Qullanıcı:AlefZet/crh/Test to Cyrl
QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Латин [денъиштир] 1 Истикъляль маршы криминаль кодекс машиналь хата шимальде шималинде маальэсеф лагерьде мусульманлыкъ мещанлар янъартсын селям алейкум кулеръюзь Сейитумер Эмин Нью Йорк Эшреф Шемьи-заде Ботсвана АКъШда аньаневий шу аньде Италия итальян тили итъаль куркьчи куркю цитата Штирлиц коллективизация Щёлкино шеэри бульон медальон бугунь Бугуньки бильакис усть буджетинде Коккозь Эфендикойге бульбуллер кирил элифбесi
[денъиштир] 2 AКЪКЪЫ ДАГЪГЪА Манъа кельдим ель дюнья карьер Я эксик Эшреф ёнельмек ёлдаш юнь ЮРЬМЕК Афьён бурьлемек орьнек муэллиф урьметли опь коп бойле омюр озь озьара Джан ДЖАН ДЖУРЬМЕК гуллер устте кетсин учь юз
[денъиштир] 3 Bюютмек, энъ буюк буюклик Эфендикойге койюнде беш юз агъыр юк медальон Ё Я муайен тёк сюргюн ёнетмек Юректен ЮРЬМЕК уюшти муэллиф кельди селям кягъыт хавъяр дюнья джумлеси джонк яман/яхшы .эбет -бурьлесин "яр" 'яр'
[денъиштир] 4 Qарай тилi я да kараим тилi - tюркий тиллерниñ qыпчакъ группасынa кире. Къарай тилине энъ якъын тиллер - qарачай-балкъаr, qумуq ве qырымтатаr тиллеридир. Земаневий ногъай, татар, башкъурт, чуваш, къазах, къыргъыз, къаракъалпакъ тиллери де къарай тилине якъындыр. Къадимий тюрк тиллерден бири олып, къарай тили алимлернин дикъкъатыны озюне чеке. XВЫЫ асырда оны исвеч шаркъшынасы Густав Дерингер, XЫX ве XX асырларда тюркшынаслар акад. В.В.Радлов, Т. Ковальски (Leхистаn), В.А. Гордлевский, А.Заёнчковский (Лехистан), Я. Гжегожевский (Лехистан), проф. Н.А. Баскаков, проф. А.Дубынски (Лехистан), Б. Мункачи (Maджаристаn), К.М. Мусаев, С.М. Шапшал ве башкъа алимлер къарай тили узерине тедкъикъатлар кечирген эдилер.
Qарай тилинин бойле шивелери бардыр: Къырым (шаркъий) шивеси ве гъарбий шивеси. Гъарбий шиве Тракай ве Галич-Луцк шивелерине айрырыла. Къырым шивеси XЫX а. сонъуна qырымтатар тилi иле ассимиляциягъа огърады, гъарбий шиве исе денъишмелерге огърамагъан.
Qарай тилине башкъа тиллерден кирген сёзлернинъ сайысы чокъ дегиль. Энъ эски алынма сёзлер - фарсий сёзлердир. Бунынъ себеби - иран къабилелерининъ (сармат-аланлар) тюркий халкъларнынъ этногенезинде иштирак этмесидир. Хазарлар девринде ве сонъра, XЫ-XВЫ асырларда къарай тилине арапча-фарсча сёзлер кире. Н.А. Баскаков шуны къайд эте: "Къарай тилининъ фонетик, лексик ве граматик, структурасында энъ къадимий тюркий тиллернинъ излери корюльмектедир. Меселя, къарай тилининъ ве Oрхон языларыныñ тилининъ фонетик структурасы айныдыр. Лексика джеэтинден, хусусан эски эльязмаларда, Tевратныñ терджимелеринде къадимий тюркий тиллернинъ лексикасына аит сёзлерге расткелемиз…"
N.А. Баскаковгъа коре, эски къарай лексикасынынъ огренюви бутюн тюркий тиллер ичюн чокъ эмиетлидир. Тюркиеде Muстафа Кемал Ататюркниñ реформалары заманында 1934 с. İстамбулдa тиль конгресси олып кечти ве онынъ къабул этильген къарары боюнджа, арап, фарс тиллеринден алынгъан сёзлернин ерине къарай тилинден тюрк тилине 330 сёз алынгъандыр.
1930-31 сс. Берлин Университетинде Урал-Алтай тиллери кафедрасында проф. В.Банг-Кайн къарай тилинден дерслер бере эди. 1974 с. Академик Къарай-Рус-Лех тиллернинъ лугъаты чыкъкъан эди. (174.000 сёз). Земаневий къарай тили чокъ агъыр бир вазиетте. Бу тильде къонушкъан адамларнынъ сайысы эп азламакъта. Къарай тили боюнджа чокъ араштырмалар япылгъан, амма онынъ даа чокъ саалары озь тедкъикъатчыны беклейлер.
[денъиштир] Кирилл [денъиштир] 1 Истикъляль маршы криминаль кодекс машиналь хата шимальде шималинде маальэсеф лагерьде мусульманлыкъ мещанлар янъартсын селям алейкум кулеръюзь Сейитумер Эмин Нью Йорк Эшреф Шемьи-заде Ботсвана АКъШда аньаневий шу аньде Италия итальян тили итъаль куркьчи куркю цитата Штирлиц коллективизация Щёлкино шеэри бульон медальон бугунь Бугуньки бильакис усть бюджетинде Коккозь Эфендикойге бульбуллер кирилл элифбеси
[денъиштир] 2 АКЪКЪЫ ДАГЪГЪА Манъа кельдим ель дюнья карьер Я эксик Эшреф ёнельмек ёлдаш юнь ЮРЬМЕК Афьён бурьлемек орьнек муэллиф урьметли опь коп бойле омюр озь озьара Джан ДЖАН ДЖУРЬМЕК гуллер устте кетсин учь юз яман/яхшы .эбет -бурьлесин "яр" 'яр'
[денъиштир] 3 Буютмек, энъ буюк буюклик Эфендикойге коюнде беш юз агъыр юк медальон Ё Я муайен тёк сюргюн ёнетмек Юректен ЮРЬМЕК уюшти муэллиф кельди селям кягъыт хавъяр дюнья джумлеси джонк
[денъиштир] 4 Къарай тили я да караим тили - тюркий тиллернинъ къыпчакъ группасына кире. Къарай тилине энъ якъын тиллер - къарачай-балкъар, къумукъ ве къырымтатар тиллеридир. Земаневий ногъай, татар, башкъурт, чуваш, къазах, къыргъыз, къаракъалпакъ тиллери де къарай тилине якъындыр. Къадимий тюрк тиллерден бири олып, къарай тили алимлернин дикъкъатыны озюне чеке. XВЫЫ асырда оны исвеч шаркъшынасы Густав Дерингер, XЫX ве XX асырларда тюркшынаслар акад. В.В.Радлов, Т. Ковальски (Лехистан), В.А. Гордлевский, А.Заёнчковский (Лехистан), Я. Гжегожевский (Лехистан), проф. Н.А. Баскаков, проф. А.Дубынски (Лехистан), Б. Мункачи (Маджаристан), К.М. Мусаев, С.М. Шапшал ве башкъа алимлер къарай тили узерине тедкъикъатлар кечирген эдилер.
Къарай тилинин бойле шивелери бардыр: Къырым (шаркъий) шивеси ве гъарбий шивеси. Гъарбий шиве Тракай ве Галич-Луцк шивелерине айрырыла. Къырым шивеси XЫX а. сонъуна къырымтатар тили иле ассимиляциягъа огърады, гъарбий шиве исе денъишмелерге огърамагъан.
Къарай тилине башкъа тиллерден кирген сёзлернинъ сайысы чокъ дегиль. Энъ эски алынма сёзлер - фарсий сёзлердир. Бунынъ себеби - иран къабилелерининъ (сармат-аланлар) тюркий халкъларнынъ этногенезинде иштирак этмесидир. Хазарлар девринде ве сонъра, XЫ-XВЫ асырларда къарай тилине арапча-фарсча сёзлер кире. Н.А. Баскаков шуны къайд эте: "Къарай тилининъ фонетик, лексик ве граматик, структурасында энъ къадимий тюркий тиллернинъ излери корюльмектедир. Меселя, къарай тилининъ ве Орхон языларынынъ тилининъ фонетик структурасы айныдыр. Лексика джеэтинден, хусусан эски эльязмаларда, Тевратнынъ терджимелеринде къадимий тюркий тиллернинъ лексикасына аит сёзлерге расткелемиз…"
Н.А. Баскаковгъа коре, эски къарай лексикасынынъ огренюви бутюн тюркий тиллер ичюн чокъ эмиетлидир. Тюркиеде Мустафа Кемал Ататюркнинъ реформалары заманында 1934 с. Истамбулда тиль конгресси олып кечти ве онынъ къабул этильген къарары боюнджа, арап, фарс тиллеринден алынгъан сёзлернин ерине къарай тилинден тюрк тилине 330 сёз алынгъандыр.
1930-31 сс. Берлин Университетинде Урал-Алтай тиллери кафедрасында проф. В.Банг-Кайн къарай тилинден дерслер бере эди. 1974 с. Академик Къарай-Рус-Лех тиллернинъ лугъаты чыкъкъан эди. (174.000 сёз). Земаневий къарай тили чокъ агъыр бир вазиетте. Бу тильде къонушкъан адамларнынъ сайысы эп азламакъта. Къарай тили боюнджа чокъ араштырмалар япылгъан, амма онынъ даа чокъ саалары озь тедкъикъатчыны беклейлер.
