1. milenijum pne.

From Wikipedia

Mileniji:

2. milenijum pne. - 1. milenijum pne. - 1. milenijum

1. milenijum pne. je period koji pokriva Željezno doba i uspon prvih velikih carstava.

Prvi takav primjer je Neo-asirsko carstvo, koje su slijedili Perzijanci, odnosno dinastija Ahemenidi. U Grčkoj je u u to doba počela Klasična antika preko kolonizacije Velike Grčke te dostigla svoj vrhunac u helenizmu. Završetak milenijuma je obilježio uspon Rima kao prvog svjetskog carstva na Zapadu.

U Južnoj Aziji se Vedska civilizacija preobrazila u Maurijsko Carstvo. Rani Kelti su dominirali Centralnom Evropom dok aw Sjeverna Evropa nalazila u Predrimskom Željeznom dobu. Skiti su dominirali Centralnom Aziji.

U Kini, je Period Proljeća i Jeseni obilježio uspon konfucijanizma. Pred kraj milenijuma, kineska dinastija Han počinje širiti kinesku vlast i utjecaj prema Centralnoj Aziji, gdje se počinje dodirivati s indo-grčkim i iranskim državam.

U Centralnoj Americi se uspinje Civilizacija Maja, dok Africi Drevni Egipat počinje slabiti, a etiopska civilizacija svoj uspon.

Milenijum je zabilježio nastanak religija kao što su judaizam, zoroastrizam, hinduizam (vedska religija andi Vedanta), džainizam i budizam.

U grčko-rimskoj Evropi, Indiji i Kini se razvija književnost.

Stanovništvo svijeta tokom milenijuma naglo raste i dostiže brojku od 170 do 400 miliona ovisno o procjenama.

Sadržaj/Садржај 1 Događaji 2 Znamenite ličnosti 3 Pronalasci, otkrića i pojave 4 Kulturne znamenitosti 5 Vijekovi i decenije

[uredi - уреди] Događaji

• c. 1000. pne. — Heladski period završava u Drevnoj Grčkoj.
• Željezno doba se širi na Zapadnu Evropu.
• Sumrak Egipta kao velike sile.
• Uspon i pad Asirskog Carstva. Asurbanipal, prosvijećeni car, širi kraljevstvo.
• Napisan Tanakh.
• Ustanovljena Rimska Republika (6. vijek pne.).
• Siddharta Gautama, poznatiji kao Buddha osniva budizam (6. vijek pne.).
• Džainizam propovijeda Mahavira (6. vijek pne.), posljednji Tirthankar (Propovjednik) džainuzam.
• Kir Veliki osvaja Babilon i stvara Perzijsko Carstvo (6. vijek pne.)
• Sparta i Atena vode Peloponeski rat.
• Darije Veliki šoiri Perzijsko Carstvo na njegov teritorijalni maksimum, od Grčke na zapdu, Egipta na jugu do današnjeg Pakistana na istoku (5. vijek pne.).
• Aleksandar Veliki osvaja Perzijsko Carstvo (4. vijek pne.).
• Helenska kultura se širi po Mediteranu.
• Chandragupta Maurya osnovao Maurijsko Carstvo (4. vijek pne.).
• Ašoka Veliki širi Maurijsko Carstvo na njegov maksimum, nakon što je osvojio veći dio Indijskog podkontinenta zajedno s Afganistanom (3. vijek pne.).
• Gojoseon upravlja Korejskim poluotokom i južnom Mandžurijom te se prvi put pojavljuje u spisima kineske države Qi ka trgovinski suparnik. (7. vijek pne.).
• Kina je ujedinjena pod dinastijom Qin (3. vijek pne.).
• Kelti napadaju Zapadnu Evropu.
• Rim i Kartaga vode Punske ratove.
• Počinje civilizacija Maja.
• Rim napada drevnu Grčku

[uredi - уреди] Znamenite ličnosti

• David, kralj Izraelita
• Zoroaster, osnivač zoroastrizma (cca. 1200. pne.)
• Mahavira, propovjednik džainizma (6. vijek pne.)
• Gautama Buddha, hinduistički princ, osnivač budizma (6. vijek pne.)
• Lao Zi, kineski filozof i osnivač taoizma (6. vijek pne.)
• Konfucije, kineski filozof (6. vijek pne.)
• Kir Veliki, osnivač Perzijskog Carstva (6. vijek pne.)
• Darije Veliki, vladar Perzijskog Carstva (5. vijek pne.)
• Pānini, indijski Sanskrit gramatičar, prvi [lingvistika|lingvist]] u historiji, smatra se praocem mašina za računanje (7.–4. vijek pne.)
• Homer, grčki pjesnik (6.–3. vijek pne.)
• Izaija, hebrejski prorok
• Jeremija, hebrejski prorok
• Ezekijel, hebrejski prorok
• Periklo, atenski državnik
• Sokrat, grčki filozof
• Platon, grčki filozof
• Aristotel, grčki filozof
• Aleksandar Veliki, makedonski osvajač (4. vijek pne.)
• Chandragupta Maurya, osnivač Maurijskog Carstva (4. vijek pne.)
• Ašoka Veliki, vladar Maurijskog Carstva (3. vijek pne.)
• Pingala, indijski matematičar, pronalazač binarnog brojevnog sistema i koncepta nule
• Qin Shihuang, prvi car Kine (3. vijek pne.)
• Euklid, aleksandrijski matematičar
• Arhimed, grčki naučnik
• Ciceron, latinski govornik i filozof
• Julije Cezar, rimski osvajač i diktator (cca. 100. pne.–44. pne.)
• Virgilije, latinski pjesnik

[uredi - уреди] Pronalasci, otkrića i pojave

• Široko rasprostranjeno korištenje željeza
• Otkriven Arhimedov zakon
• Razvitak geometrije
• Dokazan Pitagorin teorem
• Eratosten dokazuje da je zemlja okrugla i određuje njen volumen.
• Feničani šire fonetski alfabet u Mediteranu
• Vodeće religije i filozofije su stvorene, proširene i kodificirane

[uredi - уреди] Kulturne znamenitosti

• Doba osovine (8. vijek pne. — 2. vijek pne.), prema teoriji Karla Jaspersa.

[uredi - уреди] Vijekovi i decenije

10. vijek pne.	990-e pne.	980-e pne.	970-e pne.	960-e pne.	950-e pne.	940-e pne.	930-e pne.	920-e pne.	910-e pne.	900-e pne.
9. vijek pne.	890-e pne.	880-e pne.	870-e pne.	860-e pne.	850-e pne.	840-e pne.	830-e pne.	820-e pne.	810-e pne.	800-e pne.
8. vijek pne.	790-e pne.	780-e pne.	770-e pne.	760-e pne.	750-e pne.	740-e pne.	730-e pne.	720-e pne.	710-e pne.	700-e pne.
7. vijek pne.	690-e pne.	680-e pne.	670-e pne.	660-e pne.	650-e pne.	640-e pne.	630-e pne.	620-e pne.	610-e pne.	600-e pne.
6. vijek pne.	590-e pne.	580-e pne.	570-e pne.	560-e pne.	550-e pne.	540-e pne.	530-e pne.	520-e pne.	510-e pne.	500-e pne.
5. vijek pne.	490-e pne.	480-e pne.	470-e pne.	460-e pne.	450-e pne.	440-e pne.	430-e pne.	420-e pne.	410-e pne.	400-e pne.
4. vijek pne.	390-e pne.	380-e pne.	370-e pne.	360-e pne.	350-e pne.	340-e pne.	330-e pne.	320-e pne.	310-e pne.	300-e pne.
3. vijek pne.	290-e pne.	280-e pne.	270-e pne.	260-e pne.	250-e pne.	240-e pne.	230-e pne.	220-e pne.	210-e pne.	200-e pne.
2. vijek pne.	190-e pne.	180-e pne.	170-e pne.	160-e pne.	150-e pne.	140-e pne.	130-e pne.	120-e pne.	110-e pne.	100-e pne.
1. vijek pne.	90-e pne.	80-e pne.	70-e pne.	60-e pne.	50-e pne.	40-e pne.	30-e pne.	20-e pne.	10-e pne.	0-e pne.