Plotinus
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Plotinus (Yunanca: Πλωτίνος, Arapça: Şeyh-i Yunanî) (M.S. 205–270).Neoplatonizm in kurucusu antik filozof. Plotinus hakkındaki bilgilerimizin çoğu kendisi de filozof olan Porphyry'nin Plotinus'un baş eseri Enneadlar'a yazdığı önsüzden gelmektedir. Plotinus'un mistik felsefesi Yahudi, Hristiyan, Gnostik ve Müslüman filozofları ve mistiklere yüzyıllar boyunca esin kaynağı olmaya devam etmiştir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Hayatı
Porphyry Plotinus'un İmparator Claudius II'un başa geçtiğinin ikinci yılında yani 270 yılında öldüğünde altmış altı yaşında olduğuna inanmıştır. Plotinus maddi varlığı daha yüksek ve makulat seviyesindeki bir şeyin zayıf bir imajı veya hatırası (mimesis) olarak gördüğünden önemsemez ve kendi bedenini de bu varlığa dahil olduğu için önemsememiştir. Muhtemelen bu sebeple Porphyry'in aktardığına göre kendi portresinin yapılmasını reddetmiş, çocukluğu, ailesi veya doğum yeri ve tarihi hakkında bilgi vermekten kaçınmıştır. Yine de Eunapius onun Mısır'da Deltaya bağlı Lycopolis'de doğduğunu haber vermektedir. Geçmişi hakkındaki bu belirsizliğe karşın öğrencilerinin aktardığı tüm detaylar felsefesini en yüksek düzeyde yaşamına aktardığını göstermektedir.
Plotinus yirmi yedi yaşında, yaklaşık 232 yıllarında felsefe tahsili yapmak arzusuyla İskenderiye'ye gitmiştir. Orada daha sonra hocası olacak Ammonius Sakkas ile karşılaşıncaya kadar hiçbir öğretmenden hoşnut olmamıştır. Ammonius'un konuşmasını dinleyince arkadaşına "aradığım adam buydu" demiş ve onun eğitimi altına girmiştir. Ammonius'un dışında Afrodisyaslı İskender, Numenius'in eserlerinden de etkilenmiştir.
İskenderiye on bir yıl geçirmiş ve 38 yaşında Perslilerin ve Hintlilerin felsefi öğretilerini araştırmaya karar vermiştir. Bu gerekçeyle Persler üzerine yürüyen III. Gordian'ın ordusuna katılmıştır. Sefer başarısızlıkla son bulup Gordian'ın ölümüyle Plotinus Antakya'ya dönmek zorunda kalmıştır.
Kırk yaşında, Arap Philip'in hakimiyeti altındaki Roma'ya dönmüş ve hayatının geri kalanını, çok sayıda öğrenci edindiği Roma'da geçirmiştir. Öğrencileri arasında filozoflar, Roma senatosu üyeleri, doktorlar, Roma'da evinde kaldığı Gemina ve Iamblichus'un oğlu Ariston'un karısı Amphiclea gibi kadınlar da vardı.
Plotinus 253 yılından başlayarak ölümüne kadar geçecek on yedi yıl içinde daha sonra adı Enneadlar olacak denemelerini kaleme almıştır. Porphyry Enneadların kendisi derlemeden önce tam bir kitap olmaktan çok Plotinus'un konuşmalarında kullandığı deneme ve notlar külliyatı olduğunu ifade etmiştir. Plotinus gözlerindeki zayıflık nedeniyle eserini yeniden gözden geçirememiştir ayrıca Porphyry'nin ifadesine göre de düzeltme işleminden hoşnut olmayan Plotinus'un el yazması da özensizdi.
[değiştir] Plotinus'un Felsefesi
Plotinus'da monist bir varlık anlayışı bulunur. Onun felsefesinin ontolojik hiyerarşisinin ilkesi hem varlık, hem İyilik ve de Uluhiyet olan Bir'dir. Her şey Bir'den südur (emanation) eder. İlk olarak ruh (spirit), idealar dünyası olan nous südur eder. Nous'un kendi kendine yönelişi ile ikilik (düalizm) ortaya ve dolayısıyla da tin, nefs (soul) ortaya çıkar. Ancak bu nefs tek tek fertlerin değil dünyanın nefsidir ve bireysel nefsleri olduğu gibi tüm dünyayı da canlandırır. Ortaya çıkan nefsler (souls) nous ile biçim aldıkları bedenin arasındaki bir konumda bulunurlar. Bir'den en son südur eden şey maddedir. Madde varlığın en düşük düzeyidir.
[değiştir] Bir
Plotinus'un felsefesinde yüce, tamamen aşkın (transcenden) olan "Bir"de ne ayırım ne çokluk ne farklılaşma vardır. O, varlık ve varolmama şeklindeki tüm kategorilerin ötesindedir. Bizler "varlık" kavramını kendi tecrübemizin objelerinden çıkarmaktayız ve varlık bu nesnelerin kendisine izafe edildiği şeydir fakat sonsuz, aşkın Bir tüm bu nesnelerin ötesindedir ve bu yüzden tüm kavramların ötesindedir. Bir "herhangi bir şey olamaz" ve ayrıca tüm şeylerin toplamı da olamaz, çünkü O, tüm mevcudâttan öncedir. Bu sebeple Bir'e hiçbir sıfat yüklenemez.
Düşünce'de Bir'e izafe edilemez çünkü düşünce düşünen ve düşünce nesnesi şeklindeki bir ayırımın varlığını zımnen içinde barındırmaktadır. Aynı şekilde her ne kadar O'ndan ileri gelse de irade de Bir'e yüklenemez çünkü irade de irade edilen bir şeyin mevcudiyetini gerektirir ve bu anlamda Bir'e değil ama ondan südûr eden ilk uknum (hypostases) Nous'a izafe edilebilir.
[değiştir] Göz At
[değiştir] Kaynak
- Wikipedia Plotinus maddesi
- Julian Marias, History of Philosophy, Dover Publications, Inc, New York, 1967
[değiştir] Türkçe'de Plotinus
- Plotinus, Enneadlar (Seçmeler) Çev. Zeki Özcan, Asa Kitabevi, Bursa, 1996.
- Zerrin Kurtoğlu, Plotinus'un Aşk Kuramı, Gündoğan Yayınları, 1996.
Plotinus: Dokuzluklar I, Çev. Zeki Özcan, Alfa Aktüel Yayınları, Bursa, 2006 Plotinus: Dokuzluklar V, Çev. Zeki Özcan, (Yayınlanmak Üzere)Alfa Aktüel Yayınları
[değiştir] Batı dillerinde Plotinus
- A.H.Armstrong, Plotinus. 7 Volumes. Harvard University Press, 1966, 1978, 1989.
- Plotinus, George Allen & Unwin Ltd. London, 1953
- E. Brehier, Plotin Enneades. Paris: Les Belles Lettress. 6 tomes en 7 volumes.
- R. Harder. Plotins Schriften. Hamburg: Felix Meiner
- Stephen MacKenna, Plotinus-The Enneads, Penguin Books, 1991
[değiştir] Dış bağlantılar
- Plotinus (İngilizce)
- IEP - Plotinus (İngilizce)
