Hệ ngôn ngữ Ấn-Âu

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Hệ ngôn ngữ Ấn-Âu là một tổng hợp bao gồm khoảng hơn 400 ngôn ngữ mà các nhà nghiên cứu về ngôn ngữ tin rằng có chung một nguồn gốc. Những người dùng các thứ tiếng của hệ thống này sống từ Ấn Độ cho đến Tây Âu, từ Địa Trung Hải cho đến Bắc Âu và bao gồm khoảng 3 tỉ người. Ngày nay, các tiếng chính còn được dùng (bởi ít nhất 100 triệu người hay hơn) trong nhóm này là: tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Đức, tiếng Nga, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Pháp, tiếng Hindi, tiếng Urdu, tiếng Bengal và tiếng Farsi. Các ngôn ngữ cổ như tiếng Latinh, tiếng Hy Lạp cổ và tiếng Phạn cũng thuộc vào đây.

Hệ Ấn-Âu bao gồm các nhóm ngôn ngữ chính sau đây:

1. Nhóm Ấn-Iran: có dấu tích từ 2000 năm trước Công nguyên. Đây là nhóm lớn nhất trong hệ Ấn-Âu, điển hình là các tiếng Phạn, Hindi, Urdu và Farsi.
2. Nhóm gốc Hy Lạp: có dấu tích từ thế kỷ 14 TCN. Điển hình là tiếng Hy Lạp và tiếng Hy Lạp cổ.
3. Nhóm gốc Ý: có dấu tích từ 1000 năm trước Công nguyên. Đây là nhóm lớn thứ ba trong hệ Ấn-Âu, điển hình là các tiếng Latinh, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Pháp và Ý.
4. Nhóm gốc Celt: có dấu tích từ thế kỷ thứ 6 TCN. Điển hình là tiếng Gaeilge (còn gọi là tiếng Gaelic tại Ireland) và tiếng Gaelic tại Scotland.
5. Nhóm gốc Đức: có dấu tích từ thế kỷ thứ 2. Đây là nhóm lớn thứ nhì trong hệ Ấn-Âu, điển hình là các tiếng Anh, Đức và Hà Lan.
6. Nhóm gốc Armeni: có dấu tích từ thế kỷ thứ 5.
7. Nhóm gốc Slav: có dấu tích từ thế kỷ thứ 9. Điển hình là tiếng Nga và tiếng Ba Lan.
8. Nhóm gốc Balt: có dấu tích từ thế kỷ thứ 14. Nhiều nhà ngôn ngữ đã nhập nhóm này với nhóm trên thành nhóm Balt-Slav.
9. Nhóm tiếng Albani: có dấu tích từ thế kỷ thứ 16.

(Cũng có nhiều người đã sáp nhập Nhóm gốc Slav và Nhóm gốc Balt thành Nhóm Balt-Slav.)

Và các ngôn ngữ đã mai một sau đây:

1. Nhóm Anatoli: có dấu tích từ thế kỷ thứ 18 trước công nguyên.
2. Nhóm Tochari: có dấu tích từ thế kỷ thứ 6.
3. Tiếng Thracia và Tiếng Dacia: đã có vài nhà ngôn ngữ học xếp chung vào một nhóm.
4. Tiếng Illyria và Tiếng Messapia
5. Tiếng Phrygia

[sửa] Sơ đồ của Hệ ngôn ngữ Ấn-Âu

Hệ ngôn ngữ Ấn-Âu

• Nhóm ngôn ngữ Ấn-Iran
  • Nhóm ngôn ngữ Ấn-Aryan
    • Tiếng Phạn (Sanskrit)
    • Nhánh Trung ương: tiếng Hindi, tiếng Urdu...
    • Nhánh Đông Trung ương
    • Nhánh phía Bắc: tiếng Nepal...
    • Nhánh phía Đông: tiếng Bengal...
    • Nhánh phía Nam
    • Nhánh Tây Bắc
    • Nhánh Nuristani
    • Nhánh Sinhala-Maldives
  • Nhóm ngôn ngữ Iran
    • Nhánh phía Đông
    • Nhánh phía Tây: tiếng Farsi...
• Nhóm ngôn ngữ Anatoli: đã bị mai một hoàn toàn
• Nhóm ngôn ngữ gốc Hy Lạp
  • Nhánh Attic: tiếng Hy Lạp...
  • Nhánh Dori
• Nhóm ngôn ngữ gốc Ý
  • Nhóm ngôn ngữ Latinh-Faliscan
  • Nhóm ngôn ngữ Rôman
    • Nhánh phía Nam
    • Nhánh phía Đông: tiếng Romana...
    • Nhánh Ý-Tây: tiếng Tây Ban Nha, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Pháp, tiếng Ý...
• Nhóm ngôn ngữ gốc Celt: đã có một thời gian nhóm này gần như bị mai một
  • Nhánh Brythoni
  • Nhánh Goideli: tiếng Gaeilge (hay tiếng Gaelic tại Ireland), tiếng Gaelic tại Scotland...
  • Nhánh Gaul: đã bị mai một hoàn toàn
  • Nhánh Celtiberia: đã bị mai một hoàn toàn
• Nhóm ngôn ngữ gốc Đức
  • Nhánh phía Bắc: tiếng Na Uy, tiếng Thụy Điển, tiếng Đan Mạch...
  • Nhánh phía Đông
  • Nhánh phía Tây
    • Nhóm tiếng Anh: tiếng Anh...
    • Nhóm tiếng Frysk
    • Nhóm Thượng Đức: tiếng Đức...
    • Nhóm Hạ Đức: tiếng Hà Lan...
• Nhóm ngôn ngữ gốc Armeni: tiếng Armeni...
• Nhóm ngôn ngữ Tochari: đã bị mai một hoàn toàn
• Nhóm ngôn ngữ gốc Slav
  • Nhánh phía Đông: tiếng Nga, tiếng Belarus, tiếng Ukraina...
  • Nhánh phía Nam: tiếng Bulgaria, tiếng Macedonia, tiếng Serb, tiếng Croat...
  • Nhánh phía Tây: tiếng Ba Lan, tiếng Séc, tiếng Slovak...
• Nhóm ngôn ngữ gốc Balt
  • Nhánh phía Đông: tiếng Latvi, tiếng Litva...
  • Nhánh phía Tây
• Nhóm tiếng Albani: tiếng Albani...
• Tiếng Thracia: đã bị mai một
• Tiếng Dacia: đã bị mai một
• Tiếng Illyria: đã bị mai một
• Tiếng Messapia: đã bị mai một
• Tiếng Phrygia: đã bị mai một