Αλέξιος της Ρωσίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Αλεξέι Μιχαήλοβιτς Ρομάνοβ (Алексей Михайлович Рома́нов, 1629-1676) είναι ο τσάρος Αλέξιος του Ρωσικού Βασιλείου. Είναι ο δεύτερος της δυναστείας των Ρομάνοβ που κυβέρνησε τη χώρα μέχρι το 1917. Παρά το σύντομο το βίου του, υπήρξε πρωταγωνιστής σε κάποια από τα σημαντικότερα γεγονότα της ρωσικής ιστορίας, με κορυφαίο την προσάρτηση της Ουκρανίας.

[Επεξεργασία] Πρώτα χρόνια

Ως πρωτότοκος γιος του τσάρου Μιχαήλ Α' και της δεύτερης συζύγου του Ευδοκίας Στρέσνιοβα, ο Αλέξιος φόρεσε το στέμμα στις 28 Σεπτεμβρίου 1645, δυόμισι μήνες μετά το θάνατο του πατέρα του. Όντας μόλις δεκαέξι ετών, ανέθεσε το μεγαλύτερο κομμάτι της διακυβέρνησης στον έμπιστο βογιάρο Μπαρίς Μορόζοβ.

Η εξωτερική πολιτική του Μορόζοβ χαρακτηρίσθηκε από σύνεση, αποφεύγοντας τις τριβές με τις ανταγωνίστριες δυνάμεις (Πολωνία στα δυτικά, Οθωμανική Αυτοκρατορία στα νότια). Στο εσωτερικό πεδίο προσπάθησε να ορθολογικοποιήσει τη διοίκηση και να αυξήσει τα δημόσια έσοδα, μειώνοντας τους μισθούς των κρατικών υπαλλήλων και επιβάλλοντας υπέρογκη φορολογία στο αλάτι. Αυτή η οικονομική πολιτική προκάλεσε τη λαϊκή οργή που εκδηλώθηκε με τις Ταραχές του Αλατιού, μια εξέγερση με κέντρο τη Μόσχα που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1648. Σύντομα οι εξεγερμένοι κατέλαβαν τμήματα του Κρεμλίνου και πυρκαγιές κατέστρεφαν ολόκληρες συνοικίες της πρωτεύουσας.

Ο Αλέξιος αναγκάσθηκε να καθαιρέσει το μέντορά του και να διατάξει την απομόνωσή του σε μοναστήρι της Βόλογκντα, πριν η εξέγερση των φτωχών στραφεί ευθέως εναντίον του θρόνου. Προσποιούμενος ότι θα ακολουθήσει πολιτική κατευνασμού, χρηματίζοντας τους ηγέτες της εξέγερσης και ικανοποιώντας επιλεκτικά αιτήματα, ώστε να στρέψει τη μία κοινωνική ομάδα εναντίον της άλλης, ως τα τέλη του Οκτώβρη ο τσάρος είχε καταστείλει όλες τις εστίες αντίστασης. Στις 22 Οκτωβρίου ο Μορόζοβ επέστρεψε στη Μόσχα και ανέλαβε ξανά τα καθήκοντά του.

Το 1649 ο Αλέξιος και ο Μορόζοβ αναθεώρησαν το Νομικό Κώδικα του Ιβάν του Τρομερού σε πιο συντηρητική κατεύθυνση, εξομοιώνοντας τους χωρικούς και τους σκλάβους στο καθεστώς του δουλοπάροικου, το οποίο οριζόταν ως κληρονομικό και αμετάβλητο! Ο απλός λαός αποστερήθηκε έστω και των στοιχειωδών δικαιωμάτων του, μετατρεπόμενος σε ιδιοκτησία κάποιου γαιοκτήμονα.

Η απολυταρχική ιδεολογία του Αλεξίου φαίνεται και στο πώς αντιμετώπισε τον αποκεφαλισμό του Καρόλου Α' της Αγγλίας από τους Κοινοβουλευτικούς του Κρόμγουελ το ίδιο έτος: διέκοψε αμέσως τις διπλωματικές σχέσεις με την Αγγλία, προσέφερε άσυλο σε φιλομοναρχικούς φυγάδες και υποστήριξε οικονομικά την Ενριέτα Μαρία, «χήρα αυτού του ένδοξου μάρτυρα».

[Επεξεργασία] Προσάρτηση της Ουκρανίας

Τα γεγονότα της Μόσχας είχαν ενθαρρύνει μια σειρά μικρών και ανομοιογενών εξεγέρσεων στην υπόλοιπη χώρα, οι οποίες για καιρό ήταν αδύνατον να ελεγχθούν από την κεντρική διοίκηση. Ο χειρισμός τους ανέδειξε μία νέα προσωπικότητα, το μητροπολίτη Νίκονα του Νόβγκοροντ, ο οποίος το 1651 κλήθηκε από τον Αλέξιο στην πρωτεύουσα ως πρωθυπουργός και τον επόμενο χρόνο εξελέγη Πατριάρχης Μόσχας. Με το Μορόζοβ και το Νίκονα επικεφαλής του κρατικού μηχανισμού και την αριστοκρατία ικανοποιημένη από τη διεύρυνση των προνομίων της, ο τσάρος είχε πια τον απόλυτο έλεγχο της χώρας. Επόμενο βήμα ήταν η επέκταση προς δυσμάς, η απελευθέρωση των αρχαίων κοιτίδων των Ρως.

Από το 1648 η Πολωνία αντιμετώπιζε τεράστια εσωτερικά προβλήματα, αδυνατώντας να ελέγξει τους ετερογενείς πληθυσμούς που περιελάμβανε στα ουκρανικά εδάφη της. Αυτό έδωσε στον Αλέξιο την ευκαιρία να επιτεθεί εναντίον της (Απρίλιος 1654) και να απελευθερώσει μια σειρά μεθοριακών πόλεων που κατά την Εποχή των Αναστατώσεων είχαν προσαρτηθεί στην Πολωνία, με σημαντικότερο το Σμόλενσκ. Επίσης αποδέχθηκε την πρόσκληση του κοζάκου πολέμαρχου Μπογκντάν Χμελνίτσκι να θέσει την ουκρανική εξέγερση στο νότο υπό την προστασία του, οδηγώντας στην ίδρυση ενός προτεκτοράτου που καταλάμβανε ολόκληρη την Ουκρανία ανατολικά του Δνείπερου, του Κοζακικού Χετμανάτου. Αν και τύποις αυτόνομο έως το 1775 που καταργήθηκε, το Χετμανάτο αποτέλεσε στην πραγματικότητα εξ'αρχής ρωσικό έδαφος.

Ο Αλέξιος επιλέγει τη νύφη του, πίνακας του Γκριγκόρι Σέντοβ. Η διαδικασία οργανώθηκε από το Μορόζοβ, ο οποίος μάλιστα παντρεύθηκε την αδελφή της νύφης!

Το επόμενο καλοκαίρι (1655) η Πολωνία έδειξε διάθεση να συνθηκολογήσει με τους ρώσους, αντιμετωπίζοντας μια πολύ επικίνδυνη εισβολή της Σουηδίας από τα βόρεια. Έτοιμη να παραχωρήσει (πέραν της Ουκρανίας) ακόμα και τη Λιθουανία, αρκεί να έκλεινε το μέτωπο, σώθηκε χάρη στη διαφωνία που προέκυψε ανάμεσα στους ρώσους και τους σουηδούς για το πώς θα διαμοιράζονταν μεταξύ τους τα εδαφικά κέρδη! Η διαφωνία αυτή εξελίχθηκε σε ρωσο-σουηδικό πόλεμο (1656).

Για κάποια χρόνια οι τρεις δυνάμεις πολεμούσαν όλες εναντίον όλων. Οι εχθροπραξίες τελικά έληξαν με τις συνθήκες του Καρντίς (1661 - η Ρωσία αποκήρυσσε τις βλέψεις της στα σουηδικά εδάφη) και του Αντρούσοβο (1667 - η Πολωνία αποδεχόταν τη ρωσική κυριαρχία στο Σμόλενσκ, το Κίεβο και την Ουκρανία ανατολικά του Δνείπερου). Οι δύο αυτές συνθήκες ήταν και τα τελευταία σημαντικά γεγονότα στη θητεία του Αλεξίου, ο οποίος πέθανε στις 29 Ιανουαρίου 1676.

[Επεξεργασία] Οικογένεια - Διαδοχή

Ο Αλέξιος παντρεύθηκε δύο φορές. Πρώτη σύζυγός του ήταν η Μαρία Μιλοσλάβσκαγια, την οποία παντρεύθηκε το 1648 και απέκτησαν 13 παιδιά, τα περισσότερα βαριά άρρωστα. Η Μαρία απεβίωσε το 1669. Ο δεύτερος γάμος έγινε το 1671 με την ταταρικής καταγωγής Ναταλία Ναρίσκινα. Με τη Ναταλία απέκτησαν τρία παιδιά.

Διάδοχός του ανέλαβε ο Φιοντόρ Αλεξέγιεβιτς, μόλις τρίτος στη σειρά διαδοχής ανάμεσα στα άρρενα τέκνα, αλλά ο γηραιότερος εν ζωή. Δύο ακόμα γιοι του, ο Ιβάν (από τη Μαρία) και ο Πέτρος (από τη Ναταλία), θα γίνονταν τσάροι αργότερα μετά το θάνατο του Φιοντόρ.

Το περιεχόμενο του άρθρου βασίζεται στο αντίστοιχο άρθρο της Αγγλόγλωσσης Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL. (ιστορικό/συντάκτες).