Sztuka przetrwania
Z Wikipedii
Sztuka przetrwania (inaczej: surwiwal, survival) – rodzaj aktywności człowieka skierowanej na gromadzenie wiedzy i umiejętności związanych z przetrwaniem w warunkach ekstremalnych.
Spis treści |
[edytuj] Rodzaje surwiwalu
Surwiwal występuje w wielu odmianach, które można ukształtować dla własnych potrzeb. Ze względu na kryterium charakteru aktywności surwiwalowej zazwyczaj wyróżnia się trzy główne odmiany: militarny, zielony i miejski[1] Istnieje także podział na surwiwal profesjonalny (wojsko, straż pożarna, służby ratownicze) oraz surwiwal rekreacyjny.
- surwiwal militarny – celem jest, podobnie jak w wojsku, nabycie i utrzymanie umiejętności pozwalających na zachowanie sprawności i życia dla wykonania ustalonego zadania. Ten element decyduje o charakterze szkolenia. Mogą tu występować formy rekreacyjne, ale surwiwal militarny może być traktowany jako faktyczne utrzymywanie wojskowej sprawności na wypadek działań wojennych
- surwiwal zielony – celem jest działanie nabycie i utrzymanie umiejętności pozwalających na samowystarczalną egzystencję w warunkach przebywania poza cywilizacją. Istnieje tu duży związek z naturą. Ten rodzaj surwiwalu nastawiony jest silnie na rekreację, ale przygotowuje też do działań w warunkach zagrożeń podczas klęsk żywiołowych
- surwiwal miejski – celem surwiwalu miejskiego jest działanie samowystarczalne w warunkach metropolii, a więc szukania możliwości przetrwania w zagęszczeniu uwarunkowań społecznych. Ten rodzaj surwiwalu stawia nacisk na doświadczanie własnych możliwości i elementy poznawcze.
[edytuj] Sztuka przetrwania jako rekreacja
Uważa się, że sztuka przetrwania przynależy do grupy zwanej sportami ekstremalnymi[2]. Ze względu zamknięty charakter, utrudniający śledzenie przebiegu, brak form rywalizacji, a także brak jakichkolwiek formalnych struktur spotyka się również pogląd, że jest to spontaniczna działalność rekreacyjna[3].
Jako forma rekreacji, sztuka przetrwania wiąże się ze szkoleniem polegającym na ćwiczeniu odporności fizycznej i psychicznej. Różne odmiany surwiwalu (militarny, leśny, miejski) łączy dążenie do ogólnej zaradności w sytuacjach trudnych i opresyjnych. Ma to być przeciwwaga dla sygnalizowanej przez psychologów dominacji postawy wyuczonej bezradności wśród społeczeństw wysoko rozwiniętych.
[edytuj] Sztuka przetrwania jako samodoskonalenie
Krzysztof Kwiatkowski przeciwstawia okazjonalnemu surwiwalowi rekreacyjnemu specyficzną formę samodoskonalenia ciągłego, wyzwalającego własną aktywność (rozumianą jako "nie bycie bezradnym"), kształcącego "orientację w rzeczywistości". Nazywa tę postawę "surwiwal jako modus vivendi" – sposób życia. Zgodnie z tym surwiwal jest multidyscyplinarny: łączy podstawową wiedzę z psychologii, fizjologii, medycyny i ratownictwa, botaniki, fizyki i chemii, geografii, meteorologii oraz traperki. Dotyczy w tym samym stopniu przetrwania na odludziu w górach lub w lesie, jak i trzęsienia ziemi, wichury, pożaru czy powodzi, a także uniknięcia skutków ludzkiej agresji czy autodestrukcji (depresji, nałogów itp.). Gromadzona wiedza, doskonalona w indywidualnych bądź grupowych ćwiczeniach, ma prowadzić do ogólnej sprawności psychofizycznej, której specyfikę Kwiatkowski nazywa "stałą gotowością do ratownictwa".
Jego zdaniem zajmowanie się surwiwalem (nie tożsame z "uprawianiem" – jak sportu) nie wiąże się ze szczególnymi predyspozycjami fizycznymi czy psychicznymi, lecz w konsekwencji w naturalny sposób prowadzi do rozwoju wielu funkcji psychofizycznych organizmu. Autor uważa, że surwiwal wymaga refleksyjności, stałego wzbogacania indywidualnego doświadczenia. Ponieważ obszarem zainteresowania surwiwalu jest "ekstremum" oraz bezpieczne przekraczanie indywidualnych barier i zahamowań – może się przyczynić do zwiększenia zrównoważenia psychicznego i odporności na stres. Celem sztuki przetrwania jest przede wszystkim wzrost zaradności i skuteczności w działaniach.
[edytuj] Źródła i instytucjonalne formy sztuki przetrwania
W formie znanej jako "sposób przetrwania" surwiwal istnieje od drugiej połowy XX wieku w związku z rozwojem szkoleń w okresie wojny w Korei. Duże straty wśród pilotów amerykańskich zestrzelonych nad terytorium wroga wymusiły przygotowywanie żołnierzy do przetrwania w nieprzyjaznych warunkach.
Mimo że powszechnie uważa się surwiwal za dziedzinę militarną, korzenie sztuki przetrwania znajdują się w prehistorii, u tzw. "dzikich ludów" oraz w życiu codziennym wsi. Surwiwal jest bliski skautingowi, woodcraftowi, harcerstwu. Surwiwal z zamysłu ma być metodą przeciwdziałającą i korygującą naruszoną równowagę między naturą a cywilizacją.
[edytuj] Szkoły przetrwania
Szkoła przetrwania to zorganizowana forma surwiwalu, z podziałem na adeptów i instruktorów, w której celem dla grupy jest nabycie lub doskonalenie posiadanych umiejętności, w warunkach wcześniej zaplanowanych, z wykorzystaniem specyficznej "surwiwalowej metodologii". Pierwszą w Europie szkołę przetrwania założył Jacek Pałkiewicz w Bassano del Grappa[4]. Ten rodzaj działalności jest naśladowany przez firmy turystyczne oraz zajmujące się teamworkingiem idące jednak zdecydowanie w stronę form rekreacyjno-integracyjnych, z pominięciem elementów kompetencyjnych. Tego rodzaju działania są dla uczestników zazwyczaj formą jednorazową i doraźną – w przeciwieństwie do zakładanego wieloletniego doskonalenia surwiwalowego.
[edytuj] Sztuka przetrwania w mediach
W Europie do aktywnych organizatorów i propagatorów sztuki przetrwania należą m.in. Raymond Mears, którego programy dotyczące przetrwania w trudnych warunkach regularnie pokazywane są w telewizji w Discovery Channel, czy John Wisemann, na którego doświadczeniu zdobytym w jednostkach SAS bazują szkolenia wielu firm survivalowych. Pierwszy z nich reprezentuje leśny styl surwiwalu, drugi głównie militarny i miejski.
W polskiej prasie informacje o surwiwalu pojawiały się w periodykach takich jak Komandos, czy nieistniejących Żołnierzu Polskim i Survivalu.
[edytuj] Obszary zainteresowania
Surwiwal skupia się na zagadnieniach związanych z przetrwaniem osobniczym. W ramach działań przetrwaniowych można wyodrębnić te związane z ochroną (funkcjonowaniem) organizmu, a więc zapewnieniem:
- obecności tlenu (oddychanie)
- utrzymania poziomu energii
-
- ciepłota zewnętrzna powiązana ze znalezieniem (budową) schronienia oraz odzieżą
- znajomości rozpalania i utrzymywania ognia
- ciepłota wewnętrzna powiązana z pokarmem (dostarczaniem kalorii) oraz jego przyrządzaniem
- utrzymania poziomu nawodnienia organizmu (zdobywanie i uzdatnianie wody)
- swobody poruszania
- umiejętności unikania zagrożeń
- sprawności wszystkich funkcji ciała i umysłu
- sprawności funkcjonowania społecznego
Biorąc pod uwagę te dziedziny ludzkiej wiedzy, z których czerpie surwiwal, da się wyróżnić następujące obszary (przykłady):
- botanikę
- fizjologię
- medycynę
- psychologię
- geografię
- meteorologię
- fizykę
- chemię
- materiałoznawstwo i obróbkę materiałów
- traperkę
- myślistwo i rybołówstwo
- sztukę kamuflażu
Przypisy
- ↑ Rawski, Aleksander: Mongoł w legowisku niedźwiedzia. 16 stycznia 2002. [dostęp 18 stycznia 2007]..
- ↑ Por.: Wójcik, Hubert: Jak wybrać szkołę przetrwania. 1 sierpnia 2001. [dostęp 16 stycznia 2007].
- ↑ Por.: Interia.pl: ABC survivalu. [dostęp 16 stycznia 2007]..
- ↑ Jacek Pałkiewicz, Pasja życia, Wydawnictwo "Książka i Wiedza", Warszawa 2003.
[edytuj] Bibliografia
[edytuj] Autorzy polscy
- Kozłowski S., Granice przystosowania, Warszawa 1986; ISBN 83-214-0287-9
- Krzysztof Kwiatkowski, Survival po polsku – nowa edycja, Łódź (1996) 2001; ISBN 83-85797-79-3; ISBN 83-85797-77-7
- Jacek Pałkiewicz, Survival. Sztuka przetrwania, Bellona, Warszawa 1994
- Jacek Pałkiewicz, Sztuka przetrwania w mieście, Bellona, Warszawa 1994
- Jacek Pałkiewicz, Sztuka przetrwania w wodzie, Bellona, Warszawa 1996
- Pawełek A., Survival, PIW, Warszawa 2004
- Trembaczowski A., Zanim wyruszysz, czyli coś o survivalu, Bellona, Warszawa 1998
- Uryn BA., Survival z ludzką twarzą. Bellona, Warszawa 2001
[edytuj] Autorzy zagraniczni
- Ashcroft F., Życie w warunkach ekstremalnych, MUZA SA, Warszawa 2002
- Darman P., Podręcznik Survivalu, Pelta, Warszawa 1996
- Elstner F. A., Na tropie przygody, Katowice 1989
- Marshall S., Szkoła przetrwania, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000
- Mears R., Podręcznik sztuki przetrwania, Warszawa 2002
- Meissner H-O., Sztuka życia i przetrwania, Warszawa 1990
- Stark P., Granice wytrzymałości, Focus, Warszawa 2003
- Wiseman J., SAS, szkoła przetrwania, MUZA SA, Warszawa 2001
- Wiseman J., Szkoła przetrwania, Collins, Firma Księgarska, Ożarów Maz. 2007
