Wije
Z Wikipedii
| Wije | |
 Krocionóg z rodzaju Julus - przedstawiciel dwuparców - jednej z gromad wijów |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | stawonogi |
| Podtyp | wije |
| Nazwa systematyczna | |
| Myriapoda | |
| Latreille, 1802 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Wije (Myriapoda) - podtyp stawonogów charakteryzujących się obecnością wyraźnie wyróżnionej głowy i wydłużonego tułowia o wielu segmentach (od 10-180, chociaż nazwa "Myriapoda" znaczy "dziesięciotysiąconogie"). Na segmentach parzyste odnóża lokomocyjne, czasem zróżnicowane w zależności od położenia segmentu. Ostatni segment - telson - pozbawiony odnóży.
Spis treści |
[edytuj] Budowa wijów
Najbardziej widoczna cecha tchawkodyszców to specyficzny układ służący do oddychania. Zwierzęta te oddychają za pośrednictwem systemu chitynowych rureczek, tzw. tchawek, który rozprowadza tlen atmosferyczny do najodleglejszych zakamarków ciała. Rureczki są niekiedy wzmocnione od środka chitynową spiralą. Tchawki tworzą rozmaite pęczki i rozgałęzienia - najdrobniejsze z nich dochodzą nawet do pojedynczych komórek ciała. Te najmniejsze tchawki to kapilary tchawkowe albo inaczej naczynia włosowate. Ciało tchawkodyszowców jest poprzebijane otworkami zwanymi przetchlinkami, przez które odbywa się wymiana gazów ze środowiskiem zewnętrznym. To właśnie przez te dziurki tlen przedostaje się do wnętrza ciała wijów. U niektórych wijów układ tchawkowy łączy się z mięśniami. Ich skurcze wraz z ruchami ciała pompują powietrze do jego wnętrza. Układ oddechowy u poszczególnych grup jest niejednakowo rozwinięty, niekiedy osiąga wysoki stopień specjalizacji. Jednakże Myriapoda nie mają go wcale i oddychają tylko powierzchnią ciała, co ułatwia im najprawdopodobniej obecność silnie rozwiniętego ciała tłuszczowego.
Ponieważ układ krwionośny tych zwierząt został odciążony od funkcji oddechowej, jest słabo rozwinięty, nawet w porównaniu z układem krwionośnym pierścienic (Annelida), stojących na niższym szczeblu drabiny ewolucyjnej. Składa się z rurkowatego serca podzielonego na wiele odcinków. Z serca odchodzi aorta, która rozgałęzia się, a jej odnogi biegną do głowy i okolicy brzusznej. Serce jest przyczepione do ścian ciała specjalnymi mięśniami skrzydlatymi. Najdrobniejsze gatunki nie mają układu krwionośnego.
Z kolei w przewodzie pokarmowym wijów można wyróżnić trzy części: jelito przednie, z otwierającymi się do niego gruczołami ślinowymi, jelito środkowe oraz tylne, do którego często uchodzą gruczoły odbytowe. Narządy wydalnicze występują w postaci jednej albo dwóch par cewek Malpighiego. Prymitywny układ nerwowy składa się z parzystego zwoju nadprzełykowego, obrączki okołoprzełykowej oraz parzystego łańcucha zwojów brzusznych.
Parzyste lub nieparzyste gonady wijów leżą nad przewodem pokarmowym lub pod nim i mogą uchodzić z przodu lub tyłu tułowia. Wije to zwierzęta rozdzielnopłciowe, jajorodne, najczęściej przechodzą rozwój prosty. U niektórych gatunków postacie młodociane mają mniej nóg niż dorosłe i uzupełniają je podczas linienia. Na przykład wylęgające się z jaj przetacznikowate, inaczej skutigery (Scutigeridae), mają niepełną liczbę segmentów, których przybywa w miarę kolejnych linień.
[edytuj] Systematyka
Jeden z wielu podziałów systematycznych świata zwierzęcego zakłada, że wije w randze gromady dzielą się na dwie podgromady: przodopłciowe i tyłopłciowe, w zależności od położenia otworów płciowych. Obecnie, choć dyskusje na temat zasadności różnych podziałów są w toku, to przy założeniu, że wije są taksonem w randze podtypu, należy wyróżnić 4 gromady wijów:
- pareczniki (Chilopoda)
- drobnonogi (Symphyla)
- skąponogi (Pauropoda)
- dwuparce (Diplopoda)
Wije (Myriapoda) uwazane są za sztuczną, polifiletyczna grupę. Jednocześnie trudno ustalić pokrewieństwo między parecznikami (Chilopoda), dwuparcami (Diplopora) i skaponogami (Pauropoda) i drobnonogami (Symphyla). Prowizorycznym rozwiązaniem było m.in. wyróżnienie dwóch podgromad: przodopłciowe (Progoneata z dwuparcami – Diplopora, skąponogami – Pauropoda i drobnonogami – Symphyla) i tyłopciowych (Opisthogoneata z parecznikami - Chilopoda)[1].
Uważa się, że „Myriapioda” to co najmniej trzy linie rozwojowe: Chilopoda posiadające szczękonóża, Dignatha (o dwóch parach narządów gębowych – Diplopora i Pauropoda) i Trignatha (o trzech parach narządów gębowych (Symphyla oraz Insecta). Wobec różnorodnych wątpliwości dawnych „wijów” często nie rozpatruje się ich jako jednej gromady ale jako 4 samodzielne gromady o bliżej nie wyjaśnionym pokrewieństwie filogenetycznym.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Eugeniusz Grabda (red.), 1985. Zoologia – Bezkręgowce, tom II, część druga. Warszawa PWN.
