Vladni Vojsko

Z Wikipedii

Vladni Vojsko (niem. Regierungstruppe des Protektorats Böhmen und Mähren, pol. Rządowe Wojsko) – czeskie kolaboracyjne siły zbrojne w Protektoracie Czech i Moraw podczas II wojny światowej

[edytuj] Geneza

Po zajęciu Czech i Moraw przez wojska niemieckie 15 marca 1939 r. i proklamowaniu następnego dnia Protektoratu, okupowane obszary znalazły się pod zarządem wojskowym Wehrmachtu. Stan taki istniał do 15 kwietnia, kiedy Niemcy postanowili przywrócić czeskie władze polityczne. Natomiast siły zbrojne powstały na pocz. czerwca w wyniku rozmów w Pradze pomiędzy Adolfem Hitlerem, protektorem Konstantinem von Neurathem i wyższym dowódcą SS i policji w Protektoracie Karlem Hermannem Frankiem. Postanowili oni, że Protektorat będzie dysponował nielicznym i lekko uzbrojonym wojskiem pod nazwą Vladni Vojsko.

[edytuj] Organizacja i struktura formacji

Na czele Rządowego Wojska stanął gen. Jaroslav Eminger, który sprawował funkcję szefa Generalnego Inspektoratu. W skład dowództwa wchodzili inni doświadczeni oficerowie wywodzący się z armii czechosłowackiej. Stan wyposażenia i uzbrojenia formacji na dzień 1 lipca 1939 r. wyglądał następująco: 5355 starych karabinów Mannlicher wz. 1895, 1088 pistoletów ČZ wz. 24, 360 karabinów maszynowych, prawie 1800 szabel, 6255 bagnetów, 1355 rowerów, 64 samochody, 199 ciężarówek i 240 motocykli plus 10% rezerw. Stan organizacyjny do maja 1944 r. był następujący:

• Generalny Inspektorat w Pradze
  • I Inspektorat w Pradze – d-ca gen. František Fabian, od stycznia 1942 r. gen. Karel Pražák
    • 1 Batalion w Pradze (pełniący rolę jednostki reprezentacyjnej i ochraniającej prezydenta Protektoratu)
    • 2 Batalion w miejscowości Rakovník
    • 3 Batalion w miejscowości Písek
    • 4 Batalion w miejscowości Benešov (od 1943 r. Čáslav)
    • 5 Batalion w miejscowości Kutná Hora
  • II Inspektorat w Hradec Králové – d-ca gen. Karel Procházka
    • 6 Batalion w Hradec Králové
    • 7 Batalion w miejscowości Josefov
  • III Inspektorat w Brnie – d-ca gen. Edvard Horák
    • 8 Batalion w miejscowości Jičín
    • 9 Batalion w miejscowości Vysové Mýto
    • 10 Batalion w miejscowości Bučovice
    • 11 Batalion w miejscowości Kostelec nad Orlicí
    • 12 Batalion w miejscowości Lipník nad Bečvou

Do końca 1939 r. jej liczebność miała osiągnąć 7 tys. ludzi, w tym 280 oficerów, ale doszła jedynie do ok. 5,5 tys. ludzi. Szeregi formacji wzrastały jednak w kolejnych latach wojny, osiągając w 1943 r. prawie 7 tys. ludzi. Vladni Vojsko miało stanowić siłę pomocniczą Wehrmachtu na obszarze Protektoratu. Do jej zadań należało utrzymanie porządku w kraju, ochrona linii kolejowych, likwidowanie skutków klęsk żywiołowych, prowadzenie wspólnych patroli z okupantami. Niemcy sprawowali wojskowe zwierzchnictwo nad czeskimi siłami zbrojnymi w Protektoracie. Pierwszym przedstawicielem Wehrmachtu przy Generalnym Inspektoracie był gen. Erich von Friderici, którego w poł. 1941 r. zastąpił wojskowy attache w Pradze gen. mjr. Rudolf Toussaint. W 1943 r. funkcję tą objął gen. Ferdinand Schaal (zamieszany później w spisek przeciwko A. Hitlerowi), a od poł. 1944 r. ponownie gen. R. Toussaint.

[edytuj] Dzieje formacji

Kilka razy w historii formacji czeskie władze Protektoratu zgłaszały Niemcom propozycje wysłania jej na front wschodni, ale za każdym razem okupanci zdecydowanie odmawiali, obawiając się zdrady i dezercji Czechów. Pierwszy raz miał miejsce 3 lipca 1941 r., kiedy prezydent Protektoratu Emil Hacha oficjalnie zapytał protektora K. von Neuratha o możliwość utworzenia Legionu Czeskiego do walki z Sowietami. Druga inicjatywa wykorzystania na froncie oddziałów Wojska Rządowego wyszła z Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu latem 1942 r. Wreszcie w styczniu 1943 r. propozycję użycia Czechów do walki z Sowietami ponownie zgłosił E. Hacha, silnie naciskany przez jednego z najważniejszych czeskich kolaborantów ministra szkolnictwa i oświaty Emanuela Moravca.

Ostatecznie jednak czescy żołnierze zostali wysłani do walki, ale nie przeciwko Armii Czerwonej. W maju 1944 r. Niemcy – coraz gorzej radzący sobie z ofensywą aliantów i rozrostem sił partyzanckich – postanowili wysłać do północnych Włoch większość sił Vladni Vojsko. W protektoracie pozostał jedynie 1 Batalion stacjonujący w Pradze. Czesi mieli ochraniać strategicznie ważne obiekty i instalacje wojskowe oraz linie komunikacyjne. Jednakże krótko po przybyciu zdezerterowało kilkuset czeskich żołnierzy, którzy następnie przyłączyli się do partyzantów. W tej sytuacji w październiku niemieckie dowództwo nakazało rozbroić pozostałych Czechów i skierować ich do prac roboczych. Podporządkowano ich tzw. Najwyższemu Sztabowi Zatrudnienia Armii Rządowej Protektoratu Czech i Moraw we Włoszech. Dezercje, chociaż w mniejszej skali, trwały jednak przez cały czas, a pod koniec wojny zbuntowała się większa część Czechów, ponownie przechodząc na stronę partyzantów. Podobnie postąpili żołnierze 1 Batalionu, który został w kraju, gdyż wzięli udział w Powstaniu Praskim, jakie wybuchło 5 maja 1945 r. przeciwko Niemcom. Po zakończeniu wojny wielu wyższych oficerów Vladni Vojsko zostało aresztowanych i skazanych za kolaborację.