Synagoga w Chrzanowie
Z Wikipedii
| Synagoga w Chrzanowie | |
 Fasada synagogi po przebudowie z lat 30. XIX wieku |
|
| Data budowy | 1786-1787 |
| Data zniszczenia | II wojna światowa |
| Data zburzenia | 1973 |
| Tradycja | ortodoksyjna |
| Budulec | murowana |
| Obecnie | nie istnieje |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Synagoga w Chrzanowie - nieistniejąca synagoga znajdująca się w Chrzanowie przy skrzyżowaniu ulic Krakowskiej i Garncarskiej.
[edytuj] Historia
Synagoga została zbudowana w latach 1786-1787, za zgodą arcybiskupa gnieźnieńskiego Michała Jerzego Poniatowskiego z 20 lipca 1785 roku. Parcelę pod synagogę nabyto za 144 złotych od Antoniego Sajdaczka w 1786 roku i natychmiast rozpoczęto prace budowlane, które trwały do 1787 roku.
W latach 30. XIX wieku synagoga ze względu na zły stan techniczny została rozbudowana i wyremontowana według projektu krakowskiego architekta i budowniczy Feliksa Radwańskiego juniora. Wówczas przedłużono synagogę w kierunku zachodnim o około 10 metrów, przedsionek i babiniec zostały przesunięte ku zachodowi, na dobudowany fragment budynku. Na parterze wydzielono sień, a po jej bokach usytuowano dwie osobne klatki schodowe, prowadzące na babiniec.
Na przełomie XIX i XX wieku synagoga przeszła swój ostatni remont, podczas którego znacznie uproszczono fasadę, z której usunięto detale klasycystyczne i neorenesansowe oraz zwieńczono ją schodkowym szczytem i wyremontowano dach. W XX wieku po stronie północnej dobudowano betonowe schody oraz przybudówkę.
Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po zakończeniu wojny przez wiele lat budynek synagogi stał opuszczony i popadał w ruinę. W grudniu 1950 roku Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Chrzanowie podjęło uchwałę przebudowania synagogi na salę teatralną, co wzbudziło liczne protesty lokalnej społeczności żydowskiej.
Wkrótce jednak okazało się, że władze miejskie nie otrzymały funduszy na przebudowę i zrezygnowały z budynku synagogi. W 1973 roku na polecenie ówczesnych władz miejskich synagoga została wysadzona w powietrze, mimo iż Muzeum w Chrzanowie czyniło wówczas starania dla pozyskania jej do ekspozycji muzealnej. Obecnie plac po niej do dnia dzisiejszego nie został zabudowany.
[edytuj] Architektura
Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 21,45 na 14,30 metrów. W jej wnętrzu we wschodniej części znajdowała się obszerna sala modlitewna, do której wchodziło się przez przedsionek, nad którym na piętrze znajdował się babiniec, otwarty na salę główną arkadami z filarami. Prowadziły do niego dwie osobne klatki schodowe z osobnymi wejściami.
W głównej sali modlitewnej na wschodniej ścianie znajdował się bogato zdobiony Aron ha-kodesz, a na środku ośmioboczna bima. Całą salę oświetlały, umieszczone na wysokości piętra 8 wysokich, półokrągle zakończonych okien.
Pierwotnie fasada główna miała symetryczną, trójosiową kompozycję. Jej partię środkową stanowił wgłębny portyk z parą kolumn na parterze i czteroarkadową loggią na piętrze.
[edytuj] Bibliografia
- Krasnowolski B., Zabytki i wartości kulturowe, Chrzanów. Studia z dziejów miasta. Chrzanów współczesny, tom 2, Chrzanów 1999, str. 233-376
- Kazimierz Urban, Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966, Kraków 2006, ISBN 83-60490-16-3 - Próby przebudowy synagogi w Chrzanowie, str. 402-404
