Rat u Bosni i Hercegovini
From Wikipedia
Rat u Bosni i Hercegovini, za kojeg se često koristi skraćenica Rat u Bosni, je izraz za oružani sukob, odnosno seriju povezanih oružanih sukoba koji su se odvijali na prostoru današnje Bosne i Hercegovine od proljeća 1992. do jeseni 1995. Uzrok rata je bio raspad SFRJ, odnosno odluka muslimanskog i hrvatskog dijela vlade BiH da se proglasi nezavisnost, čemu se žestoko protivila srpska zajednica, nastojeći BiH zadržati u krnjoj Jugoslaviji, odnosno nasilno priključiti nju ili njene dijelove u novu srpsku državu ili države.
U ratu su se tako na jednoj strani našle vojne i policijske formacije pretežno muslimanske vlade u Sarajevu kasnije organizirane u Armiju BiH, kojima su, ovisno o periodu pomagale razne muslimanske paravojne formacije, Hrvatska vojska, Hrvatsko vijeće obrane, dobrovoljci iz islamskih zemalja, a na kraju i snage NATO. Na drugoj strani su bile srpske paravojne formacije kasnije organizirane u Vojsku Republike Srpske, kojima su, ovisno o periodu pomagale snage JNA, dobrovoljaca i paravojnih formacija iz Srbije, te snage Autonomne republike Zapadne Bosne. U periodu 1992-94. je pak trajao i sukob između Armije BiH i HVO-a, poznat pod nazivom bošnjačko-hrvatski sukob.
Za rat se, ovisno o području, ponekad koriste različiti nazivi, a često se smatra dijelom iste historijske cjeline kao i rat u Hrvatskoj. U BiH, pogotovo među Bošnjacima, je čest izraz Agresija na Bosnu i Hercegovinu, dok se u dijelu srpskog stanovništva u Republici Srpskoj koristi izraz Otadžbinski rat. U Srbiji se, pak, koristi izraz Građanski rat u Bosni i Hercegovini.
S obzirom na trajanje, broj žrtava, razaranja, ratne ločine i medijski odjek, rat u Bosni i Hercegovini predstavlja najveći od svih oružanih sukoba izazvanih raspadom Jugoslavije, odnosno najveći oružani sukob u Evropi nakon završetka drugog svjetskog rata.
[uredi - уреди] Tok
Iako su se manje ratne operacije na teritoriji BiH već bile vodile 1991. između JNA i hrvatskih snaga, rat na prostoru BiH počinje u proljeće 1992. godine.
Tome je kao povod poslužila odluka vlade u Sarajevu da provede referendum o nezavisnosti BiH 29.2. i 1.3. 1992. Na temelju toga je proglašena nezavisnost BiH 5.4. 1992., te priznata od strane država EEZ dva dana kasnije.
Predstavnici bosanskih Srba su, držeći tu odluku neustavnom, na to reagirali formiranjem Republike Srpske.
Mjesec dana prije tih događaja su u nekim dijelovima BiH bilježili oružani incidenti između raznih oružanih formacija s etničkim predznakom, pri čemu je srpskim paravojnim formacijama JNA pružala vojnu i svaku drugu podršku. Hrvatske formacije su, pak, uživale podršku iz susjedne Hrvatske, dok su muslimanske formacije bile najslabije opremljene i organizirane.
Početkom rata su to iskoristile srpske snage kako bi u velikom dijelu BiH preuzele kontrolu, te poslije izvršili brutalno etničko čišćenje nad Muslimanima. U Bosanskoj Posavini, kao i dolini Neretve je, pak srpske snage, uz podršku HV, teško porazila i potisnula bosanskohrvatska milicija HVO. Grad Sarajevo se, pak, našao opkoljen i izložen višegodišnjoj opsadi od strane bosanskosrpskih snaga.
Iako se JNA nešto kasnije formalno povukla iz BiH, svjetska diplomati su SRJ držali odgovornom za rat, te su zbog toga toj državi UN nametnuli sankcije. Potresne slike iz opkoljenog Sarajeva, kao i vijesti o ubojstvima, protjerivanjima i silovanjima su, isto tako stvorili velike simpatije za Muslimane (koji se od tada i službeno počinju nazivati Bošnjaci) u svjetskoj javnosti i medijima. To je uključilo i američki politički establishment, dotada uglavnom indiferentan prema procesima vezanim uz raspad SFRJ.
Evropska Unija, koja je, pak, zbog straha od izbjeglica i dalje nestabilnosti imala najviše razloga da zaustavi rat, za to nije imala vojne resurse. Zbog toga se rat pokušavalo provesti zaustaviti diplomatskim sredstvima. Jedna od takvih inicijativa je bio i Vance-Owenov plan, kojim se BiH po etničkom ključu imala podijeliti na tri dijela.
Ranije nesuglasice, spor oko granica tih oblasti kao i hrvatski gubitak Bosanske Posavine u srpskoj protuofenzivi nekoliko mjeseci ranije je u proljeće 1993. doveo do oružanog sukoba između vladinih, pretežno bošnjačkih snaga i HVO-a. Time su ratom, nasiljem i etničkim čišćenjem zahvaćena dotada pošteđena područja BiH. Nešto kasnije je došlo do raskola i brutalnog sukoba i među samim Bošnjacima, nakon što je Fikret Abdić, uz srpsku pomoć i prešutni blagoslov vlade u Zagrebu, formirao Autonomna pokrajina Zapadna Bosna.
Najvažniji događaj u ratu se dogodio početkom 1994. godine, kada je Hrvatska, pod pritiskom američkog predsjednika Billa Clintona, prisiljena napustiti svoju iredentističku politiku i sklopiti savez s vladom u Sarajevu. Temeljem toga su potpisani Washingtonski sporazumi i stvorena Federacija BiH. To je omogućilo hrvatskim i bošnjačkim snagama, da uz američku podršku, počnu polako preuzimati dijelove teritorija BiH.
Hrvatskoj je, zauzvrat, omogućeno da krši embargo na uvoz oružja UN, odnosno da uz američku podršku, stvori modernu oružanu silu. Njoj je, nakon masakra u Srebrenici, dano zeleno svjetlo da početkom augusta 1995. izvede Operaciju Oluja, likvidira Republiku Srpsku Krajinu i, zajedno sa snagama Armije BiH, nastavi prodor u dubinu teritorije pod tadašnjom kontrolom Republike Srpske.
Bosanskosrpske snage su pretrpjele velike poraze i izgubile veliki dio teritorija, pa su u oktorbu 1995. prisiljene na potpisivanje primirja. 21.11. 1995. je nakon višednevnih pregovora u Daytonu potpisan Dejtonski mirovni sporazum, temeljem koga je završen rat i ustanovljena BiH kao složena država temeljena na dva u ratu stvorena entiteta - Federaciji BiH i Republici Srpskoj.
[uredi - уреди] Posljedice
Procjenjuje se da je za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini poginulo oko 100.000 ljudi, pri čemu se najčešće navode dvije različite studije koje su proveli Haški sud 2004. i sarajevski Centar za istraživanje i dokumentaciju 2006. godine.
| Ukupno 102.622 |
Bošnjaka i Hrvata | cca. 72.000 |
| Srba | cca. 30.700 | |
| Ukupno civila 55.261 |
Bošnjaka i Hrvata | cca. 38.000 |
| Srba | cca. 16.700 | |
| Ukupno vojnika 47.360 |
Bošnjaka | cca. 28.000 |
| Srba | cca. 14.000 | |
| Hrvata | cca. 6.000 |
| Ukupno 96.175 |
Bošnjaka | 63.994 | 66,5% |
| Srba | 24.206 | 25,2% | |
| Hrvata | 7.338 | 7,6% | |
| ostalih | 637 | 0,7% | |
| Ukupno civila 38.645 |
Bošnjaka | 32.723 | 84,7% |
| Hrvata | 1.899 | 4,9% | |
| Srba | 3.555 | 9,2% | |
| ostalih | 466 | 1,2% | |
| Ukupno vojnika 57.529 |
Bošnjaka | 31.270 | 54,4% |
| Srba | 20.649 | 35,9% | |
| Hrvata | 5.439 | 9,5% | |
| ostalih | 171 | 0,3% | |
| nepotvrđenih | 4.000 |
Gore navedenim brojkama treba dodati i 320 pripadnika mirovnih snaga UN koji su ubijeni za vrijeme sukoba.
UN su za vrijeme rata procijenile da je preko 1,325.000 osoba u BiH raseljeno.
Uz ratna razaranja je i politika etničkog čišćenja dovela do značajnih promjena u demografskoj strukturi Bosne i Hercegovine. Pri tome se znatno smanjio udio Hrvata u stanovništvu BiH, kao i stvaranje etničkih kompaktnih područja u Federaciji BiH i Republici Srpskoj.
