Tadeusz Chciuk-Celt

Z Wikipedii

Tadeusz Chciuk-Celt
Urodzony	17 października 1916 Drohobycz
Zmarł	10 kwietnia 2001 Monachium

Historia Polski

Ten artykuł jest częścią cyklu: Polskie Państwo Podziemne

Tadeusz Chciuk-Celt, pseudonimy: Marek Celt, Michał Lasota (ur. 17 października 1916 w Drohobyczu, zm. 10 kwietnia 2001 w Monachium) – cichociemny, kurier ZWZ, redaktor i zastępca dyrektora Sekcji Polskiej RWE, ostatni prezes PSL na Uchodźstwie, autor wspomnień wojennych. Brat pisarza Andrzeja Chciuka.

Spis treści 1 Życie i działalność 1.1 1916-1939 1.2 1940-1945 1.3 1945-2001 1.4 Drużyna Harcerska "CELT" im. Białych Kurierów 2 Publikacje (pod pseudonimem Marek Celt) 3 Wybrana bibliografia 3.1 Literatura podstawowa 3.2 Literatura uzupełniająca 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życie i działalność

[edytuj] 1916-1939

Tadeusz Chciuk-Celt urodził się w 1916 w Drohobyczu. Od 1927 był w Związku Harcerstwa Polskiego, harcmistrz od 1936. Odbył studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, które ukończył z tytułem magistra praw w 1939. Rozwijał także zainteresowania muzyczne. Jeszcze w czasach gimnazjalnych pobierał w tym zakresie naukę w Szkole Muzycznej im. M. Łysenki w Drohobyczu, a podczas studiów ukończył średni kurs Konserwatorium Muzycznego im. K. Szymanowskiego we Lwowie.

[edytuj] 1940-1945

Podczas II wojny światowej brał czynny udział w walce zarówno z sowieckim, jak i hitlerowskim okupantem. W maju 1940 roku wstąpił jako ochotnik do Armii Polskiej we Francji, gdzie służył jako podchorąży artylerii w 3. Dywizji Piechoty. Po upadku Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w 1. Brygadzie Strzelców w Szkocji oraz w Dywizjonie Artylerii Lekkiej Motorowej. Ukończył także, z drugą lokatą, Szkołę Podchorążych Artylerii w Szkocji ze stopniem podporucznika. Później został instruktorem w tej szkole.

W początkowym okresie wojny działał jako tzw. „biały kurier” Związku Walki Zbrojnej pomiędzy okupowaną przez ZSRR Małopolską Wschodnią a Budapesztem. Swoje przeżycia z tego okresu opisał w książce Biali kurierzy.

W Londynie ponownie zgłosił gotowość do pracy kurierskiej. Odbył przyspieszony kurs skoczków spadochronowych, a następnie, w nocy z 27 na 28 grudnia 1941 wziął udział w operacji „Jacket” i wylądował na spadochronie w okupowanej Polsce jako emisariusz rządu gen. Władysława Sikorskiego. Jego zadaniem było sporządzenie dla Sikorskiego raportu o stanie państwa podziemnego. Do Londynu powrócił jednak, na skutek szeregu przeszkód i trudności, dopiero w czerwcu 1943. Nie zdążył przekazać swojego raportu gen. Sikorskiemu, który 4 lipca tegoż roku zginął w Gibraltarze. Przebieg operacji „Jacket” Chciuk opisał w książce Koncert – opowiadanie cichociemnego, a przewidziany dla gen. Sikorskiego raport – w książce Raport z Podziemia – 1942.

Po powrocie do Londynu Chciukowi powierzono funkcję kierownika kurierów w MSW. Równocześnie został członkiem zespołu redakcyjnego tajnej Rozgłośni Polskiej „Świt” z siedzibą w Anglii. W kwietniu 1944 wziął udział w kolejnej akcji spadochronowej i został zrzucony w kraju, tym razem jako osobisty emisariusz premiera Stanisława Mikołajczyka, a zarazem jako oficjalny przedstawiciel Naczelnego Komitetu Harcerskiego. Jednym z zadań Chciuka podczas tej operacji była opieka nad innym cichociemnym wysłannikiem rządu RP – dr Józefem Retingerem. Chciuk powrócił do Londynu w lipcu tego samego roku tzw. „Trzecim Mostem”. Jego podwójny skok cichociemnego, za każdym razem zakończony szczęśliwym powrotem do centrali w Londynie, był jedynym takim przypadkiem w dziejach tej formacji. Operację „Trzeci Most” opisał w nieukończonej książce o tym tytule.

[edytuj] 1945-2001

Po zakończeniu działań wojennych Tadeusz Chciuk-Celt został wysłany w grudniu 1945 do Polski jako sekretarz Misji do spraw Demobilu razem z dr. Józefem Retingerem, twórcą i kierownikiem tej akcji. Celem misji było przekazanie do kraju materiałów i sprzętu pochodzącego z armii amerykańskiej i brytyjskiej.

W kwietniu 1946 został aresztowany przez UB. Zwolniono go po kilku miesiącach, po osobistej interwencji Stanisława Mikołajczyka. W kraju Chciuk pracował krótko w Wojewódzkim Urzędzie Ziemskim w Krakowie. Współdziałał także z Polskim Stronnictwem Ludowym w walce przeciw sowietyzacji kraju. Jednakże, po opuszczeniu Polski przez S. Mikołajczyka, w październiku 1947 nasiliły się prześladowania działaczy ludowych, które nie ominęły także Tadeusza Chciuka, który zmuszony był we wrześniu 1948 uchodzić z Polski.

Po ucieczce z kraju przebywał przez kilka lat we Francji, gdzie m.in. wstąpił do PSL na Uchodźstwie. Zajmował się redagowaniem Biuletynu informacyjnego PSL. Powierzono mu także funkcję prezesa PSL w Okręgu Paryż. Jako przedstawiciel Rady Naczelnej PSL wyjeżdżał kilkakrotnie w sprawach organizacyjnych do Belgii, Szwajcarii i Niemiec. Ponadto udzielał się w harcerstwie jako instruktor oraz jako naczelnik „Sokoła” w Paryżu.

Od 1952 do śmierci w 2001 Tadeusz Chciuk-Celt przebywał w Monachium. Był współtwórcą działającej od 1952 Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa. Był redaktorem działu wiejskiego oraz redaktorem programów poświęconych tematyce wsi, które prowadził pod pseudonimem „Michał Lasota”. Zawołaniem jego audycji było: „tym, co żywią i bronią – chłopom polskim szczęść Boże”. Walczył na falach eteru przeciw komunizacji Polski. Był nadto czołowym komentatorem politycznym rozgłośni, a także autorem słuchowisk radiowych i audycji harcerskich. W latach 1976-1983 (do czasu przejścia na emeryturę) pełnił funkcję zastępcy dyrektora Sekcji Polskiej RWE.

Chciuk-Celt pełnił także funkcję prezesa Syndykatu Dziennikarzy Polskich w Niemczech Zachodnich. Ponadto, od 1981, był prezesem samodzielnego Oddziału byłych Żołnierzy AK w RFN, a od 1988 został prezesem (ostatnim) PSL na Uchodźstwie.

Do Polski przyjechał po raz pierwszy dopiero w 1991.

Tadeusz Chciuk-Celt, za swoje zasługi w walce z okupantem sowieckim i niemieckim, został uhonorowany licznymi odznaczeniami. Najważniejsze z nich to:

• Order Virtuti Militari (1943), nadany przez władze RP na Uchodźstwie
• Krzyż Walecznych, przyznany przez Komendę Główną AK (dwukrotnie)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta”, przyznany przez prezydenta RP, Lecha Wałęsę
• Krzyż Armii Krajowej
• Krzyż Batalionów Chłopskich
• Harcerski Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Orderu św. Graala, przyznany przez Kapitułę w Walencji (T. Chciuk-Celt był jednym z pięciu Polaków, którym przyznano to odznaczenie)

Zmarł w 2001 w Monachium. Jego prochy złożono z honorami wojskowymi w Panteonie Żołnierzy Polski Walczącej na warszawskich Powązkach Wojskowych.

Tadeuszowi Chciukowi-Celtowi poświęcono film dokumentalny „Emisariusz” (TVP) oraz dwie tablice pamiątkowe. Odsłonięcie jednej z nich miało miejsce podczas Ogólnopolskiego Święta Czynu Chłopskiego w Kałkowie-Godowie, w dniu 22 sierpnia 2004. Odsłonięcie drugiej zaplanowano na 15 maja 2005 w Kościele Garnizonowym pw. św. Elżbiety we Wrocławiu. Ponadto, życiu i działalności Chciuka-Celta poświęcono wystawę w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie (ekspozycja prezentowana od stycznia do czerwca 2005), na której prezentowano pamiątki i dokumenty pochodzące z archiwum po Chciuku, przekazanego Muzeum HPRL przez wdowę, Ewę Chciuk-Celt.

[edytuj] Drużyna Harcerska "CELT" im. Białych Kurierów

W Szczecinie od 1988 działa Drużyna Harcerska, nosząca od 1996 imię Białych Kurierów. Pełna nazwa Drużyny to 25. Szczecińska Jeździecka Drużyna Harcerska "CELT" im. Białych Kurierów, prowadzona przez dalekiego krewnego Tadeusza Chciuka. Drużyna zdobyła sztandar ufundowany m.in. przez Ewę Chciuk-Celt i drużynowego - hm. Rafała Raniowskiego HR. Sztandar został przyznany Rozkazem LS2/2007 z dnia 15 sierpnia 2007 r., a wręczony w dniu 23 września na Skwerze hm. Telesfora Badetko w Szczecinie, na którym co roku odbywają się Apele Hufca Szczecin-Pogodno Drużyna posiada stronę w internecie.

[edytuj] Publikacje (pod pseudonimem Marek Celt)

• Marek Celt, By parachute to Warsaw, Dorothy Crisp & Co. Ltd., London 1945

• Marek Celt, Koncert. Opowiadanie cichociemnego, wydania (numeracja autora I – VII):

1. wydanie I, wydanie w trzech kolejnych numerach na łamach „Nowej Polski”, marzec, kwiecień, maj, Londyn 1945
2. wydanie II, w ramach Antologii prozy wojennej, Paryż 1946
3. wydanie III, na łamach „Tygodnika Powszechnego” (w odcinkach), Kraków 1947
4. wydanie IV, emisja radiowa, Radio Wolna Europa, audycja „Na Czerwonym Indeksie”, Monachium 1952
5. wydanie V, na łamach pisma Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nasz Znak”, Szwecja 1953
6. wydanie VI, obszerne fragmenty opowiadania w: Jan Erdman, Droga do Ostrej Bramy, USA 1983
7. wydanie VII, nakładem autora, Monachium 1987
8. wydanie VIII, „pirackie”, bez zgody i wiedzy autora, Polska 1990
9. wydanie IX, I wydanie krajowe, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2002

• Marek Celt, Biali kurierzy, wydania:

1. wydanie I, nakładem autora, Monachium 1986; Nagroda Pisarska SPK 1986
2. wydanie II, nakładem autora, Monachium 1989
3. wydanie III, w tzw. „Drugim Obiegu”, Wydawnictwo Polskie, Polska 1989
4. wydanie IV, w tzw. „Drugim Obiegu”, „Prawy Margines” (Solidarność Walcząca), 1989
5. wydanie V, w tzw. „Drugim Obiegu”, „Wola”, 1990
6. wydanie VI, „pirackie”, bez zgody i wiedzy autora, Polska 1990

• Marek Celt, Raport z podziemia – 1942, wydania:

1. wydanie I, nakładem autora, Monachium 1990
2. wydanie II, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992

• Marek Celt, Trzeci Most, praca nieukończona, fragmenty wyd. „Przekrój”, 31 maja 1992, s. 8-9

• Marek Celt, Z Retingerem do Warszawy i z powrotem. Raport z Podziemia 1944, Łomianki 2006

[edytuj] Wybrana bibliografia

[edytuj] Literatura podstawowa

1. Majewski Jan Mieczysław, Odszedł na wieczną wartę. Tadeusz Chciuk-Celt, w: Zeszyty Historyczne nr 15, Światowy Związek Żołnierzy AK, Oddział w Gliwicach, 2001
2. Pilecki Jerzy M., Osiemdziesięciolecie Tadeusza Chciuka, w: „Ziemia Drohobycka” nr 10, Zarząd Główny Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej, Wrocław 1997, s. 2-13
3. Sikora Karolina, Ostatni emisariusz. Tadeusz Chciuk-Celt. 1916-2001. Informator o wystawie, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2005
4. Stępień Józef, Emisariusz „Celt” (1916-2001), w: Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego nr 18, red. zespół, Warszawa 2002, s. 203-211
5. Szatsznajder Jan, Dopisany życiorys... Władysława Ossowskiego, Wydawnictwo „W Kolorach Tęczy”, Wrocław 1994
6. Żongołłowicz Bogumiła, Tadeusz Chciuk - Michał Lasota – Marek Celt (1916-2001) [w:] Archiwum Emigracji, t. XII. Studia, szkice, dokumenty. Rok 2001. Zeszyt 4, Toruń 2001

[edytuj] Literatura uzupełniająca

1. (ML) [Marek Lovell], Zmarł Tadeusz Chciuk-Celt. Biały kurier, „Dziennik Polski” nr 86, 11 kwietnia 2001
2. AKA, „Marek Celt” z AK, „Michał Lasota” z Wolnej Europy. Pogrzeb Tadeusza Chciuka, „Rzeczpospolita” nr 124, 29 maja 2001
3. Dzierżek-Gałaj Weronika, Zrzut, „Żywią i bronią. Biuletyn Ogólnopolskiego Związku Żołnierzy Batalionów Chłopskich” nr 3, wrzesień 2004, s. 22-23
4. Kisielewski Tadeusz, Odszedł emisariusz Celt, „Nasz Dziennik” nr 124, 29 maja 2001, s. 10
5. Kotarska Elżbieta, Czy król będzie obywatelem?, „Gazeta Wyborcza”, 17 września 1991
6. Łukaszewski Marcin, Biały kurier. Tadeusz Chciuk-Celt „Lasota”, „Kombatant” Biuletyn Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, nr 11, listopad 2002, s. 4
7. Łukaszewski Marcin, Ostatni Emisariusz Tadeusz Chciuk-Celt (1916-2001). Wystawa w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, „Niedziela” 6 lutego 2005, nr 6, s. 21
8. Łukaszewski Marcin, Tadeusz Chciuk (Marek Celt) nie żyje, „Niedziela” nr 19, 13 maja 2001
9. Ogólnopolskie Święto Czynu Chłopskiego w Kałkowie-Godowie. Tadeusz Chciuk-Celt (1916-2001), „Żywią i bronią. Biuletyn Ogólnopolskiego Związku Żołnierzy Batalionów Chłopskich” nr 3, wrzesień 2004, s. 20-21
10. Pomian Andrzej, Tadeusz Chciuk-Celt (1916-2001). Wspomnienie, „Przegląd Polski” (dodatek do „Nowego Dziennika”, USA) 18 maja 2001
11. Węglewski Sławomir, Tak nas powrócisz cudem, „24 Godziny Dziennik Częstochowski” nr 177, 13-15 września 1991
12. Wójtowicz Norbert, Cztery miesiące z życia Salamandra, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, nr 10-11/2007.
13. Żmigrodzki Zbigniew, „Biali kurierzy” w redakcji „Niedzieli”, „Niedziela” nr 39, 27 września 1992
14. Żmigrodzki Zbigniew, Jasnogórskie ślubowanie „Białych kurierów”, „Niedziela” nr 42, 18 października 1992

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Dziennik
• Wolna Europa
• http://wilk.wpk.p.lodz.pl
• http://kw.pl.eu.org/
• 25. Szczecińska Jeździecka Drużyna Harcerska "CELT" im. Białych Kurierów