Nadalj

From Wikipedia

Nadalj
Država	Srbija
Pokrajina	[[]]
Okrug	Južno-bački
Grad	[[Grad |]]
Opština	Srbobran
Položaj	45° 30′ 25" SGŠ 19° 55′ 19" IGD
Površina	km²
Populacija (2002)  - broj stanovnika  - gustina	2202  st./km²
Poštanski broj	21216
Pozivni broj	021
Registarska oznaka	-{NS}-
Nadalj Nadalj na mapi Srbije

Nadalj je selo koje se nalazi u opštini Srbobran u Južnobačkom okrugu. Selo ima većinsko srpsko stanovništvo, a broj stanovnika prema popisu iz 2002 je bio 2.185.

Sadržaj/Садржај 1 Geografski položaj 2 Istorija 3 Demografija 4 Poznati Nadaljčani 5 Literatura 6 Reference 7 Spoljašnje veze

[uredi - уреди] Geografski položaj

Nadalj se nalazi u Bačkoj, na nadmorskoj visini od 80 metara. Istočno od sela na 2,5 kilometra je centra sela je regionalni put Novi Sad - Bečej, a zapadno, na udaljenosti od 9,5 kilometra je međunarodni put Beč - Istambul. Ova dva puta su preko Nadalja, Turije i Srbobrana povezana lokalnim putem. Severozapadni deo nadaljskog atara preseca pruga Sombor - Bečej, koja je od sela udaljena 3,6 -{km}-. Kanal Dunav-Tisa-Dunav obeležava severnu granicu nadaljskog atara, a udaljenost od sela je 1,7 -{km}-.

[uredi - уреди] Istorija

Na zemljištu gde se nalazi današnje selo i atar Nadalj pre osnivanja je postojala istoimena pustara koja je pripadala Šajkaškom bataljonu, delu Vojne granice. Selo je osnovano 1800-1801, a većina prvih Nadaljčana se doselila iz sela Čeb, pošto je državna komora prodala selo mađarskom veleposedniku Marfiju. Od osnivanja do 1809, Nadalj i Čurug su sačinjavali jednu četu Šajkaškog bataljona, a od januara 1809, Nadalj je odvojen od Čuruga i spojen sa Gospođincima u jednu četu. Seljaci u Vojnoj granici su bili oslobođeni feudalnih obaveza, ali su zauzvrat morali da ratuju za račun Austrije. U austrijskim ratovim protiv Napoleona učestvovali su i šajkaši iz Nadalja. 1816. selo je zadesila velika poplava. Od tada da do revolucije 1848/49, selo je napredovalo, naročito u pogledu stočarstva.

U revoluciji 1848/49 i ratu protiv mađarskih revolucionara, Nadalj je zauzimao strateški važan položaj kao deo odbrambenog sistema "Srbobran", pošto se nalazio između Sentomaša i Feldvara. Šajkaši iz Nadalja su učestvovali u bitkama za Sentomaš (13/14. jun, avgust, 21. septembar 1848) Međutim, nakon četvrte bitke kod Sentomaša (3. aprila 1849), mađarska vojska je ušla u selo i spalila ga.

Nakon završetka revolucije, Nadalj i Šajkaški bataljon su uključeni u sastav Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, ali su ostali pod posebnom vojnom upravom. Poraz Austrije u ratu protiv Italije i Francuske (1859) je doveo do zbacivanja Bahovog apsolutizma, a decembra 1860. i do ukidanja Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata. Teritorija Vojvodine je došla pod županijsku upravu, ali je Vojna granica i dalje ostala pod vojnom upravom. Austro-Ugarskom nagodbom iz 1867. dotadašnja jedinstvena Austrija je podeljena na Austriju i Ugarsku, a teritorija današnje Vojvodine se nalazila u sastavu Ugarske. Naredbom Franje Josifa od 9. juna 1872. ukinut je Šajkaški bataljon, a zakonom iz 1873. je uključen u sastav Bačko-bodroške županije. Teritorija razvojačenog bataljona je podeljena na žabaljski i titelski srez, a Nadalj je pripao žabaljskom srezu. Ovakvo stanje je ostalo do kraja Prvog svetskog rata 1918. U ovom periodu je vršen pokušaj mađarizacije sa ciljem stvaranja homogenije Ugarske.

Na Velikoj narodnoj skupštini Vojvodine održanoj u Novom Sadu 25. novembar 1918. donesena je odluka da se Bačka, Banat i Baranja priključe novoj državi Srba, Hrvata i Slovenaca. U novoj jugoslovenskoj državi je 1919. počela da se vrši agrarna reforma. Siromašnim seljacima je u početku deljena zemlja u posedu nadaljske političke opštine, kao i sa poseda porodice Ane Fernbah iz Temerina, koja je dugo ometala sprovođenje reforme. Siromašnim seljacima mađarske i nemačke narodnosti nije bilo omogućeno da dobiju zemlju. Istovremeno su nadaljski dobrovoljci sa Solunskog i Dobrudžanskog fronta dobili zemlju sa poseda Srpske pravoslavne crkvene opštine (koja nije bila predmet agrarne reforme), uz prećutnu saglasnost crkvene opštine. Međutim, 1920, nakon učvršćivanja vlasti u novoj državi i jenjavanja pobedničkog raspoloženja, Srpska pravoslavna crkvena opština je preduzela sve mere da ukloni dobrovoljce sa svoje zemlje i došla je u otvoreni sukob sa njima. Ova j spor je rešen sudskim putem u korist crkvene opštine tek 1922. Na osnovu raspoložive dokumentacije, stiče se utisak da su do 1921. svi zainteresovani dobili zemlju, pa je Županijski agrarni ured u Novom Sadu dodelio seljacima iz Taraša, sa druge strane Tise, oko 647 kj nadaljske ritske zemlje. 3. septembra 1920. je doneta Uredba o izdavanju zemljišta velikih poseda u četvorogodišnji zakup, kojom je reforma produžena za još četiri godine. Ova odluke je loše delovala i na zemljoposednike i na agrarne interesante, jer njome nije rešeno ko je pravni vlasnik oduzete i razdeljene zemlje. Pritisnuti tim problemom, nadaljski seljaci nisu imali interesa da intezivno obrađuju zemlju, što je uslovilo niske prinose. 1925 je ozakonjen dobrovoljni otkup veleposedničke zemlje, koji je podrazumevao slobodnu nagodbu između vlasnika oduzete zemlje i onoga koji ju je obrađivao. Nove pravne okolonosti su više odgovarale veleposednicima, pa je i u Nadalju zakup produžavan iz godine u godinu. Dobrovoljni otkup nije bio u potpunosti okončan do propasti Kraljevine Jugoslavije, no bez obzira na to, seljaci su je nesmetano obrađivali, a vlasničko pravo su dobili posle 1945, odnosno agrarnim zakonima socijalističke Jugoslavije.

Vojska Hortijeve Mađarske je tokom Aprilskog rata ušla u Nadalj 13. aprila 1941. Kako je Mađarska smatrala Bačku svojim integralnim delom, vojne vlasti su vršile mobilizaciju seoskih mladića u vojne i radničke jedinice, koje su kasnije upućivane na frontove. Tokom rata, u selu se nalazilo nekoliko partizanskih baza i skloništa. Nadalj je oslobodila III četa II šajkaškog odreda 22. oktobra 1944. Desetak dana po oslobođenju mesta u Nadalj su stigli pripadnici Crvene armije, a na livadi izvan sela je bio aerodrom 165. i 166. lovačkog puka iz sastava vazdušnik snaga pod komandom generala Andreja Vitruka. Početkom 1945. sa aerodroma pored Nadalja ratne zadatske su izvršavali 422. jurišni i 112. lovački puk. Ukupno je u Drugom svetskom ratu poginulo 74 meštana.

[uredi - уреди] Demografija

U naselju Nadalj živi 1702 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40.1 godina (39.3 kod muškaraca i 40.8 kod žena). U naselju ima 765 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2.88.

Ovo naselje je u uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 2554[1] 1953. 2490 1961. 2441 1971. 2163 1981. 2042 1991. 1952 1942 2002. 2223 2202

Etnički sastav prema popisu iz 2002.[2]
Srbi			1794	81.47%
Mađari			163	7.40%
Romi			82	3.72%
Jugosloveni			56	2.54%
Muslimani			16	0.72%
Rusini			15	0.68%
Hrvati			8	0.36%
Crnogorci			6	0.27%
Rusi			6	0.27%
Nemci			6	0.27%
Makedonci			3	0.13%
Ukrajinci			2	0.09%
Rumuni			2	0.09%
Slovaci			1	0.04%
Bunjevci			1	0.04%
Albanci			1	0.04%
nepoznato			18	0.81%

[uredi - уреди] Poznati Nadaljčani

• Stevan Surdučki - komadant Šajkaškog bataljona za vreme Revolucije 1848/49.
• Momčilo Tapavica - prvi Srbin koji je učestvovao na Olimpijskim igrama.

[uredi - уреди] Literatura

• „Nadalj“, Lazar Rakić

[uredi - уреди] Reference

1. ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
2. ↑ Knjiga 1, Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-00-9

[uredi - уреди] Spoljašnje veze

• -{Srbobran.org}-
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (-{Fallingrain}-)
• Satelitska mapa (-{Wikimapia}-)
• Gugl satelitska mapa (-{Maplandia}-)
• Plan naselja na mapi (-{Mapquest}-)

Koordinate: 45° 30' 25" SG Š, 19° 55' 19" IGD

Naseljena mesta opštine Srbobran
Srbobran • Nadalj • Turija