύκος που πέφτει σε κοπάδι προβάτων, έτσι ερχόμαστε. Τώρα δεν είστε πλέον άλλο μεταξύ σας! Και δε θα έχετε μεγάλη χαρά με εμάς!
Αναλόγως κινητοποίησε ολόκληρο το κόμμα για τις κοινοβουλευτικές εκλογές στις 14 Σεπτεμβρίου 1930. Ανακοίνωσε δημοσίως το στόχο των εθνικοσοσιαλιστών να αποκτήσουν 40 έδρες στη νέα βουλή. Στα πλαίσια του προεκλογικού αγώνα ο ίδιος και άλλοι εκλεγμένοι ομιλητές μίλησαν σε περισσότερο από 6.000 εκδηλώσεις ενώ αμέτρητες αφίσες σε όλη τη Γερμανία έκαναν γνωστό το κίνημα. Ο αριθμός πωλήσεων των εφημερίδων του NSDAP πολλαπλασιάστηκε.
Αποτέλεσμα των εκλογών: Ο Χίτλερ πήρε τα 18 τοις εκατό των ψήφων αποκτώντας έτσι 107 έδρες στο Ράιχσταγκ. Η δύναμη του Γκαίμπελς αυξήθηκε αφού από εδώ και εμπρός αρκετοί βιομήχανοι έκαναν μεγάλες δωρεές και χρηματοδοτούσαν έτσι την προπαγάνδα του. Έτσι π.χ. η Der Angriff έγινε ημερήσια εφημερίδα. Η επιτυχία στις εκλογές δεν έφερε όμως ακόμη την επιθυμητή δύναμη στο NSDAP. Στο εξής ο Γκαίμπελς οργάνωνε τις προεκλογικές εκστρατείες στις εκλογές κρατιδίων ακολουθώντας την γνωστή του στρατηγική. Πρωτόγνωρη ήταν η πρόσκλησή του στον Καγγελάριο Χάινριχ Μπρύνινγκ για φραστική αναμέτρηση, πράγμα πρωτοφανές την εποχή εκείνη. Ο Μπρύνινγκ, όμως, δεν δέχτηκε. Το NSDAP είχε τελικά μεγάλες επιτυχίες στις κρατιδιακές εκλογές της Βυρτεμβέργης, της Βαυαρίας και της Πρωσίας. Ο Γκαίμπελς δεν περιοριζόταν μονάχα στην εκλογική προπαγάνδα. Εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί την πρόκληση και την τρομοκρατία, χρησιμοποιώντας συχνά την παραστρατιωτική οργάνωση του NSDAP, την Sturmabteilung (SA). Ακόμη και στο Ράιχσταγκ σημειώνονταν συχνά επεισόδια βίας.
Στις 30 Ιανουαρίου 1933 τελικά οι εθνικοσοσιαλιστές είχαν σημαντική επιτυχία: ο πρόεδρος του Ράιχ Χίντενπουργκ κάλεσε τον Χίτλερ να αναλάβει την Καγκελαρία. Στις κατοπινές παρελάσεις της Sturmabteilung στο Βερολίνο, ο Γκαίμπελς βρισκόταν πάντα πίσω από τον νέο καγκελάριο. Από το ημερολόγιό του διακρίνονται τα εξής αποσπάσματα: "Δημιουργήθηκε το νέο Ράιχ. ... Πετύχαμε το στόχο μας. Η γερμανική επανάσταση αρχίζει." Επίσης είπε: "Θα μας βγάλουν από εδώ μονάχα νεκρούς."
