วิกิพีเดีย:หลักการตั้งชื่อบทความ
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
|
หลักการตั้งชื่อหัวข้อ เป็นการรวบรวมแนวทางในการตั้งชื่อบทความที่เหมาะสม
พึงนึกเสมอว่า หลักการตั้งชื่อนี้เป็นแนวทางในการตั้งชื่อเพื่อให้ชื่อบทความง่ายต่อการเข้าใจ ซึ่งไม่ใช่กฎเหล็ก โดยเมื่อวิกิพีเดียโตได้ระดับหนึ่ง ข้อแนะนำต่างๆ ที่ไม่เป็นที่นิยม อาจจะลดหายไป เมื่อมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการตั้งชื่อ ให้ตั้งตามบทความต่อไปนี้
เนื้อหา |
[แก้] หลักการทั่วไป
[แก้] ชื่อหัวข้อควรเป็นคำนาม
ใช้ชื่อบทความเป็นคำนาม สำหรับคำกริยาหรือคำคุณศัพท์อื่นๆ ให้ใส่ "การ" หรือ "ความ" ตามความเหมาะสม
[แก้] วิสามานยนาม
วิสามานยนาม หรือชื่อเฉพาะ เช่น ชื่อเครื่องหมายการค้า ชื่อภาพยนตร์ ชื่อหนังสือ และชื่อเฉพาะอื่น ๆ ให้คงชื่อและตัวสะกดตามต้นฉบับ หรือตามลิขสิทธิ์ แม้ว่าจะขัดกับนโยบายอื่น
[แก้] ชื่อหัวข้อควรเป็นอักษรไทย
ในการสะกดถ้าชื่ออย่างเป็นทางการในภาษาไทย ไม่ตรงกับหลักการทับศัพท์ ให้ถือชื่ออย่างเป็นทางการเป็นหลัก เช่น
- ใช้ ไมโครซอฟท์ แทนที่ ไมโครซอฟต์
สำหรับคำที่ยังไม่มีการบัญญัติสามารถเขียนทับศัพท์ ตามหลักการเขียนคำทับศัพท์ หรือเขียนชื่อในภาษาอังกฤษไว้ พร้อมกับ ติดป้ายไว้บนส่วนหัว ว่า
{{ชื่ออังกฤษ}}
หรือ
{{ชื่ออังกฤษ|เหตุผล}}
เพื่อให้ผู้อื่นช่วยหาคำทับศัพท์ที่เหมาะสม
[แก้] ตัวเลข
ตัวเลขที่ปรากฏในชื่อบทความให้ใช้เลขอารบิก
ยกเว้นเมื่อต้องการคงชื่อไว้ตามต้นฉบับ
[แก้] การใช้เครื่องหมายในชื่อบทความ
พยายามหลีกเลี่ยงการใช้ วงเล็บ หรือเครื่องหมายอื่นๆ ที่ไม่เกี่ยวกับชื่อบทความ ถ้าไม่จำเป็น
- ถ้าคำมีความหมายเดียว ให้ใช้ บัว แทนที่จะเป็น บัว (พรรณไม้)
การใช้วงเล็บ ใช้ต่อเมื่อป้องกันการสับสน บาท (สกุลเงิน) กับ บาท (ร้อยกรอง) และในการเขียนให้เว้นวรรคระหว่างคำและวงเล็บ เช่น บาท (สกุลเงิน) ไม่ใช่ บาท(สกุลเงิน)
[แก้] ข้อจำกัดทางเทคนิค
เนื่องจากข้อจำกัดทางเทคนิค ทำให้ไม่สามารถใช้ตัวอักษรเหล่านี้ในชื่อบทความได้
# < > [ ] | { }
โดยให้ใช้ {{ชื่อผิด|_ชื่อบทความที่ถูก_}} แทน
[แก้] ตั้งชื่อให้สั้นกระชับ
พยายามตั้งชื่อให้กระชับและได้ใจความ
- ใช้ คอมพิวเตอร์ แทนที่ สมองกลสำหรับการประมวลผล
[แก้] การเว้นวรรคระหว่างคำทับศัพท์จากภาษาอังกฤษ
ถ้าเป็นคำเดียวกันหลายพยางค์ของคำภาษาอังกฤษให้เขียนติดกันไม่เว้นวรรค เช่น เซาท์พาร์ก (South Park) หรือ วินโดวส์วิสตา (Windows Vista)
ยกเว้นอาจจะทำการเว้นวรรคระหว่างชื่อเจ้าของผลิตภัณฑ์ และรุ่นผลิตภัณฑ์ เพื่อแยกให้เห็นชื่อเด่นชัด เช่น ไมโครซอฟท์ วินโดวส์, มอซิลลา ไฟร์ฟอกซ์, ฮอนด้า แอคคอร์ด, โตโยต้า เซลิก้า
[แก้] บทความที่เป็นการรวบรวมรายชื่อ
ใช้คำว่า "รายชื่อ" สำหรับสิ่งที่มิใช่บุคคล และใช้ "รายนาม" หรือ "รายพระนาม" สำหรับบุคคล ตามด้วยเรื่องที่ต้องการรวบรวม
[แก้] ชื่อบริษัท หรือหน่วยงาน
ให้ใช้ชื่อสามัญของบริษัท โดยไม่ต้องมีคำนำหน้า หรือลงท้ายซึ่งรวมถึง บริษัท/จำกัด/มหาชน
[แก้] ชื่อบุคคล
หลักการทั่วไปคือให้ใช้ชื่อที่เป็นที่รู้จักมากที่สุด โดยไม่ต้องมีคำนำหน้าชื่อ รวมทั้ง นาย/นาง/นางสาว ยศ ตำแหน่งวิชาการ
- ใช้ ทักษิณ ชินวัตร แทนที่ พันตำรวจโท ดร. ทักษิณ ชินวัตร
[แก้] ชื่อที่มีจุดหลังชื่อ
ชื่อที่มีจุดหลังชื่อ ให้เว้นวรรคหนึ่งครั้ง
- ใช้ ป. อินทรปาลิต แทนที่ ป.อินทรปาลิต
- จอร์จ เอช. ดับเบิลยู. บุช
[แก้] ชื่อบุคคลจากภาษาอังกฤษที่ใช้ชื่อต้นตามด้วยนามสกุล
- ในหัวข้อให้เขียนทับศัพท์ โดยเว้นวรรคระหว่างชื่อและนามสกุล ส่วนในบทความให้เขียนชื่อเดิมในวงเล็บ เช่น
- อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ (Albert Einstein) นักฟิสิกส์ทฤษฎี ชาวเยอรมันที่มีสัญชาติสวิสและอเมริกัน
- สำหรับการเขียนคำทับศัพท์ ให้อ้างอิงการทับศัพท์จากบทความ การเขียนคำทับศัพท์
[แก้] ชื่อบุคคลชาวจีน ที่นามสกุลนำหน้า
ชื่อบุคคลชาวจีน มักจะมี 2-5 คำ (หนึ่งคำหมายถึงอักษรจีนหนึ่งตัว) โดยใช้นามสกุล (แซ่) 1-3 คำ ขึ้นต้นก่อนชื่อตัว สำหรับการตั้งชื่อบทความให้ทำดังนี้
- เริ่มต้นด้วยนามสกุลแล้วตามด้วยชื่อ เช่น โจว เหวินฟะ โดยเว้นวรรคนามสกุลกับชื่อออกจากกัน
- ไม่แยกคำยกย่องออกจากนามสกุล เช่น ขงจื๊อ (คำว่า จื๊อ แปลว่า อาจารย์ ซึ่งหมายถึง อาจารย์ขง)
- ใช้หลักการทับศัพท์ภาษาจีนของราชบัณฑิตยสถานสำหรับภาษาจีนกลาง
- ใช้คำอ่านแบบไทยที่ใกล้เคียงที่สุดของภาษาจีนสำเนียงอื่น เช่น ภาษาจีนกวางตุ้ง สำเนียงแต้จิ๋ว หากคำอ่านนั้นเป็นที่นิยมกว่า ไม่นำพินอินที่อ่านเป็นภาษาอังกฤษมาใช้ในการตั้งชื่อ เช่น ziyi พินอินต้องอ่านเป็น จืออี (อาจต่างวรรณยุกต์) แต่ภาษาอังกฤษอ่านเป็น ซิยี่
- หากอ่านไม่ออก หรือไม่แน่ใจว่าทับศัพท์อย่างไร ให้ใช้ภาษาอังกฤษหรือพินอินไปก่อน
[แก้] ชื่อบุคคลชาวญี่ปุ่น ที่นามสกุลนำหน้า
- ดูเพิ่มได้ที่ วิกิพีเดีย:ภาษาญี่ปุ่น
ชื่อบุคคลญี่ปุ่นในภาษาญี่ปุ่นปัจจุบันนิยมเขียนนามสกุลนำหน้าชื่อซึ่งตรงข้ามกับภาษาไทย แต่ในประเทศไทยที่ปรากฏตามเอกสารราชการและหนังสือต่างๆ นิยมเขียนชื่อนำหน้านามสกุล และเพื่อป้องกันการสับสนให้เขียนชื่อภาษาญี่ปุ่นและคำอ่านเป็นโรมะจิในวงเล็บต่อท้าย ยกเว้นชื่อตัวละครในการ์ตูนหรือวรรณกรรมให้ใช้ชื่อเดิม เพื่อใช้ในการอ้างอิง และความสละสลวยของบทความเดิมรวมถึงชื่อในทางประวัติศาสตร์ ตัวอย่างเช่น
- ชื่อบุคคลจริง ให้เขียน ชื่อ นำหน้านามสกุล และวงเล็บชื่อภาษาญี่ปุ่นพร้อมทั้งคำอ่าน เช่น จุนอิชิโร โคะอิซุมิ (「小泉 純一郎」 Ko'izumi Jun'ichirō?)
- ชื่อตัวละครเขียนอ้างอิงตามต้นฉบับ โดยตัวละครญี่ปุ่นมักจะเป็นนามสกุลนำหน้าชื่อ เช่น อุจิวะ ซาสึเกะ (「後に抜け忍」 Uchiha Sasuke?) และตัวละครจากประเทศอื่นมักจะเป็นชื่อนำหน้านามสกุล เช่น เนกิ สปริงฟีลด์ (「ネギ・スプリングフィールド」 Negi Supringufīrudo – ทับศัพท์จาก Negi Springfield?)
- ชื่อในทางประวัติศาสตร์เขียนตามต้นฉบับเพื่อประโยชน์ในการอ้างอิง เช่น อิชิคาวา โกเอมอน (「石川五右衛門」 Ishikawa Gôemon?)
[แก้] ชื่อบุคคลชาวเกาหลี โดยนามสกุลนำหน้า
เริ่มต้นด้วยนามสกุลแล้วตามด้วยชื่อ เช่น โช ซึงฮึย โดยเว้นวรรคนามสกุลกับชื่อออกจากกัน
[แก้] ชื่อบุคคลเวียดนาม โดยนามสกุลนำหน้า
- สำหรับชื่อสามส่วน (นามสกุล นามสกุลรอง ชื่อ) เริ่มต้นด้วยนามสกุลเขียนนามสกุลนำหน้า และตามด้วยนามสกุลรอง และตามด้วยชื่อ โดยแต่ละส่วนเว้นวรรคจากกัน เช่น เหวียน มินห์ เจียต
- สำหรับชื่อสองส่วน (นามสกุล ชื่อ) เริ่มต้นด้วยนามสกุล และเว้นวรรคตามด้วยชื่อ
[แก้] ยศหรือตำแหน่ง
- ฐานันดรศักดิ์ไทย (ซึ่งรวมไปถึงพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์) เจ้าต่างกรม และ บรรดาศักดิ์ไทย ทั้งหมดให้คงไว้ เพื่อให้เกียรติแก่บุคคลผู้มีฐานันดรศักดิ์และบรรดาศักดิ์นั้น
- สมณศักดิ์ของพระสงฆ์ ให้นำสมณศักดิ์หรือราชทินนามขึ้นต้น ตามด้วยวงเล็บชื่อหรือฉายา
- ยศทหารตำรวจ (พลเอก พันเอก ฯลฯ) การศึกษาหรือตำแหน่งวิชาการ (ดอกเตอร์ นายแพทย์ เภสัชกร ศาสตราจารย์ ฯลฯ) และตำแหน่งหน้าที่ความรับผิดชอบ (ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี ผู้ว่าราชการ อบต. อบจ. สส. ฯลฯ) ให้ถอดออกทั้งหมด
- จอมพล แปลก พิบูลสงคราม
- พลเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน)
แต่ถึงอย่างไรท่านสามารถทำหน้าเปลี่ยนทางที่นอกเหนือจากกฎเกณฑ์เหล่านี้ได้
[แก้] สัตว์
- ตั้งชื่อบทความโดยใช้ชื่อสามัญ ถ้าไม่มีชื่อสามัญจึงใช้ชื่อวิทยาศาสตร์แทน
- ก่อนเขียนบทความเรื่องสัตว์ ควรตรวจสอบก่อนว่า เป็น "สปีชีส์" หรือเป็น "สายพันธุ์" แล้วตั้งชื่อบทความตามเงื่อนไขต่อไปนี้
- ถ้าเป็นสัตว์ต่างสปีชีส์กันให้ใส่คำขยายความ เช่น นก ปลา หมา งู เต่า แมลง แมง ฯลฯ เท่าที่จำเป็นเช่น นกขุนทอง ปลาช่อน หมาป่า งูเห่า เต่าตนุ แมลงวัน แมงมุม ฯลฯ (กรณีไม่จำเป็น หมายความว่า สัตว์บางอย่างเมื่อใส่คำขยายแล้วจะไม่เป็นที่นิยมเรียกกัน เช่น ผึ้ง จะไม่ใช้ แมลงผึ้ง เป็นต้น)
- สัตว์ในสปีชีส์เดียวกันแต่ต่างสายพันธุ์ (breed) ไม่ต้องใช้คำขยายความ เช่น บูลด็อก ดัชชุน ปั๊ก โกลเดนรีทรีฟเวอร์ ไทยบางแก้ว ไทยหลังอาน ฯลฯ เป็นสายพันธุ์ของสุนัข (หรือหมา) แต่ทั้งหมดต่างก็เป็นสปีชีส์ Canis lupus เหมือนกัน ถ้าบังเอิญมีชื่อสายพันธุ์ตรงกันในสัตว์ต่างสปีชีส์หรืออาณาจักรอื่น ให้วงเล็บคำขยายความไว้ข้างท้าย ดังกฎเกณฑ์การแก้ความกำกวม
[แก้] พืช
- ตรวจสอบว่าบทความนั้นกล่าวถึง ชนิดพันธุ์ (species) หรือ สายพันธุ์ (variety) สำหรับชนิดพันธุ์ ให้ใช้หลักการต่อไปนี้
- ตั้งชื่อบทความพืช จะไม่ใช้คำว่า "ต้น", "ไม้", "ต้นไม้", "ดอก", "ผล" นำหน้า โดยการตั้งชื่อบทความให้พิจารณาตามลำดับดังนี้
- ใช้ชื่อสามัญภาษาไทย โดยอ้างอิงจากฐาน ชื่อพรรณไม้้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์ ของสำนักงานหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
- หากไม่มีชื่อสามัญในภาษาไทย ให้ใช้ชื่อท้องถิ่นก่อน
- หากไม่มีชื่อท้องถิ่น ให้ใช้ชื่อสามัญภาษาอังกฤษ
- หากไม่มีชื่อสามัญภาษาอังกฤษ ให้ใช้ชื่อวิทยาศาสตร์
- กรณีชื่อภาษาไทยซ้ำกัน แต่ชื่อวิทยาศาสตร์ต่างกัน ให้ย้อนกลับไปดูฐานข้อมูล และยึดฐานข้อมูลเป็นหลัก ส่วนชนิดพันธุ์อื่นที่มีชื่อมาพ้องกัน ให้ใช้ชื่อพ้องอื่นตามลำดับพิจารณา
- กรณีชื่อพ้องอื่นไม่มี ให้วงเล็บต่อท้ายด้วยชื่อภาษาอังกฤษ หรือชื่อวิทยาศาสตร์ ตามลำดับการพิจารณา
- สำหรับดอกไม้และผลไม้ของพืชนั้น ไม่ต้องสร้างเป็นบทความใหม่ แต่ให้เขียนรวมกันในบทความพืชเป็นหัวข้อย่อย เช่น ชัยพฤกษ์ บัวหลวง จำปา กุหลาบ ฯลฯ
- ถ้าชื่อของพืชอย่างเดียวมีความหมายอื่น ให้ใส่วงเล็บต่อท้ายชื่อบทความเพื่อแก้ความกำกวม เช่น กรวย (พืช) โดยวงเล็บเป็นคำว่าพืช ไม่ใช้คำอื่นที่มีความหมายใกล้เคียง (นโยบายเก่าเป็นคำว่า พรรณไม้)
- ใช้คำนำหน้าตามความเหมาะสมเช่น บัวศรีวิชัย แทนที่ ศรีวิชัย (พันธุ์บัว)
- ตั้งชื่อบทความพืช จะไม่ใช้คำว่า "ต้น", "ไม้", "ต้นไม้", "ดอก", "ผล" นำหน้า โดยการตั้งชื่อบทความให้พิจารณาตามลำดับดังนี้
- สำหรับสายพันธุ์บางชนิด ใช้แตกต่างกับสัตว์ คือต้องเอ่ยถึงชื่อชนิดพันธุ์เป็นคำนำหน้าตามความจำเป็น เช่น ท้อไม่มีขน (ถ้าเขียนว่า ไม่มีขน จะไม่รู้ว่าท้อ หรือแมว) ส้มวาเลนเซีย ส้มสายน้ำผึ้ง (ถ้าเขียนว่า วาเลนเซีย จะเป็นชื่อเมือง และ สายน้ำผึ้งจะเป็นชื่อพรรณไม้อีกวงศ์หนึ่ง)
- พืชสวน/ไร่/นา ส่วนใหญ่สามารถใช้ชื่อสายพันธุ์ได้ลอยๆ เช่น ข้าว มะพร้าว กล้วยไม้ สามารถใช้ สวีลูกผสม 1 แทน มะพร้าวสวีลูกผสม 1 หรือ ขาวดอกมะลิ 105 แทน ข้าวขาวดอกมะลิ 105 และ กะเรกะร่อนปากเป็ด แทน กล้วยไม้กะเรกะร่อนปากเป็ด
[แก้] สถานที่
ใช้เฉพาะชื่อสถานที่ ถ้าชื่อนั้น สื่อถึง สถานที่นั้นๆอยู่แล้วเช่น สยามพารากอน ส่วนชื่อที่อาจกำกวมให้มีคำนำหน้าเช่น ถนนสุขุมวิท น้ำตกทีลอซู ดูชื่อที่บัญญัติไว้โดยราชบัณฑิตยสถาน
[แก้] เมือง
ใช้เฉพาะชื่อเมือง ส่วนเมืองหลวงที่มีคำว่า กรุง นำหน้า ทำเป็นหน้าเปลี่ยนทาง ยกเว้น กรุงเทพมหานคร เช่น ลอนดอน และ กรุงลอนดอน
[แก้] ตำบล อำเภอ จังหวัด มณฑล รัฐ มลรัฐ
ให้มีคำว่า ตำบล อำเภอ จังหวัด มณฑล รัฐ มลรัฐ กำกับด้วย เช่น อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ มณฑลหูหนาน รัฐแทสเมเนีย มลรัฐฮาวาย
[แก้] ประเทศ
- ใช้ชื่อประเทศ.... เช่น ประเทศญี่ปุ่น ดูเพิ่ม วิกิพีเดีย:โครงการวิกิประเทศ
[แก้] การทับศัพท์ชื่อ
หลักการทับศัพท์ชื่อ เรียงตามขั้นตอนต่อไปนี้
- ยึดราชบัณฑิตเป็นหลัก ถ้าได้มีการบัญญัติไว้
- ถ้าราชบัณฑิตไม่ได้บัญญัติไว้ ให้ใช้คำที่คุ้นเคย ถ้าคำนั้นไม่ผิดจากคำเดิม
- ถ้าไม่มีคำที่คุ้น ให้ถอดเสียงอ่านจากภาษาเดิม โดยอาศัยการเขียนคำทับศัพท์ตามระบบของราชบัณฑิตยสถาน
- ถ้าไม่มีหลักออกเสียงเดิม ให้ว่าไปตามเสียง โดยอาศัยอักขรวิธีของไทย
- ถ้าอ่านภาษาเดิมไม่ออก ให้อ่านจากภาษาอังกฤษ หรือภาษาไหนก็ได้ ที่ใกล้เคียง หรือให้คงอักษรเดิมไว้ก่อน
ซึ่งปัญหาในปัจจุบัน คำจากภาษาอื่นมักจะถูกอ่านตามภาษาอังกฤษทำให้ชื่อที่ถูกต้องเพี้ยนไป เช่น الجماعة الاسلامية อ่านว่า อัลญะมาอะหฺ อัลอิสลามียะหฺ เขียนในภาษาอังกฤษว่า al-jemaah al-Islamiya ย่อเป็น JI (เจไอ) พอไทยอ่านกลายไป เจมาห์ อิสลาเมีย ทำให้ผิดไปจากเดิม หรือ Michelangelo ในภาษาอิตาลีอ่านว่า มีเกลันเจโล แต่มักจะอ่านเพี้ยนเป็น ไมเคิล แองเจโล
[แก้] ชื่อปี
การเขียนปีศักราช ให้ใช้ปีพุทธศักราชเป็นหลัก และใช้ตัวเลขอารบิกโดยเขียนในรูปแบบ — พ.ศ. 2547 — โดยเว้นวรรคระหว่าง พ.ศ. และ ตัวเลข ดูเพิ่มที่ วิกิพีเดีย:โครงการวันเดือนปี
