Gürcüler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 |
Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
 |
Bu maddenin tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Şablonu maddeden çıkarmadan önce şablonun yardım sayfasını lütfen inceleyiniz. |
| Gürcüler ქართველები |
|||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Yukarıdan aşağı (soldan sağa) IV. Davud • Tamar • İberialı Peter • Şota Rustaveli • İlya Çavçavadze • Akaki Tsereteli • Vaja Pşavela • Kakutsa Çolokaşvili • Sergo Zakariadze •Levan Abaşidze • Paata Burchuladze• Sopho Khalvashi |
|||||||||||||||||||||||||||
| Toplam Nüfus | |||||||||||||||||||||||||||
|
Yaklaşık 6 milyon |
|||||||||||||||||||||||||||
| Önemli Bölgeler | |||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
| Dil(ler) | |||||||||||||||||||||||||||
| Gürcüce | |||||||||||||||||||||||||||
| Din(ler) | |||||||||||||||||||||||||||
| Gürcü Ortodoks, Gürcü Katolik İslam (İran ve Acara'nın köylerinde) |
|||||||||||||||||||||||||||
| İlgili Etnik Gruplar | |||||||||||||||||||||||||||
| Lazlar |
Gürcüler (Gürcüce: ქართველები veya ქართველი ერი Kartvelebi veya Kartveli eri). Kafkasya'nın yerli halklarından biri. Diğer Kafkas halkları gibi Karadeniz’in doğu kesimine, Büyük Kafkas Dağları ile Küçük Kafkas Dağları arasına yerleşmişlerdir. Gürcülerin büyük bölümü bugün Gürcistan’da yaşamaktadır. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler, Svanlar ile , aynı kökenden gelen halklar olarak kabul edilir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Adın kökeni
Gürcüler kendilerini Kartvelebi, ülkelerini de Sakartvelo olarak adlandırır. Her iki ad, Gürcü ulusunun atası sayılan Kartlos ile bağlantılıdır. Gürcistan’ın doğu kesinin tarihsel adı olan Kartli’nin de Kartlos adından geldiği kabul edilir. Gürcüler, değişik dillerde birbirinden farklı adlarla anılırlar. Türkçe’deki Gürcü adı ise, İranlıların Gürcüleri verdiği ad olan Kurc veya Gurc adından gelir. Osmanlı döneminde kullanılan Gürci adı da buradan gelir. İngilizce’de Georgians, Almanca’daki Georgier, Fransızca’daki Géorgiens gibi adların da Gürcülerin Farsça adından geldiği sanılır.
[değiştir] Dil
Gürcülerin konuştuğu dil Gürcüce, günümüzde Gürcistan’ın standart dilidir. Gürcü alfabesi olarak bilinen ayrı bir yazı sistemiyle yazılır. Bu alfabede 33 fonem vardır. Gürcüce, temel olarak Doğu Gürcüce’si üzerinde gelişmiş, süreç içinde edebiyat ve devlet dili olmuştur. Bu standart dile dayanan Gürcü edebiyatı, yaklaşık 1.500 yıllık bir geleneğe sahiptir. Dilbilimcilerin çoğunluğu Gürcüce’yi Kafkas dilleri ailesinden Güney Kafkas dillerine bağlı bir dil olarak sınıflandırır.
Gürcistan, tarihi boyunca farklı feodal siyasi yapıların varlığını sürdürdüğü bir ülkeydi. Birkaç yüzyılın birleşik bir devlet yapısı olmasına karşın, bu zaman dilimini dışında ülke topraklarında birden fazla krallık ve prenslik bulunuyordu. Ayrı siyasi yapıların da korunduğu bu bölgelere bağlı olarak Gürcüce’nin farklı diyalektleri konuşuluyordu. Günümüzde bu diyalektlere konuşma dilinde rastlanır, ancak bu diyalektler ayrı bir yazı dili olarak kullanılmamıştır.
[değiştir] Tarih
Kafkasya’nın yerli halkı olarak kabul edilmelerine karşın, Gürcülerin yerli bir Kafkas halkı olmadığına ilişkin görüşler de vardır. Bu görüşe göre Gürcüler, Küçük Asya’dan göç eden halkların kaynaşmasıyla ortaya çıkmış bir halktır. Bununla birlikte bugünkü Gürcü ulusunun ataları sayılan halklarla ilgili 1. binyılda Urartu ve Asur kaynaklarında bilgilere rastlanır. Küçük birer siyasal birlik de olan Kolha ve Diaohi kabileleri, Karadeniz’in doğu ucunda geniş toprakları ellerinde tutuyorlardı. Değişik kaynaklarda Kolhis, Kolheti olarak da adlandırılan Kolha, Yunan mitolojisinde zenginliğiyle ünlü bir yerdir. Bu zenginlik, Altın Post’un peşine düşen Argonotlar ve Medea efsanesinde yerini bulur.
Miletos’tan gelen Eski Yunanlar İÖ 600’lerde Kolhis’te koloniler kurarken, Doğu Gürcüleri İÖ 5. yüzyılda İran’daki Ahamenişlerin egemenliğine girdiler. Büyük İskender’in seferinden sonra Gürcüler, İÖ 4. yüzyılda Kartli veya İberia’da ilk krallığı kurdular. Bu krallığın kurucusu Parnavaz’dır. Ancak İÖ 65 yılında Gürcüler de Romalıların egemenliğini tanımak zorunda kaldı. Bu tarihlerde Strabon’un Coğrafya’sında (Geografika) da Gürcüler hakkında önemli bilgilere rastlanır. Roma’nın zayıflamasından sonra yeniden İran egemenliğiyle yüz yüze gelen Gürcüler, Zerdüşt dininden de etkilendiler. Ancak Gürcülerin ortaklaşa kabul ettiği din Hıristiyanlık oldu. Azize Nino olarak bilinen Kapadokyalı bir kadının İS 337’den itibaren Gürcüleri Hıristiyanlık dinine döndürdüğü kabul edilir. Bir süre sonra Hıristiyanlık devlet dini olarak ka kabul edilmiştir.
Bizans ve İran arasındaki çekişmenin sahne olduğu Gürcistan toprakları, 7. yüzyılda Müslüman Araplarla da tanıştı. Araplar 654’te Tiflis emirliğini kurdular ve yaklaşık beş yüz yıl Tiflis ve yöresine egemen oldular. 11. yüzyılda Gürcü ulusal bağımsızlık hareketi gelişti ve bu hareket Kraliçe Tamar döneminde (1184-1213) zirvesine ulaştı. Bu dönemde Gürcüler, kuzeyde Çerkesya’dan güneyde bugünkü Azerbaycan’a, batıda Erzurum’dan doğuda Gence’ye uzanan küçük bir Kafkas imparatorluğu kurdular. Altın Çağ olarak adlandırılan bu dönemde Gürcüler, mimari, edebiyat, ekonomi açısından büyük gelişme gösterdiler. Şota Rustaveli'nin ünlü destanı Kaplan Postulu Kahraman'ı (Vephistkaosani) bu dönemde yazdı. 1220’lerdik Moğol istilası Gürcülerin siyasal birliğini ortadan kaldırdı ve Gürcülerin yaşadığı topraklar yeniden küçük devletlere bölündü. 15. yüzyıldan itibaren batıdan Osmanlılar, doğudan İranlılar Gürcüler üzerinde ağır baskılar kurdular.
İran şahı I. Abbas, Doğu Gürcistan’daki direnişi kırmak için Kartli bölgesinin nüfusunun büyük bölümünü İran’a sürdü. Bu nüfusun yerlerine Türkmen nüfusunu yerleştirdi. Bugün Fereydan Gürcüleri olarak adlandırılan İran’daki Müslüman Gürcüler, bu sürgün Gürcülerin torunlarıdır. Osmanlılar da Tao-Klarceti ve Samtshe-Cavaheti gibi Tamar dönemindeki birleşik Gürcistan’ın güneybatı bölgelerini topraklarına kattı. Buradaki Gürcülerin hemen tümünü Osmanlı döneminde Müslümanlaştı. Bugün Acara ve Türkiye’de yaşayan Müslüman Gürcüler, 16-17. yüzyıllarda Müslüman olan bu Gürcülerin torunlarıdır. Gürcüler, 1801’de doğudan başlayarak Gürcistan’a ilhak eden Çarlık Rusya’sının egemenliğine girdiler. 1828-1829 ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra, Gürcistan’ın güneybatı kesimi de Rusya’nın eline geçti. Bu ikinci savaşın ardından Müslüman Gürcülerin büyük kesimi, Muhaciroba (Muhacirlik) olarak adlandırılan göçle Türkiye’nin değişik bölgelerine gelip yerleştiler. Ama küçük bir bölümü Acara bölgesinde yerlerinde kaldı.
Gürcüler, 1918 yılında bağımsız Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti’ni kurdular, ama bu cumhuriyet uzun ömürlü olamadı. 1921’de Sovyet yönetimine katılan Gürcistan, ancak 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonda yeniden bağımsızlığın kavuştu.
[değiştir] Nüfus
Günümüzde Gürcülerin çoğunluğu Gürcistan topraklarında yaşamaktadır. Gürcistan’da yaşayan Gürcülerin 3.900.000’dir. Ayrıca Türkiye’de 200.000 kadar Gürcü kökenli bir nüfusun olduğu tahmin edilmektedir.Rusya’da 198.000, ABD’de 150.000, Azerbaycan’da 50.000, İran’da 50.000, Batı Avrupa ülkelerinde 50.000 ve Ukrayna’da 34.000 Gürcü vardır.
[değiştir] Kaynakça
- ^ CIA World Factbook
- ^ Encyclopedia of the Orient
- ^ 2002 Russian census Bir milyona yakın olduğu tahmin edilmektedir.
- ^ CRS Brief for Congress: Armenia, Azerbaijan, and Georgia: Political Developments and Implications for US Interests 300.000 etnik Gürcü; kısmen Gürcü soyundan gelenlerin sayısı 5 milyondan fazla olduğu tahmin edilmektedir.
- ^ 2001 Ukrainian census
- ^ "Population by ethnic groups" The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan
