Ebulfez Elçibey

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ebulfez Elçibey, (d. 24 Haziran 1938, Nahçıvan - ö. 22 Ağustos 2000, Ankara) Azerbaycan Türk'ü siyaset adamı, Azerbaycan'ın 2. cumhurbaşkanıdır.

Gerçek adı Ebulfez Aliyev olan Elçibey Nahçıvan’in Keleki köyünde doğdu. Babası Güney Azerbaycandan Kadirkulu Bey ve annesi Anadoluda doğmuş ve Keleki'ye göç etmiş Mehrinisa Hanım'dır. Babası 1943 yılında İkinci Dünya Savaşı'na katılmış ve bir daha kendisinden haber alınamamıştır. İlköğrenimini ve liseyi Nahçıvan'da zor şartlar altında tamamlamıştır. 1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi'ne girmiş ve doğubilimi okumuştur. Öğrencilik yıllarında Azerbaycan tarihini ve Azerbaycan inkılabı tarihini öğreten dernekler kurmuştur. Sovyetler Birliği'nin dağılacağını 1970'lerde öngörmüş ve halkının bu duruma hazırlıklı olması için çalışmıştır. Azerbaycan'ın Rus İmparatorluğu içinde bir sömürge olduğuna ve elbet birgün bağımsız, demokratik bir cumhuriyet olacağına inanmıştır. Kendisini "ben Atatürk'ün askeriyim" diye tabir etmiş ve Atatürk'ten, Gandhi'den ve 1918-1920 yıllarında kurulmuş doğunun ilk cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kurucusu Mehmet Emin Resulzade'den etkilenmiştir. Kuzey ve Güney Azerbaycan'ın mutlaka birleşmesi ve Dağıstan'a, Gürcistan'a ve Ermenistan'a verilen Türk topraklarının tekrar Azerbaycana geri verilmesini savunmuştur. "Turan'ın yolu birleşik Azerbaycan'dan geçer." diyordu.

Azerbaycan'ın bağımsızlık mücadelesinin içinde yer alan Elçibey, 1975'te siyasi faaliyetleri yüzünden Sovyetler tarafından 1 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. KGB zindanlarında ve taş ocaklarında çok ağır şartlar içinde kaldı. Serbest kaldıktan sonra, 1977'den itibaren, Azerbaycan İlimler Akademisi'nde el yazmaları enstitüsünde görev yaptı. Görevi sırasında da bağımsızlık çalışmalarına devam etmiştir.

1989'da Azerbaycan Halk Cephesi'ni kurdu ve başkanı seçildi. Ermeni saldırılarını püskürtmeye ve Sovyetler'den Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasına çalışan Elçibey, 1991’de SSCB’nin dağılması ile bağımsızlığını kazanan Azerbaycan’ın 7 Haziran 1992’de ikinci Cumhurbaşkanı olarak seçildi.

Cumhurbaşkanlığı döneminde Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçilmiş, devlet dili olarak Türkçe kabul edilmiştir. Milli ordu kurulmuş ve Ermenilerle mücadeleye devam edilmiştir. 200 yıldır Azerbaycan'da bulunan Rus askerlerini kansız bir şekilde Azerbaycan'dan çıkartmıştır. İçeride çıkan çeşitli isyanlarla mücadele etmiştir. Cumhurbaşkanlığı süresinde iki kez Türkiye'ye gelmiştir.

Cephedeki yanlış uygulamalardan ve yenilgilerden ötürü cephe komutanı Suret Hüseyinov'u görevden almıştır. Fakat Rusya'nın Azerbaycan'ı terk ederken silahlarını Suret Hüseyinov'a vermesi, İran ve Rusya'nın planlarıyla Suret Hüseyinov, Azerbaycan'ın 2. büyük şehri Gence'yi 1993’te işgal ederek ayaklanma başlatmıştır. Kardeş kanının akmasını istemeyen Elçibey, İran ve Rus gizli servislerinin Bakü'de terör olayları yapacağını öğrenmiş ve gizlice uçakla Nahçıvan'a gitmiş ve sonunda cumhurbaşkanlığını bırakmak zorunda kalmıştır. Tam 4 yıl 4 ay sonra Bakü'ye geri dönmüş ve Azerbaycan muhalefetine katılmıştır. Bütöv Azerbaycan Birliği'ni kurarak çalışmalarını Kuzey ile Güney Azerbaycan'ın birleşmesine yoğunlaştırmıştır. Elçibey 22 Ağustos 2000’de 62 yaşında prostat tümörü nedeni ile tedavi gördüğü, çok sevdiği Türkiye'sinin başkenti Ankara'da vefat etti.

Önce gelen: Ayaz Muttalibov	Azerbaycan Cumhurbaşkanı 1992 - 1993	Sonra gelen: Haydar Aliyev

g • t • d Azerbaycan Başkanları
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti	Mehmed Emin Resulzade · Alimerdan Topçubaşov
Azerbaycan S.S.R.	Mirza Davud Hüseynov · Grigory Kaminsky · Sergey Kirov · Levon Mirzoyan · Nikolay Gikalo · Vladimir Polonskiy · Mir Cafer Bağırov · Mir Teymur Yakubov · İmam Mustafayev · Vali Akhundov · Haydar Aliyev · Kamran Bağırov · Abdurrahman Vezirov · Ayaz Mutallibov
Azerbaycan Cumhuriyeti	Ayaz Mutallibov · Yagub Mammadov^a · Ayaz Muttalibov · Isa Gambar^a · Ebulfez Elçibey · Haydar Aliyev · İlham Aliyev
(a) Denotes acting