Johann Sebastian Bach
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Johann Sebastian Bach (sinh ngày 21 tháng 3 năm 1685 tại Eisenach; chết ngày 28 tháng 6 năm 1750 tại Leipzig) là nhà soạn nhạc Baroque người Đức và nghệ sĩ chơi đàn organ và clavecin (cla-vơ-xanh) nổi tiếng. Ngày nay ông được xem như một trong những nhà soạn nhạc lớn nhất có ảnh hưởng đáng kể đến toàn bộ nền âm nhạc sau này. Các tác phẩm của ông được trình bày trên toàn thế giới cả ở nguyên thể cũng như rất nhiều biến tấu khác.
Mục lục |
[sửa] Cuộc đời, tiểu sử
[sửa] Eisenach 1685-1695
Johann Sebastian Bach là con út trong tám người con của Johann Ambrosius Bach và Elisabeth Bach (nguyên họ Laemmerhirt). Thời thơ ấu của ông trải qua tại Eisenach nơi ông lần đầu tiếp xúc với nhạc nhà thờ và nhạc organ qua người bác, anh sinh đôi của cha mình, là Johann Christoph Bach, nhạc công chơi organ tại nhà thờ Georgekirche. Năm 8 tuổi ông vào học trường latinh của Tu viện dòng Dominic.
Mẹ ông mất ngày 3 tháng 5 năm 1694. Ngày 27 tháng 11 năm 1694 cha ông tái giá với bà quả phụ Barbara Margaretha Bartholomaei (nguyên họ Keul). Chỉ ít lâu sau đó cha ông qua đời (ngày 20 tháng 2 năm 1695). Johann Sebastian cùng với người anh Johann Jacob dời đến ở cùng người anh lớn hơn là Johann Christoph Bach (1671-1721) tại Ohrdruf.
[sửa] Ohrdruf 1695-1700
Tại Ohrdruf Johann Sebastian Bach theo học lycée đến hết phổ thông và có được trình độ học vấn cao hơn các bậc cha chú. Những năm học secunda ông học cùng lớp với người em họ Johann Ernst Bach và người bạn tri kỷ của mình là George Erdmann.
Johann Christoph Bach, người anh lớn hơn 14 tuổi và là nhạc công chơi organ tại Ohrdruf, đảm nhiệm tiếp tục việc nuôi dạy và đào tạo âm nhạc. J.S. Bach đã học được từ anh mình cách chơi đàn organ và cách soạn nhạc. Việc hát trong dàn hợp xướng đóng góp một phần cho sinh nhai của ông.
Ngày 19 tháng 1 năm 1700 George Erdmann rời Ohrdruf chuyển đến Lueneburg. Ít lâu sau, ngày 15 tháng 3 J.S. Bach cũng đi Lueneburg theo người bạn của ông.
J.S. Bach và George Erdmann học dự thính tại trường tu Michaelis của Lueneburg. Họ hát bè cao (descant) trong hợp xướng thánh lễ.
Georg Boehm khi đó là nhạc công chơi organ tại nhà thờ Johanniskirche. Ảnh hưởng của Boehm đến J.S. Bach có thể nhận thấy rõ ở những tác phẩm dành cho đàn organ thời đầu của ông. Ông tự trau dồi kỹ thuật chơi organ bằng những lần viếng thăm nhạc công organ nổi tiếng Johann Adam Reincken tại Celle và Hamburg.
Lễ Phục sinh năm 1702 J.S. Bach rời Lueneburg, có lẽ để xin vào chân chơi organ còn trống tại Sangerhausen.
Đến đây thiếu mất khoảng một năm trong tiểu sử của ông.
[sửa] Weimar 1703-1703
Muộn nhất từ tháng 3 năm 1703 J.S. Bach được nhận làm lakai (phục vụ mặc đồng phục) và chơi vĩ cầm cho đội hợp xướng nhà thờ tư của Johann Ernst, quận công cai quản vùng Sachsen-Weimar. Buổi chơi thử organ ngày 17 tháng 3 năm 1703 đã kết nối J.S. Bach với hội đồng quản trị Arnstadt, người đưa ông vào làm nhạc công organ vào tháng 8 cùng năm.
[sửa] Arnstadt 1703-1707
Ngày 9 tháng 8 năm 1703 J.S. Bach được bổ nhiệm chơi organ cho Nhà thờ mới (Neue Kirche) ở Arnstadt mà không cần chơi thử thêm. Với 50 Gulden tiền lương và 30 Gulden tiền ăn ở ông chỉ chịu trách nhiệm chính thức về việc chơi organ chứ không về sắp xếp phối bè nhạc. Tuy nhiên bắt đầu từ một khoảng thời gian xem ra ông đã phải có bổn phận với dàn đồng ca của lycée, nơi thường xuyên xảy ra những tranh cãi do thiếu kỷ luật. Năm 1705 ông đã từng to tiếng với một học sinh còn lớn tuổi hơn cả ông sau khi gọi ông này là một tay thổi kèn dê.
Tháng 10 năm 1705 J.S. Bach được nhận nghỉ phép bốn tuần đi Luebeck thăm nhạc sĩ Dietrich Buxtehude nhưng ông tự ý kéo dài thành ba tháng. Cho dù đã lo một người thế chân nhưng vì chuyện đó và vì những "sự sao nhãng trong công việc" khiến ông bị tước khỏi ghế dự họp của cộng đồng. Ông từng bị nhắc nhở không được gây xáo trộn các hợp xướng trong thánh lễ bằng những khúc giữa, những cách điệu hay biến tố. (Thí dụ hai bản In dulci jubilo, BWV 729, và Herr Jesu Christ, dich zu uns wend, BWV 726.)
J.S. Bach luôn có những mâu thuẫn như vậy với hội đồng. Ngày 11 tháng 11 ông lại bị nhắc nhở một lần nữa về công tác với dàn đồng ca của trường. Lần khác ông lại bị kiện là đã đưa một "bà cô lạ" lên bục đồng ca.
[sửa] Muehlhausen 1707-1708
Sau khi biểu diễn tại Muehlhausen ngày 24 tháng 4 năm 1707 J.S. Bach đến làm việc tại nhà thờ Divi Blasii làm chân chơi organ. Ông lĩnh 85 Gulden lương, thêm vào đó các vật phẩm và thu nhập thêm từ các nhà thờ lân cận. Cũng như tại Arnstadt, ông được trả lương cao hơn bất cứ người nào trước và sau ông. Điều này giúp ông có điều kiện lập gia đình. Ngày 17 tháng 10 năm 1707 ông đính hôn với người em họ bậc hai của mình là Maria Barbara tại Dornheim.
Theo hợp đồng, J.S. Bach đã sáng tác bản cantata Gott ist mein Koenig (BWV 71) nhân ngày lễ đổi hội đồng quản trị ngày 4 tháng 2 năm 1708, là bản duy nhất trong thời gian này còn lại bản in. Sau đó ít lâu ông đã đủ khả năng nâng cấp và sửa chữa chiếc organ.
Tháng sáu năm 1708 J.S. Bach đi Weimar để kết thúc các công việc sửa chữa chiếc organ ở đó và chơi trước quận công Wilhelm Ernst. Ông này đưa ra đề nghị để J.S. Bach chơi organ và phụ trách âm nhạc trong cung đình với mức lương 150 Gulden chưa kể vật phẩm. Vụ hỏa hoạn tại Muehlhausen đã khiến đời sống trở nên đắt đỏ hơn. Lý do tài chính đã dẫn đến việc J.S. Bach xin thôi việc vào ngày 25 tháng 6 năm 1708, chưa đầy một năm kể từ khi nhậm chức. Người kế nghiệp ông là Johann Friedrich Bach. Tuy vậy J.S. Bach vẫn luôn gắn bó với thành phố Muehlhausen. Cả hai lần đổi hội đồng quản trị vào năm 1709 và 1710 ông đều nhận được hợp đồng sáng tác cantata, cả hai được in bằng chi phí của hội đồng ở đó nhưng đều bị thất lạc.
[sửa] Nhạc công cung đình Weimar 1708-1717
Tháng 6 năm 1708 J.S. Bach cùng người vợ đang thai nghén dọn đến ở Weimar. Đứa con đầu của họ ra đời tháng 12 năm đó. Trong thời gian ở Weimar họ có thêm năm người con nữa.
Trong thời gian làm việc tại Wilhelmsburg của quận công Wilhelm Ernst, J.S. Bach có quan hệ mật thiết với Ernst August I, cháu của Wilhelm. Phần lớn các sáng tác cho organ của J.S. Bach xuất hiện trong thời gian ở Weimar, trong số đó là bản Passacaglia của ông và rất nhiều toccata và fuga. Cũng ở đây ông đã chắp bút cuốn sách nhỏ cho đàn organ, một bộ sưu tập 164 khúc dạo đầu hợp xướng nhưng chỉ 44 bản trong số đó được ông hoàn thành.
Ngày 21 và 22 tháng 2 năm 1713 J.S. Bach tới Weißenfels nhân dịp sinh nhật quận công Christian von Sachsen-Weißenfels. Có lẽ bản Cantata đi săn (Jagdkantate) BWV 208, bản cantata dân dã được biết đến sớm nhất của ông, đã được trình diễn ở đây. Chỉ có ít bản cantata nhà thờ sáng tác trong thời đầu ở Weimar được lưu truyền lại.
Khoảng cuối năm 1713 sau khi trình diễn thử một bản cantata J.S. Bach được đề nghị chân chơi organ trong nhà thờ Liebfrauenkirche của Halle. Không ai rõ vì sao ông quan tâm đến chân này. Ông nhận được sự bổ nhiệm của ban chấp sự nhà thờ ngày 14 tháng 12 nhưng chần chừ ký tên vào hợp đồng và chính thức gửi lời từ chối vào 19 tháng 3 năm sau với lý do mức lương không như ông mong đợi.
[sửa] Nhạc công chủ đạo ở Weimar
Ngày 2 tháng 3 năm 1714 Bach được chọn làm nhạc công chủ đạo (Konzertmeister) ở Weimar. Mặc dù theo thứ bậc ông nằm dưới chỉ huy và phó chỉ huy đội hợp xướng nhà thờ, nhưng ông được nhận một mức lương là 250 Gulde, cao hơn cả hai người kia. Chức vụ mới này đi kèm với trách nhiệm bốn tuần một lần phải sáng tác một bản cantata nhà thờ vào chủ nhật. Bản đầu tiên là bản Himmelskoenig sei willkommen (Đón mừng thiên vương) BWV 182 ra đời ngày 25 tháng 3, Ngazf chủ nhật trước lễ Giáng sinh (Palmsonntag), cũng trùng với ngày Đức mẹ Maria báo tin. Kế tiếp đó là ít nhất 20 tác phẩm, tạo nền tảng cho những bộ cantata hàng năm của Leipzig sau này.
Thời gian sau đó Bach có ý tìm một chỗ làm mới và tìm được một chỗ ở cung của quận chúa Leopold von Anhalt. Lý do của bước đi này chỉ có thể phỏng đoán. Ngày 1 tháng 12 năm 1716 Johann Samuel Drese, người chỉ huy đội hợp xướng nhà thờ thứ nhất qua đời. Khi đó chưa có một quy định về người kế tục, song con trai của Drese là Johann Wilhelm có ưu thế hơn, vì anh ta trong cương vị phó chỉ huy đội hợp xướng nhà thờ từ lâu đã được xem như người giải quyết những công vụ của cha mình. Con đường thăng tiến lên chức chỉ huy đội hợp xướng nhà thờ của Bach do đó bị chặn lại.
Ngày 5 tháng 8 Bach ký tên nhận chỗ làm mới ở Koethen mà trước đó không xin thôi việc ở Weimar. Khi ông muốn hoàn tất thủ tục này, ông không nhận được sự từ chức, thay vào đó ngày 6 tháng 11 bị bắt vì "sự khai báo cứng đầu cứng cổ" trước tòa. Mãi đến ngày 2 tháng 12 ông mới được thả và bị sa thải.
Một chuyện xảy ra vào mùa thu năm 1717 theo đó Bach đi Dresden để thi đấu với Louis Marchand, một nhạc công organ bậc thầy. Ông không làm được điều này vì Marchand đã rời đi vào sáng sớm hôm hẹn.
[sửa] Koethen 1717-1723
Từ tháng 12 năm 1717 Bach làm chỉ huy đội hợp xướng nhà thờ ở Koethen. Ông đánh giá cao ngài quận công yêu âm nhạc Leopold và chơi thân với ông này, có thể thấy qua việc cả quận công lẫn anh chị em của mình là August Ludwig và Eleonora Wilhelmine cùng làm đỡ đầu cho con trai của Bach là Leopold August. Đứa bé chết chưa đầy một năm sau đó.
Trong khoảng thời gian từ 15 đến 18 tháng 12 năm 1717 Bach có mặt tại Leipzig vì công việc kiểm tra đàn organ tại nhà thờ Paulinerkirche.
Năm 1720, khi từ Karlsbad trở về sau hai tháng công du Bach được tin vợ ông, bà Maria Barbara, đã qua đời sau một cơn bệnh ngắn và đã được chôn cất ngày 7 tháng 7. Ngày 3 tháng 12 năm 1721 ông đính hôn với Anna Magdalena, con gái út của Johann Kaspar Wilcke, nhạc công thổi trompet của cung đình, và là giọng nữ cao tới hát ở cung điện Koethen năm trước đó.
Lần hôn nhân này cũng đem lại nhiều người con song trong số họ phần lớn đều chết từ nhỏ.
Có lẽ những điều này mang ý nghĩa như một bước ngoặt trong cuộc đời của Bach. Ngay cả quận công Leopold xem ra cũng đổi hướng từ nhạc ensemble của Bach sang nhạc dương cầm. Một đoạn trong bức thư Bach viết ngày 20 tháng 10 năm 1730 cho người bạn thời niên thiếu của mình là Georg Erdmann có nhắc đến sự thay đổi về sở thích nhạc của cung đình mà Bach đã đổ lỗi một cách bất công cho vợ của quận công là "một người không quan tâm gì đến âm nhạc cả" [1]. Điều này có thể được khẳng định qua việc sau khi Bach thôi làm ở đó không ai thế chân ông nữa.
Tuy vậy ông vẫn được tiếp tục giữ danh hiệu chỉ huy đội hợp xướng nhà thờ và lo về nhạc cho các ngày lễ của hoàng gia cho tới năm 1728 khi quận chúa qua đời.
Để hỗ trợ cho việc giáo dục âm nhạc cho các con của mình, năm 1720 Bach viết cuốn "Sổ tay dương cầm" cho người con cả là Wilhelm Friedemann, trong đó là một số bản invention hai và ba giọng. Trong cuốn Sổ tay dương cầm dành cho Anna Magdalena viết năm 1722 có thể tìm thấy những bản thảo đầu của tổ khúc Pháp. Những sáng tác này bên cạnh Chiếc dương cầm được hiệu chỉnh âm tốt và sáu bản sonate viết cho violon là những sáng tác cho nhạc cụ ra đời trong thời gian ở Koethen.
Ngoài ra còn lưu truyền một số bản cantata cho các lễ sinh nhật và năm mới, nhưng không phải tất cả các ngày lễ. Một điều chắc chắn là Bach đã viết cho cung đình một số lượng đáng kể concerto nhưng hầu hết bị thất lạc hoặc được sửa lại dùng trong các concerto cho Clavecin hay các bản cantata sau này.
Tháng 9 năm 1720 chân organ tại nhà thờ St. Jakob ở Hamburg còn thiếu và Bach xin vào vị trí đó. Ông được hội đồng quản trị Hamburg cho phép chơi thử nhưng sau đó từ chối, lý do chắc vì việc tiếp nhận chỗ làm mới này đi kèm với một khoản tiền mua lại đáng kể. Có lẽ cả những bản Brandenburgische Konzerte (BWV 1046-1051) viết tặng bá tước Christian Ludwig von Brandenburg cũng có thể được xem như có liên hệ với việc tìm một chỗ làm mới của Bach.
Cái chết của Johann Kuhnau ngày 5 tháng 6 năm 1722 khiến Leipzig thiếu đi người chỉ huy ban nhạc (Kantor) tại nhà thờ Thomas. Sau lần tuyển đầu ngày 14 tháng 6 Georg Philipp Telemann được chọn nhưng ông này ở lại Hamburg vì được tăng lương, nên phải tuyển lần hai, trong số ứng cử ngoài Bach còn có Georg Friedrich Kauffmann, ông này tự nguyện rút lui, Johann Christoph Graupner - chỉ huy đội hợp xướng nhà thờ của Darmstadt và Balthasar Schott - nhạc công chơi organ của Nhà thờ mới Leipzig.
Trong buổi thi tuyển hôm 7 tháng 2 năm 1723 Bach trình diễn bản cantata Jesu nahm zu sich die Zwoelfe BWV 22. Người được chọn trong lần này là Graupner nhưng ông này phải từ chối vì thống lĩnh bang Hessen khước từ đơn xin thôi việc của ông. Như vậy, Bach đã trở thành chỉ huy ban nhạc nhà thờ Thomas như là "lựa chọn thứ hai", và ông giữ chức vụ này cho đến cuối đời.
[sửa] Leipzig 1723-1750
Vào năm 1723, Bach được bầu làm người đều khiển dàn đồng ca và đạo diễn âm nhạc của trường thánh Thomas, thành phố Leipzig. Vị trí này đòi hỏi ông phải dạy cho những sinh viên của trường thánh Thomas hát và tổ chức hòa nhạc ở hai nhà thờ chính ở Leipzig. Những năm đầu của nhiệm kỳ này, Bach đã soạn vài bản cantata mỗi tuần trong gần như cả năm. Ông đã viết năm bản cantata trong vòng 6 năm ở Leipzig.
Dù làm việc cật lực và phải làm nhiều việc vặt khác ở trường nhưng ông vẫn sáng tác được một số bài thuộc vào hàng sâu sắc nhất trong những tác phẩm của ông và phần lớn đã được gìn giữ. Hầu hết những bản cantana vào thời kỳ này giải nghĩa những bài giảng ngày chủ nhật trong Kinh thánh vào trong tuần chúng được biểu diển; vài bài khác được viết dựa trên những bài thánh ca cổ điển như "Dậy mà đi" (dịch theo tên của bài thánh ca người dịch nghe được trong nhà thờ, không sát gốc) và "Hạnh phúc và giàu có hãy đến đây".
Vào những ngày đặc biệt như lễ Giáng sinh, Thứ Sáu Tuần thánh và Phục sinh, Bach viết những bản cantata hay bất thường, đặc biệt là bản "ca tụng đức mẹ" cho lễ giáng sinh và "yêu mến thánh Matthew" cho thứ Sáu Tuần Thánh, tự ông đánh giá bài này là hay nhất trong những tác phẩm của mình. Cách thể hiện những thông điệp thiêng liêng trong công giáo của Bach được người nghe nhật xét thật mạnh mẽ và thật đẹp đẽ đến mức ở Đức đôi khi người ta gọi ông là "tông đồ thứ năm".
[sửa] Những năm cuối đời
[sửa] Ý nghĩa
[sửa] Ảnh hưởng
[sửa] Tác phẩm tiêu biểu
[sửa] Danh mục các tác phẩm của Bach (BWV)
[sửa] Nhạc có lời
- Bản catat
- Bản Motet
- Bộ lễ Ngợi ca
- Các bài Thương khó và Thanh xướng kịch
- Hát đuổi
- Hát đuổi và Đối âm Muộn
- Hợp xướng
- Hợp xướng Hôn lễ
- Lĩnh xướng
- Nhạc chúc tụng
- Nhạc Phụng tự và Đơn ca
- Tuyển tập nhạc Chúc tụng của Schemelli
[sửa] Nhạc không lời
- Bản đệm đàn cho hợp xướng
- Bản đệm đàn phím cho hoà tấu của tác giả khác
- Bản Hoà tấu
- Bản hoà tấu Vĩ cầm
- Bản phối của tác giả khác
- Bản Tocata
- Bản Tocata và Tẩu pháp
- Bản xônát
- Biến tấu, Khúc tùy hứng, và thể loại hỗn hợp
- Các bài tập viết cho Anna Magdalena Bach
- Các bản Tam tấu
- Các bản Tẩu pháp
- Các bản Xônát
- Các Dị bản
- Các Dị bản Khúc dạo đầu Hợp xướng
- Các khúc dạo cho hợp xướng
- Các khúc dạo cho hợp xướng khác
- Các Khúc dạo đầu
- Các Tiểu đoạn
- Chuyển hành / Chương nhạc
- Độc tấu
- Giao hưởng
- Hành khúc
- Hoà tấu viết cho 3 đàn thụ cầm
- Hoà tấu viết cho 4 đàn thụ cầm
- Hoà tấu viết cho 2 đàn thụ cầm
- Khúc dạo cho hợp xướng
- Khúc dạo đầu
- Khúc dạo đầu (Bản Tocata/Khúc Phóng túng) và Tẩu pháp
- Khúc dạo đầu và Tẩu pháp
- Khúc dạo đầu và Tẩu pháp/Tiểu tẩu pháp
- Khúc kỹ năng / kỹ xảo cá nhân
- Khúc mở màn (Tổ khúc)
- Khúc mở màn Pháp quốc, Hoà tấu Ý quốc
- Khúc Muset
- Khúc Phóng túng
- Khúc Phóng túng và Tẩu pháp
- Khúc Phóng túng và Tẩu pháp/Tiểu Tẩu pháp
- Luân khúc
- Năm bản Dạo đầu
- Phân đoạn và Biến tấu
- Sáng tác và Giao hưởng
- Sáu Tiểu Khúc dạo đầu
- Song tấu
- Tam tấu
- Tam tấu Xônát
- Tẩu pháp của Bach
- Tẩu pháp và Tiểu Tẩu pháp
- Tiểu đoạn
- Tiểu Khúc dạo đầu và Tẩu pháp
- Tiểu khúc dạo đầu
- Tổ khúc
- Tổ khúc phong cách Anh quốc
- Tổ khúc Dàn nhạc (bản nguỵ thư)
- Tổ khúc Hoà tấu và Dàn nhạc
- Tổ khúc phong cách Pháp quốc
- Tổ khúc và các Chuyển hành Tổ khúc
- Tổng phổ hợp xướng
- Tuyển tập Bình quân cho đàn Clavier
- Vũ điệu Minuet
- Vũ khúc Ba lan
- Xô nát và các Chuyển hành Xônát
Toàn bộ danh mục BWV có liên kết ngoài
[sửa] Tư liệu
1) Quyển tiểu sử đầu tiên về J.S.Bach: Johann Sebastian Bach- His life, Art, and Work. Nguyên tác tiếng Đức của Johann Nikolaus Forkel xuất bản năm 1802, bản tiếng Anh của Charles Sanford Terry in năm 1920 bởi London Constable and Company Ltd
2) Johann Sebastian Bach- His Work and Influence on Music of Germany, 1685-1750 (3 tập). Nguyên tác tiếng Đức của Phillip Spitta, bản tiếng Anh của Clara Bell và J.A. Fuller Maitland in năm 1899 bởi London Novello and Company Limited
3) J.S.Bach (2 tập) của Albert Schweitzer. Bản tiếng Pháp in năm 1905, bản tiếng Đức in năm 1908, bản dịch tiếng Anh do Ernest Newman dịch in năm 1911
[sửa] Liên kết ngoài
- Bach Bibliography
- jsbach.org
- Lưu trữ về Bach tại Leipzig
- Nhà của Bach tại Eisenach
- Bach Digital
- Greatjsbach.net
| Dữ liệu nhân vật | |
|---|---|
| Tên | Bach, Johann Sebastian |
| Tên khác | |
| Tóm tắt | Nhà soạn nhạc Baroque người Đức và nghệ sĩ chơi đàn organ và clavecin |
| Lúc sinh | 21 tháng 3, 1685 |
| Nơi sinh | Eisenach |
| Lúc mất | 28 tháng 6, 1750 |
| Nơi mất | Leipzig |
