Wisznu

Z Wikipedii

Wisznu

Wisznu (hindi: विष्णु) - jeden z najpopularniejszych dewów w hinduizmie, Bóg jedyny w wisznuizmie (największym wyznaniu hinduistycznym). Jeden z Trimurti (trójcy hinduistycznej) tworzonej wraz z Brahmą i Śiwą. Symbolizuje utrzymujący aspekt Boga, najczęściej identyfikowany z dwoma swoimi Awatarami: Kryszną i Ramą.

Spis treści

1 Awatary
2 Wisznu w teologii i filozofii wisznuickiej
3 Ekspansje
4 Energie
5 Wizerunek, rodzina
6 Rozwój Wisznu jako obiektu kultu
- 6.1 Geneza Wisznu
- 6.2 Wisznu jako Bóg jedyny
7 Awatary
8 Imiona
9 Przypisy

[edytuj] Awatary

Celem zstąpienia do materialnego świata w postaci awatara jest wyzwolenie swoich wielbicieli i ukaranie niegodziwców. Zawsze, kiedy tylko i gdzie tylko zamierają praktyki religijne, i zaczyna szerzyć się bezbożność, Wisznu zstępuje osobiście. Jego misją jest również odnowienie zasad religii. Awatara przychodzi w każdym milenium. Awatary odgrywają ogromną rolę w jego kulcie - znacznie większą niż postać pod którą jest przedstawiany (np. na grafice z prawej).

[edytuj] Wisznu w teologii i filozofii wisznuickiej

Wisznu jest Bóstwem wszechobejmującym (zawierającym wszystko), określany mianem purusza lub mahapurusza, paramatma (dusza nadrzędna), jest tym, który zawiera w sobie wszystkie dusze. W podaniu o narodzinach Kryszny^[1] demiurg Brahma tak oto zwraca się do Wisznu:

O Ty, którego sztuka różni się od świętych pism, dwojaki w swej naturze, posiadający formę jak i bez formy; dwojaki również w mądrości: egzoterycznej, ezoterycznej, ostateczny w kresie ich obu; najmniejszy z najmniejszych i największy z największych, wszechwiedzący i przenikający duchu sztuk i mowy: niedostrzegalny, nieopisany, niepojęty, czysty, nieskończony i wieczny, bez imienia; który słyszysz bez uszu, który widzisz bez oczu, który poruszasz się bez stóp, który chwytasz bez dłoni, który znasz wszystko i sztukę nieznaną przez nikogo; wspólny ośrodku wszystkich rzeczy, w którym wszystko istnieje! Jak ogień, który choć jeden, przemienia się na wiele sposobów, tak i Ty, o Władco, którego sztuka rządzi wszystkimi zjawiskami. Twa sztuka włada odwiecznym stanem zrodzonym przez mądrość i oko wiedzy. Nie ma nic oprócz Ciebie, Władco. Nieskażona strachem, gniewem, pożądaniem, zmęczeniem czy niechęcią, sztuka Twa zarówno indywidualna jak i powszechna, niezależna i bez początku. Niepodległy konieczności, przyjmujesz formy ani bez żadnej przyczyny, ani z jakiejś przyczyny. Chwała Tobie, przenikającemu cały wszechświat, o tysiącu formach, tysiącu ramionach, wielu obliczach, wielu stopach, którego sztuką natura, rozum, świadomość, a nawet ich duchowe źródło! Patrzaj na ziemię i okaż swą przychylność. Patrzaj na nas wszystkich, bogów gotowych spełnić Twą wolę. Rozkaż tylko - my czekamy.

Wisznu posiada sześć doskonałości, mianowicie:

wiedzę,
majętność,
siłę,
sławę,
piękno,
wyrzeczenie.

[edytuj] Ekspansje

Wisznu najpierw inkarnuje jako trzy puruszaawatary (ekspansje):

Mahawisznu, czyli Karanodakaśaji awatara (lub Mahawisznu) - jako stwórca materialnych wszechświatów;
Garbhodakaśaji awatara - obecny w każdym z wszechświatów;
Ksirodakaśaji awatara^[2] (lub Paramatma czy Naddusza) - obecny w każdym sercu i każdej części stworzenia.

[edytuj] Energie

Energie Kryszny również mogą zostać podzielone na trzy:

energia myślenia,
czucia
działania.

Kiedy przejawia On Swoją energię myślenia, jest On Najwyższym Panem. Kiedy przejawia Swoją energię czucia, jest Panem Wasudevą. A kiedy przejawia Swoją energię działania, jest Sankarsaną Balaramą. Bez Jego myślenia, czucia i działania stworzenie nie mogłoby zaistnieć. Chociaż w świecie duchowym nie ma stworzenia – gdyż tamtejsze planety nie mają początku – to istnieje stworzenie w świecie materialnym. Jednakże w każdym przypadku, światy zarówno duchowe, jak i materialne, są manifestacjami energii działania, w których Kryszna działa w formie Sankarsany i Balaramy.

Śri Śrimad A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada: Złoty Avatara. Indie: "The Bhaktivedanta Book Trust", 1984, ss. 47-51.

W Siddhartha-samhicie znajduje się opis dwudziestu czterech form Visnu, i formy te są nazywane odpowiednio do pozycji symbolicznych reprezentacji w ich czterech rękach. Kiedy ktoś opisuje pozycję przedmiotów w rękach Wisznumurti, powinien rozpocząć od niższej prawej ręki, następnie posuwać się do wyższej prawej ręki, wyższej lewej ręki, i w końcu do niższej lewej ręki. W ten sposób, Wasudewa może zostać opisany jako reprezentowany przez buławę, konchę, dysk i kwiat lotosu. Sankarsana jest reprezentowany przez buławę, konchę, kwiat lotosu, i dysk. Podobnie, Pradjumna jest reprezentowany przez dysk, konchę, buławę i kwiat lotosu. Aniruddha jest reprezentowany przez dysk, buławę, konchę i kwiat lotosu. W niebie duchowym jest dwadzieścia reprezentacji Narajana, i są one opisane w następujący sposób:

Śri Keśava (kwiat, koncha, dysk, buława),
Narajana (koncha, kwiat, buława i dysk),
Śri Madhava (buława, dysk, koncha, i kwiat),
Śri Govinda (dysk, buława, kwiat i koncha),
Wisznumurti (buława, kwiat, koncha i dysk),
Madhusudana (dysk, koncha, kwiat i buława),
Triwikrama (kwiat, buława, dysk i koncha),
Śri Vamana (koncha, dysk, buława i kwiat),
Śridhara (kwiat, dysk, buława i koncha),
Hrszikeśa (buława, dysk, kwiat i koncha),
Padmanabha (koncha, kwiat, dysk i buława),
Damodara (kwiat, dysk, buława i koncha),
Puruszottama (dysk, kwiat, koncha i buława),
Aćjuta (buława, kwiat, dysk i koncha),
Narasinha (dysk, kwiat, buława i koncha),
Dżanardana (kwiat, dysk, koncha i buława),
Śri Hari (koncha, dysk, kwiat i buława),
Śri Kryszna (koncha, buława, kwiat i dysk),
Adhokszaja (kwiat, buława, koncha i dysk), i
Upendra (koncha, buława, dysk i kwiat).^[3]

[edytuj] Wizerunek, rodzina

Przedstawiany jako czteroramienny przystojny mężczyzna o błękitnej skórze. Nosi złotą szatę, a na jego piersi widnieje znak śriwatsa i klejnot kausthubha. Jego atrybutami są koncha (śankha), dysk (ćakra), maczuga (gada) i lotos (padma). Siedzibą Wisznu jest planeta (loka) Wajkuntha. Jego żona to Lakszmi, a ulubionym wierzchowcem (wahaną) jest olbrzymi orzeł z ludzkim tułowiem - Garuda.

Wisznu i tysiącgłowy wąż Ananta. Postacią masującą stopy bóstwu jest Lakszmi.

Wisznu często pojawia się w sztuce na zwojach otchłannego węża Ananty, którego imię znaczy tyle, co Niekończący się; z zamkniętymi oczami podróżuje Bóg po kosmicznym oceanie mlecznym, w towarzystwie pięciu braci Pandawów (bohaterów Mahabharaty) i ich żony Draupadi. Według takiego przedstawienia wymienione postaci ludzkie są obiektem marzenia sennego Wisznu, stąd też bóg ten nazywany jest niekiedy Cudownie śniącym^[4].

[edytuj] Rozwój Wisznu jako obiektu kultu

[edytuj] Geneza Wisznu

Nie jest wiadome kiedy rozpoczął się kult Wisznu. W Wedach i informacjach nt. wierzeń Ariów, Wisznu jest wymieniany jako pomniejszy dewa solarny, zwykle w towarzystwie Indry. Jego znaczenie wzrosło w okresie braminizmu. Inni czczeni dewowie - mianowicie Wasudewa (charakteryzujący się przede wszystkim dharmicznym postępowaniem) i Narajana (ukazywany jako leżący na wężu nieskończoności - Ananta Śesza - podobnie jak obecnie często się przedstawia Wisznu) połączyli się w jedną postać z Wisznu, a rola tego ostatniego znacznie się zwiększyła.

[edytuj] Wisznu jako Bóg jedyny

Później Wisznu stał się częścią Trimurti i jednym z najważniejszych bóstw hinduizmu; przez jego wyznawców - wisznuitów uważany jest za Boga jedynego. W okresie Puran powstało dużo opowieści o Wisznu. Największy epos i dzieło literackie świata - Mahabharata opisuje dzieje jego ósmej inkarnacji - Kryszny (ma też inne wątki); inny wielki epos Indii - Ramajana skupie się na jego siódmym zstąpieniu- Ramie. W II wieku p.n.e. powstali bhagawatowie - wczesno-bhaktyjski odłam wisznuicki oraz pańczaratrowie - inna szkoła wisznuicke. Od ósmego wieku n.e. rozwijało się intensywnie wisznuickie bhakti jako religijność emocjonalna. W ósmym wieku wielkimi przedstawicielami tego było dwunastu alwarów - świętych-śpiewaków-poetów tworzący dewocyjną pozeję radośnie czczącą Wisznu oraz opisującą emocjonalny związek bhakty z nim. Ruch Wisznu-bhakti kwitł w średniowieczu we wielu częściach Indii i otrzymał podbudowę filozoficzno-teologiczną, a to za sprawą wybitnych myślicieli takich jak Ramanudźa, Madhwa, Wallabha, Nimbarka, Ćajtanja Mahaprabhu. Obecnie odgrywa bardzo ważną rolę w życie Hindusów i rozwija się we wielu innych krajach, w tym na Zachodzie.

[edytuj] Awatary

Zobacz więcej w osobnym artykule: Awatary Wisznu.

Wisznu jest jedynym Bogiem w wisznuizmie. Wg tej religii objawił się on na Ziemi w dziesięciu awatarach (niekiedy wymienia się 22, 25 lub "nieskończoną liczbę" awatarów). Często wielbiony jest w formie któregoś z nich.

10 awatar Wisznu:

Matsja, ryba; uratował w tej postaci świat przed potopem
Kurma, żółw; kontynuował dzieło swego poprzednika
Waraha, dzik; uratował Ziemię przed złym asurą (demonem), który zaniósł planetę Ziemię na dno oceanu
Narasinha, człowiek-lew (nara - człowiek, sinha - lew); uratował wszechświat przed demonem Hirakanjaśipu, który zmusił wszystkie istoty, oprócz swego syna Prahlady, do oddawania mu (Hirakanjaśipu) czci. Narasimha przywrócił wszechświatowi prawdziwą religię i zabił Hirakanjaśipu.
Wamana, karzeł;
Paraśurama, Rama z toporem
Rama, Ramaćandra, książę i król Ajodhji, drugie najistotniejsze wcielenie Wisznu; był uosobieniem wszelkiej cnoty i prawości. Główną jego misją było pokonanie złych demonów i podtrzymanie religii.
Kryszna - najważniejszy awatara Wisznu. Urodził się jako mały chłopiec, żył na wsi jako pasterz krów, potem został władcą miasta Dwaraka. Pomagał Pandawom w wojnie Kurukszetra (choć sam nie brał w niej udziału), wygłosił Bhagawad Gitę (jeden z najważniejszych świętych tekstów hinduizmu), uratował wielu ludzi przed negatywnymi energiami Kali jugi, czyli ery najgorszego upadku moralnego.
Budda (zwany "Zwodzicielem"; istnieje spór co do misji jaką odegrał/miał odegrać, wg niektórych interpretacji jego rolą było zakazanie ofiar ze zwierząt i wypróbowanie siły wiary w Boga) lub Balarama (brat Kryszny); większość hinduistów uważa, że dziewiątym awatarą był nie Balarama, lecz Budda.
Kalkin ("wieczność" lub "czas" lub "niszczyciel wszelkiej niegodziwości"), który oczekiwany jest pod koniec kali jugi - obecnie trwającej epoki. Wyobrażany jako jeździec na białym koniu, ma zniszczyć zło, i doprowadzić nas do Krita jugi] (ery najwyższej moralności). Część hinduistów uważa, że ta inkarnacja już nastąpiła.

[edytuj] Imiona

Podobnie jak wszystkie hinduskie dewy i dewi, Wisznu ma wiele imion, prawdopodobnie więcej niż każde inne. Są one zebrane w Wisznu sahaśranama (tysiąc imion Wisznu), będącym częścią Mahabharaty. Czternaście poniższych imion Wisznu ma szczególne znaczenie: