Мікола Іванавіч Ермаловіч
З Вікіпедыя.
Мікола Іванавіч ЕРМАЛОВІЧ (29 красавіка 1921, в. Малыя Навасёлкі на Койданаўшчыне (цяпер Дзяржынскі р-н Мінскай вобл.) — 5 сакавіка 2000, Мінск; Псеўданімы: Сымон Беларус, М. Ермолов, Я. Мікалаеў, Мікола Наваселец, М. Ярмолаў), вядомы беларускі публіцыст, крытык і літаратуразнаўца, заснавальнік новай беларускай рамантычнай гістарыяграфіі, аўтар і выдавец непадцэнзурных тэкстаў 1960-1980-х.
У 1938 скончыў Дзяржынскую сярэднюю школу, паступіў на філалагічны факультэт Мінскага педінстытута дзе да пачатку Другой Сусветнай вайны скончыў тры курсы. З-за дрэннага зроку быў вызвалены ад службы ў арміі, эвакуіраваўся і працаваў настаўнікам рускай мовы і літаратуры ў в. Лабаскі Мардоўскай АССР. У 1943 вярнуўся ў Беларусь, дзе працягваў настаўніцкую дзейнасць. З 1946 аднавіў вучобу ў педінстытуце, у 1947-1948 вучыўся ў аспірантуры. У 1948-1955 - выкладчык беларускай літаратуры ў Маладзечанскім настаўніцкім інстытуце. У 1955-1957 - загадчык метадычнага кабінета Маладзечанскага абласнога інстытута ўдасканалення настаўнікаў. У 1957 выйшаў на пенсію з прычыны значнага пагаршэння зроку. З гэтага часу Ермаловіч актыўна пачынае займацца гістарычна-даследчай дзейнасцю, галоўныя тэмы - гісторыя Беларусі 9-14 ст.
[правіць] Творчасць
Пачаў літаратурную працу Ермаловіч яшчэ ў 1948 годзе, друкаваўся ў маладзечанскай раённай газэце, альманаху «Нарач», газэтах «Звязда», «Літаратура і мастацтва», «Голас Радзімы», часопісах «Полымя», «Нёман», «Маладосць», навуковых зборніках.
У 1963 Ермаловіч распачынае выдаваць рукапісны самвыдавецкі часопіс «Падснежнік», чатыры выпускі якога выйшлі да 1964. Вынікам даследніцкай працы было напісанне ў 1968 кнігі «Па слядах аднаго міфа», якая на працягу доўгага часу хадзіла па руках самвыдатам, упершыню афіцыйна выйшла толькі ў 1989.
У 1975 Ермаловіч узнаўляе выпуск «Падснежніка», але пад новай назвай «Гутаркі», да 1976 выйшла блізу 50 выпускаў. «Гутаркі» шматразова перадрукоўваліся, перапісваліся, распаўсюджваліся сярод беларускай інтэлігенцыі. «Гутаркі» выдаваліся Ермаловічам пад псеўданімам Сымон Беларус. Назву «Гутарка» аўтар абраў таму, што ў 19 ст. «гутаркі» былі найбольш пашыраным жанрам нелегальнага друку. У сваім выданні Ермаловіч змяшчаў творы, якія не маглі быць апублікаваныя ў афіцыйным друку з-за сваёй сацыяльнай і палітычнай накіраванасці. Аўтар рыхтаваў матэрыялы ў Мінску (у Дзяржаўнай бібліятэцы БССР), друкаваў у Маладзечне на друкарцы, а потым перадаваў Яўгену Куліку для памнажэння. Нумар выходзіў прыкладна раз на тыдзень.
Ермаловіч стаўся заснавальнікам новай беларускай рамантычнай гістарыяграфіі, якая супярэчыла афіцыйным савецкім канцэпцыям несамастойнасці гісторыі Беларусі. Працы Ермаловіча ў значнай ступені паўплывалі на фармаванне сучаснай грамадзкай думкі і гістарыяграфіі Беларусі. Паводле палітычных матываў галоўныя канцэптуальныя працы Ермаловіча не маглі з'яўляцца ў афіцыйным друку. Таму рукапісы Ермаловіча ў 1970-1980-х абарачаліся ў непадцэнзурным друку. Самвыдавецкі памнажалася праца «Па слядах аднаго міфа: Ці было літоўскае заваяванне Беларусі?».
Былі выпадкі, калі самвыдавецкі памнажаліся працы Ермаловіча, апублікаваныя і ў афіцыйным друку. Так, да прыкладу, рабіліся фотакопіі з працы Ермаловіча «Балцкія плямёны» (газэта «Голас Радзімы», 05.11.1981). У машынапісным выглядзе пашыралася праца «У духу застойнага часу». Гэты артыкул Ермаловіча напісаў у адказ на артыкул В. Мялешкі і З. Капыскага «Фактам вопреки» («Советская Белоруссия», 28.07.1987). Пасля таго, як рэдакцыя «Советской Белоруссии» адмовілася друкаваць яго, артыкул распаўсюджваўся ў машынапіснай форме. Пазней быў апублікаваны ў «Студэнцкай думцы» №3 за 1989 год.
Альтэрнатыўнае бачанне гісторыі Беларусі выклікала раздражненне ўлады, некалькі разоў на кватэру да Ермаловіча работнікі КДБ прыносілі позвы з патрабаваннем з'явіцца і разабрацца з «извечной самостоятельностью белорусов». Гістарычныя творы Ермаловіча ляжалі неапублікаванымі ў рэдакцыях часопісаў, нягледзячы на тое, што гэтыя працы былі вельмі папулярныя і ў вялікай колькасьці пашыраліся самвыдатам. Толькі з часоў перабудовы свет пабачылі некалькі працаў Ермаловіча. Ермаловіч атрымаў Дзяржаўную прэмію Беларусі за кнігу «Старажытная Беларусь» (1992), прэмію імя У. Караткевіча, узнагароджаны медалём Ф. Скарыны (1993).
[правіць] Творы
- Дарагое беларусам імя (1970)
- Па слядах аднаго міфа (1989), 1-е выд.: ISBN 5-343-00016-9; 2-е выд.: ISBN 5-343-00876-3
- Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі перыяды (1990), 2-е выд.: ISBN 985-02-0503-2
- Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд (1994), ISBN 985-6026-01-6
- Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае (2000), ISBN 985-6576-08-3
