Wtórny radar dozorowania
Z Wikipedii
Wtórny radar dozorowania ang. Secondary Surveillance Radar w skrócie SSR — radiowe urządzenie telekomunikacyjne zainstalowane w obiektach służby kontroli ruchu lotniczego, współdziałające z transponderami zainstalowanymi na pokładach statków powietrznych. Zasada działania opiera się na wojskowym systemie identyfikacji swój-obcy IFF.
Spis treści |
[edytuj] Opis systemu
Opracowany podczas II wojny światowej radar poza zastosowaniami wojskowymi znalazł oczywiste obecnie zastosowanie w kontroli cywilnego ruchu powietrznego jako środek ciągłego nadzoru przestrzeni powietrznej. Wzrost precyzji urządzeń radarowych umożliwił zmniejszenie standardowych bezpiecznych odległości między statkami powietrznymi, co z kolei znacznie zwiększyło przepustowość portów lotniczych, oraz wykorzystanie korytarzy powietrznych. Główną zaletą systemu kontroli lotów nazywanego również radarem pierwotnym (ang. Primary Surveillance Radar w skrócie PSR) jest jego całkowita niezależność od śledzonego samolotu. Oczywista zaleta jest jednocześnie jego wadą, gdyż porównanie pozycji śledzonego samolotu podczas jednego obrotu anteny radaru jest dość trudne i wymaga uważnej obserwacji ekranu przez operatora. W celu usprawnienia systemu zaistniała konieczność wprowadzenia dodatkowej identyfikacji poszczególnych statków powietrznych.
Rozwiązaniem problemu okazał się być kolejny wojskowy wynalazek opracowany podczas wojny, współpracujący z radarem system identyfikacji swój-obcy IFF, który został stworzony w celu odróżniania własnych samolotów bojowych od maszyn wroga. Cywilna odmiana tego systemu jest nazywana wtórnym radarem dozorowania, lub częściej opisywana skrótem SSR angielskiej nazwy, a w Stanach Zjednoczonych określana jako system radiolatarni kontroli ruchu powietrznego (Air Traffic Control Radar Beacon System w skrócie ATCRBS). Działanie systemu opiera się na pracujących na częstotliwościach radarowych transponderach, które są zainstalowane na pokładach statków powietrznych i mają za zadanie odpowiadać odpowiednio zakodowaną informacją na sygnały nadawane z ziemi przez system SSR. Sygnał jest nadawany dookólnie, dlatego aby nie zakłócać jest on elektronicznie kodowany, co dodatkowo umożliwia przesyłanie dodatkowych informacji do systemu radaru pierwotnego PSR.
[edytuj] Działanie systemu SSR
Głównym celem systemu SSR jest zwiększenie możliwości wykrywania i identyfikowania statków powietrznych, oraz określenie ich pułapu lotu (wysokości ciśnieniowej). System SSR cały czas podczas obrotu anteny emituje impulsy z zapytaniem, a transponder na pokładzie statku powietrznego, który nasłuchuje tych sygnałów, wysyła odpowiedź natychmiast po znalezieniu się w jego zasięgu. Rodzaj wysyłanych w odpowiedzi informacji zależy od trybu pracy systemu SSR, ale generalnie powoduje on pojawienie się na ekranie systemu radaru pierwotnego PSR opisanej ikony symbolizującej statek powietrzny. Samoloty, które nie posiadają na pokładach transponderów również są wykrywane przez PSR, ale nie posiadają dodatkowych opisów na ekranie radaru.
Radar SSR nadaje impulsowo zapytanie na częstotliwości 1030 MHz jednocześnie nasłuchując odpowiedzi na częstotliwości 1090 MHz.
[edytuj] Tryby działania systemu SSR
Transpondery statków powietrznych mogą pracować w różnych trybach, z których każdy umożliwia przesłanie innego zestawu informacji.
- Mode 1 — tryb używany tylko do celów wojskowych, który może być wybrany przełącznikiem w kabinie pilotów. Przesyła dwucyfrowy 5-bitowy kod misji.
- Mode 2 — tryb używany tylko do celów wojskowych, który jest ustawiany przez obsługę naziemną w myśliwcach, natomiast w większych samolotach transportowych może być zmieniony także podczas lotu. Przesyła czterocyfrowy ósemkowy kod statku powietrznego.
- Mode 3/A — tzw. kod squawk składający się z czterocyfrowego ósemkowego numeru identyfikacyjnego samolotu przydzielanego przez służbę kontroli lotów. Stosowany w lotnictwie cywilnym i wojskowym.
- Mode 4 — kod wojskowy w postaci 3-impulsowej kodowanej odpowiedzi.
- Mode 5 — wojskowy system bezpiecznej zakodowanej transmisji, oparty na trybie pracy Mode S i ADS-B GPS.
- Mode C — dawniej oznaczany jako Mode 3/C, transmituje 10-bitowy kod binarny, tzw. szary kod (ang. Gray Code) z informacjami o pułapie lotu (wysokość ciśnieniowa) odczytanymi z wysokościomierza. Używana w lotnictwie cywilnym i wojskowym.
- Mode S — początkowo przewidywano wprowadzenie pełnej transmisji danych w kanale nadawczym 1030 MHz i odbiorczym 1090 MHz, oraz możliwość selektywnego odpytywania transponderów lotniczych na podstawie przydzielonego każdemu statkowi powietrznemu indywidualnego 24-bitowego adresu. Ostatecznie kanał odbiorczy 1090 MHz jest używany do przekazywania informacji o pozycji i prędkości maszyny. Używany w lotnictwie wojskowym i cywilnym.
Zgodnie z wytycznymi ICAO dla lotnictwa cywilnego stosuje się trzy tryby: A, C i S.
Tryb A (Mode A) jest oparty na 4 cyfrowym kodzie złożonym z liczb od 0 do 7 przydzielanych przez służbę kontroli ruchu lotniczego w celu identyfikacji i śledzenia. W trybie C następuje odczytywanie z wysokościomierza i transmisja danych o pułapie lotu. Tryb S jest uruchamiany wywołaniem systemu SSR w trybie S i powoduje wysłanie żądanych przez SSR informacji. W trybach A i C każdy znajdujący się w zasięgu systemu SSR statek powietrzny odpowiada automatycznie, natomiast zapytanie w trybie S może być adresowane indywidualnie do określonego transpondera. W nowoczesnych systemach kontroli lotów, obok symbolu statku powietrznego na ekranie radaru pojawiają się informacje z transpondera w postaci liter i cyfr.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Witryna o zasadach działania radaru. (en)(de)(fr)(bg)(tr)
- Opis systemu SSR (en)(de)(tr)
- Witryna o transponderach lotniczych.(en)
[edytuj] Bibliografia
- Telesfor Marek Markiewicz — Współczesne systemy i urządzenia kontroli ruchu lotniczego w Polsce, Przegląd Sił Powietrznych, styczeń 2005.
