Hera u Ju Biyayenda Awrupa Senin Ame Merhéleyê Ewro?

Wikipediya ra, ensiklopediya hosere

Çarnayox: Faruk İremet

• 1950

9 gülan

Wezirê ê teberi Fransa Robert Schuman qıseyê xü dı wuni vano (na qıseyê xü zi Jean Monnet ra gino); "Gerek siyê siyayê (komır) Fıransa u asın, polayê Almanya ju institüsyon dı biyarê pêser u no zenginey qandê welatê Awrupa akerde bo.

• 1951

18 Nısan

Na waştena cori EKSG (ju biyayenda siyê siya u asıni) ya beno raşt u bı hetê 6 welatiya Paris dı yeno qebul kerdış.

• 1952

27 gülan

Waştena ju biyayenda pawutışê Ewrope, Paris yeno qebul kerdış.

• 1954

30 tabax

Fransa waştena ju biyayenda pawutışê Awrupa red keno u qerarê xü peydı gino. 20-23 payızê verên (october) Dıma konferansê Londra, waştenda paketê Bırüksel hera biyayenda rocawanê (batı) Awrupa, Paris dı imza bi (VEU).

• 1955

1-2 hézirani Wezirê teberi ê ézayê şeş welatê Awrupa Messina dı yenê pêser u qererê newe ginê. Bı no qererê newe Awrupa bı hetê ekonomik zi sınoranê xü hera kerê

• 1957

25 awdari Pê ameyaenda EEG (Piyabestenda Ekonomiyê Awrupa) u EURATOM (Piyabestenda Enerjiyê Atom ê Awrupa) Roma dı ame qebul kerdış.

• 1958

1 çıle Êy qanuni u piyabestenê Roma kewno dewre. Komisyonê EEG u EURATOM Brükseli dı ca benê.

• 1960

4 çıle Pê ameyenda Stockholm qerarê EFTA (Jubiyayenda Serbeteya Ticaretê Awrupa) bı insiyatifê İngiltere yeno qebul kerdiş.

• 1962

30 temuz

Qerarê piyabestenda ziréti yeno qebul kerdış.

• 1963

14 çıle

Reisê cumhurê Fıransa General de Gaulle xezeteciyan rê vano; -Ma nê wazenê UK (İngiltere) bı kewo miyanê Ju bÏyayenda Awrupa u ma heqê xü yê -Veto anê kar.

29 temuz

JBA (EU) 18 welatê Afriqa ya pêyenêu Yaoundé bın protokolı imzayê xü erzenê.

• 1965

Nisan

Pê ameyenda pê miyandı hélıyayenı (fusion) qandê piya-bestenda ju Meclis u ju Parlamento yeno qebul kerdış. Na qanun 1 temuz 1967 dı kewno dewre.

• 1966

29 çıle

Warêy ameyenda Lüksemburg, Fıransa meclis dı newede ra cayê xü gino. Bı şertêna, gerek Fıransa her wext germey bımısno Ju Biyayenda Awrupa.

• 1968

1 temuz

1,5 ser verê werzeynayenda qererê sınoran, sınori ézayê welatê Ju Biyayenda Awrupa werzêna. Heqê zsınoran beno şirikey.

• 1969

1-2 kanun

Haag dı ézayê JBA yenê pêser. Na cüwayışi dı Serdemê Cumhuri u Serdemê Hükmeti ca ginê u qereê kı heta na ser ameyo gıroten qebul kenê u nêy qanuni kewnê dewre.

• 1970

22 nisan

Lüksemburg dı qererê xü finanse kerdenı dayêno u Parlamen-toya Awrupa bı qanunana otoriteyê ci vêşi kenê.

• 30 héziran

Lüksemburg dı welatanê JBA yenê pêser u qerar danê kamcin welat bıbo ézayê JBA. Êy kı waştê bıbê ézayê JBA nêyê; Danimarka, İrland, Norweç u İngıltere.

• 1972

22 çıle

Brükseli dı qererê qebul kerdenda Danimarka, İrland, Norweç u İngiltere yeno dayış.

ZazaPress amor 5, awdar 2001, perı 12

• 1972

24 nisan

"Marêdöviz" qebul beno. Nêy 6 dewletê Èzay mabênê xü dı pêyenê. Kı pereyê kesi ê kesi ra vêşi nêbo. En vêşi % dı 2,25 şeno bıvıriyo.

• 1973

1 Çıle

Danimarka, Írlandiya u Qıraliyetê Britanya kewnê EGG (Sarê Norweç qandê Èzayey vano Nê.

• 1974

9-10 kanun

Pêser ameyenda Paris. New dewleti u reisêcumhurê nêy dewletan qerar danê kı serê dı hirê fınê birê pêser u Parlementoyê Awrupa qandê her merdım akerde bo.

• 1975

28 sıbat

Konvensiyonê Lomé sıfte mabênê JBA=EU u 46 welatê Afrika, Rocawanêindi dı pê yenê şartan imza kenê.

22 temmuz Awrupa Parlemnetosi ra qererê do newe vıcêno, bı no qerera hetê ekonomiya imkananê JBA dıha hera beno 1 héziran 1977 dı tam kewno dewre.

• 1978

6-7 temuz

Pêser ameyenda Bremen. Fransa u Almanya bı teklifê do newe yenê. "Marêdövizi" ma hewadê u newedera sistemê JBA dı bı nameyê Sistemê Moneter Awrupa vırazê.

• 1979

13 awdar

Sistemê Moneter Awrupa kewno dewre.

28 gülan

Yunanistan bın ézabiyayenı nameyê xü nuşneno u şartê JBA qebul keno. 7 och 10 héziran

Tarixê JBA sıfte 410 ézayê Parlamentoyê Awrupa bı reya veçêyênê (yenê weçêynayış). 31 payızê verên

Konvensiyonê Lomé ê dıdını (Lomé II) newedera mabênê 48 welatê Afrika u Rocawanêindi (Westindia) imza beno.

ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 37

• 1981

1 Çıle

Yunanistan beno ézayê ju biyayende Avrupa (JBA)

• 1984

28 Sebat

Programê Esprist rey gino u bı no programa JBA hetê teknik, infermasyon piya bı gürweyê u gamê berzê.

14 u 17 héziran

Reyê sıfte qandê Parlementoyê Avrupa.

8 Kanun

Konwesiyonê Lomé fına hirêyın Togo dı yenê pêser, bı 66 welatê Afrikaya u mabênê 10 welatê Awrupa şartê piya gürwe kerdenı imza bena.

• 1985

Çıle

Jacques Delores weçêynenê komisyonê JBA.

2 u 4 Kanun

Meclisê JBA Lüksemburg dı yenê pêser u bı na pêser ameyena wazenê qererê kı Rom dı ameyo dayen ravêr berê u nezdi biyayenda Awrupa rew aver şıro.

• 1986

1 Çıle

İspanya u Portekiz benê ézayê JBA

17 u 28 Sebat

JBA newedera suka Lüksemburg Haag dı imza bena.

• 1987

14 Nısan

Türkiye wazeno bıbo ézayê JBA

1 Temuz

Qanunê (JBA) Awrupa bı şeklê do quwetyeno gürweynayenı.

27 Payızê verên

Haag dı qanunê qandê pawutenda Rocawanê Awrupa (Westeuro) hetê éskeri lez kenê.

• 1988

Sebat

Reformê finanse kerdenda politikayê Awrupa. Planê ekonomiyê çend seran fınê dı qebul beno na qerer qandê 1982-1992 yo.

ZazaPress amor 7, kerge/elun 2001, perı 36

• 1989

Çıle

Qandê çıhar serı serdemeya komisyonê JBA, Jacues Delors hetê ézayan yeno veçêynayenı.

15-18 Héziran

Weçêynayenda hirêyênda Parlementoyê Avrupa vırazêna.

17 Temuz

Avusturya wazeno bıbo ézayê JBA.

9 Payızê peyên (november)

Dızê Berlini xılnenê (hewadanê).

15 Kanun

Konvensiyonê Lomé-IV bı welatanê Afrika, Rocawanê İndi (Vestindia) u Ocenian (Awusturalya, New Zeland, Melanesiya, Mikronesiya, Polenesiya u Hawayi) imza beno.

• 1990

29 Gülan

Pêameyenda, raver berdenda u newedera vıraştenda Bankayê Awrupa qebul beno.

19 Héziran

Qererê Şengen (Schengen) qebul beno.

4-16 Temuz

Malta u Qıbrıs (Cyprus) wazenê bıbê ézayê JBA.

3 Payızê verên (october)

Almanya bena ju (Almanya Rocakewte "şerq" u Almanya Rocawan "xerb").

14 Kanun

Konferansê qandê ravêr berdenda ekonomi u şartê piya gürweyenda ser Meclisê ézayê JBA Rum (İtalya) dı yenê pêser.

• 1991

1 Temuz

Swêd (İsveç) wazeno bıbo ézayê JBA.

21 Payızê verên (october)

EES (Meclisê Piya gürweyanda Ekonomiyê Awrupa) fıkrê élaqayê weş vıraştenda embıryanê JBA dı ju fıkır benê.

9-10 Kanun (december)

Mastriş (Maastrich) dı Meclisê Awrupa yeno pêser.

• 1992

7 Sebat

Mastriş dı JBA (Ju Biyayenda Awrupa) newedera qebul bena.

ZazaPress amor 8, kanun 2001, perı 33

18 awdar

Finlandiya wazeno bıbo ézayê JBA (EU).

25 awdar

Norweç wazeno bıbo ézayê JBA.

2 gülan

Portekiz dı suka Porto dı JBA yenê pêser u EEC (European Economic Commission) imza beno.

2 héziran

Şarê Danimarka qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şarê Danimarka vano nê.

20 héziran

Şarê Írlanda qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şar referandum dı pêser ameyenda Maastricht vano ya.

20 Elun

Şarê Fransa qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şar referandum dı pêser ameyenda Maastricht vano ya.

11-12 Kanun

Meclisê Awrupa (European Council) suka ‹skoçya Edinburgh dı yenê pêser.

• 1993

1 çıle

Bazarê miyanê Awrupa qandê héme ézayê welatanê Awrupa abêno.

18 gülan

Fına dıdını Danimarka şıno referandum qandê pêser ameyenda Maastricht. No fın şarê Danimarka qandê pêser ameyenda Maastricht vano ya.

1 payızê peyên (november)

Qanunê Maastricht kewno dewre.

• 1994

1 nısan

Macaristan wazeno bıbo ézayê JBA (EU).

ZazaPress amor 11, kerge/elun 2002, perı 7

8 nısan

Polonya wazeno bıbo ézayê JBA (EU)

15 nısan

Suka Fas Marakêş dı mabênê JBA u Uruguway dı pêameyenda GATT qebul beno.

9 u 12 héziran

Fına çıharın reydayenda Parlemento Awrupa.

Şarê Awustırya bı rayê reyana qandê éza biyayenda Awrupa vano: "-E"

24 u 25 héziran

Korfu dı pêser ameyenda Meclisê Awrupa.

Awustırya, Finlaniya, Norweç u Swêd (İsveç) wazenê xü gırêdê qanunanê Awrupa. u imzayê xü erzenê u şartê JBA qebul kenê.

16 payızê verên

Şarê Finlandya bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul kenê.

13 payızê peyên

Şarê Swêd bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul kenê.

27 u 28 payızê peyên

Şarê Norwec bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul nêkenê.

9 kanun

Essen dı pêser ameyenda JBA.

• 1995

1 çıle

Awustırya, Swêd u Finlandya kewnê JBA miyan.

23 çıle

Jauques Sander beno serdemê Komisyonê Awrupa mabênê serandê 1995-2000.

26 awdar

Konvensiyonê Schengen beno resmi.

22 héziran

JBA bı Estonya, Lettonya u Litonya qandê şartê ézabiyayenı pêyenê.

27 héziran

Slowakya qandê ézabiyayenı sere dano pıro.

ZazaPress amor 12, kanun 2002, perı 39

27 payizê verên

Letonya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

24 payizê peyên

Estonya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

27-28 payizê peyên

Konfrenasê welatanê dengızê sıpe (akdeniz).

8 kanun

Litwanya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

14 kanun

Bulgaristan wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

15-16 kanun

Parlementyoyê Awrupa Madrid dı yenê pêser.

• 1996

16 çıle

Sılowanya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

17 çıle

Cımhuriyetê Çek wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

29 awdar

Turind dı pêser ameyenda hükmetê Awrupa.

21-22 héziran

Komiteyê hémeyê Awrupa Florens dı yenê pêser.

13-14 kanun

Komiteyê hémeyê Awrupa Dablin (Dublin) dı yenê pêser.

• 1997

17 sebat

Jacques Santer Parlementoyê Awrupa dı heqê BSE (bovin spongiform encefalopati) qısey keno.

16-17 héziran

Parlementoyê Awrupa Amsterdam dı yenê pêser.

16 temuz

Fıkrê "Agenda 2000" anê Awrupa parlementosi qandê kı münaqaşe bıbo.

2 payizê verên

Qerê peynêyin kı Awrupa Parlementosi pê ameyê qebul beno.

20-21 payizê peyên

Lüksemburg dı qandê verê bêkarey gıroten senin bo êy ser qısey benê.

12-13 kanun

Komite merkezi Awrupa, Lüksemburg dı yenê pêser.

• 1998

1 çıle

Íngiltere beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

30 awdar

10 welati newe, êy kı wazenê bıbê ézayê JBA qebul beno. Nêy welatan ra 6 cı kı ameyê vêndayenı nêy welatiyê: Qıbrıs, Estonya, Polonya, Sılowanya, Cımhuriyetê Çek u Macaristan.

31 awdar

Şengen (Schengen): Ítaliya hıdudê xü dı qontrolê kes u pasaport hewanano.

1-3 gülan

15 baqanê maliye êy kı ézayê JBA'yê yenê pêser u Parlementoyê Awrupa déweti rê wahêrey keno. Na déweti dı qerer ginê kı kamcin welati şenê qandê éza biyayenı dom kerê.

15-16 héziran

Komiteyê Merkeziyê Awrupa Kardif (Cardiff) dı yenê pêser.

1 temuz

Awusturya beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

• 1999

1 çıle

Almanya beno serdemê Ju biyanda Awrupa. 11 welati JBA qandê ju kerdenda pereyê xü yenê pêser.

25 awdar

Ju biyayenda Awrupa Berlin dı yenê pêser. Agenda 2000 u planê ekonomiyê newe dı ju fıkır benê.

1 gülan

Qererê kı Amsterdam dı ameyo gıroten qebul beno.

3-4 héziran

Komiteyê merkeziyê Awrupa Köln dı yeno pêser.

8-13 héziran

Rêydayenda pancên qandê weçeynayenda Parlemento-yê Awrupa vırazêna.

1 temuz

Finlandaya beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

15 elun

Parlementoyê Awrupa, Romano Prodi weçêyneno ser-demeyda Awrupa.

10-11 kanun

Komiteyê Merkeziyê Awrupa Helsinforş (Helsingfors) dı yenê pêser.

• 2000

1 çıle

Portekiz beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

1 temuz

Fransa beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

• 2002

1 çıle

Pereyê Ju Biyayenda Awrupa pazaran dı vela beno.

1 temuz

Pereyê héme welatanê awrupa pazaran ra werzeno

[bıvurne] Çime

• Zaza Press Amor 15, Kanun 2003, Perı 23