Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe
Z Wikipedii
Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe (SChN) – konserwatywna partia polityczna powstała 7 czerwca 1925 roku na mocy układu zjednoczeniowego Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego, które miało wpływy głównie w Galicji Wschodniej i byłym Królestwie Polskim, oraz Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego, które działało w Wielkopolsce i na Pomorzu. Obie partie współpracowały w parlamencie już od 1922 roku, jako Klub Chrześcijańsko-Narodowy. Prezesem partii został T. Szułdrzyński (ChNSR), a przewodniczącym zarządu głównego Stanisław Kasznica (NChSL). Po zjednoczeniu ugrupowanie objęło swa działalnością teren całego kraju.
11 grudnia 1925 roku do partii przyłączyło się Stronnictwo Zachowawcze. Od tej decyzji odcięli się założyciele SZ, którzy uważali połączenie za unicestwienie partii. Dzięki tej fuzji SChN uzyskało wpływy również w Małopolsce i stało się jedyną partią skupiającą ziemiaństwo w Polsce.
Spis treści |
[edytuj] Założenia SChN
SChN była największa partią konserwatywną w II Rzeczpospolitej. Program zawierał elementy nacjonalistyczne. Działacze stronnictwa byli wielkimi przeciwnikami socjalizmu, który według nich sprzeciwia się Bogu, ojczyźnie, jak również i prawu własności; najbardziej potępiali komunistów, wobec których postulowali zastosowania ustaw wyjątkowych. Senat w wizji SChN powinien składać się z przedstawicieli różnych instytucji i korporacji. Postulowała również zmniejszenie reprezentacji mniejszości narodowych w parlamencie, co w praktyce spowodowałoby ograniczenie demokracji w Polsce. Wobec kryzysu demokracji parlamentarnej w 1925 roku odrodziły się koncepcje monarchistyczne w Polsce. Poglądy takie pojawiły się również w wśród działaczy SChN. 28 lutego 1926 roku odbyło się posiedzenie Zarządu Głównego SChN, na którym włączono do programu partii postulaty wprowadzenie w Polsce dziedzicznej monarchii. W tym czasie powstawało wiele organizacji monarchistycznych, w szeregi których wstępowali działacze SChN; w lutym 1926 roku powstało Zjednoczenie Monarchistów Polskich, którego przewodniczącym została Stefan Dąbrowski.
[edytuj] Przewrót majowy
Po przewrocie majowym SChN wahało się, czy poprzeć Piłsudskiego czy potępić. Wątpliwości powodowała "nowela sierpniowa", która głosiła poglądy podobne do konserwatystów. Na początku 1927 roku przedstawiciele SChN toczyli rozmowy na temat powołania Komitetu Zachowawczego, który przedstawiłby wspólna taktykę wobec rządu trzech partii konserwatywnych: oprócz SChN, SPN i POZPP. Po kolejnych rozmowach w grudniu 1927 roku powstał Komitet Zachowawczy, do którego z ramienia SChN wszedł Adam Żółtowski. Wynikiem współpracy konserwatystów w ramach komitetu było utworzenie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, co spotkało się z dezaprobatą SChN, który skrytykowała Komitet za odejście od idei konserwatywnych i ostatecznie postanowił podjąć współpracę z Dmowskim. Jednak część działaczy SChN popierała działania Komitetu i opowiedziała się za sanacją, dlatego postanowiła dokonać rozłamu i 21 stycznia 1928 roku założyła Chrześcijańskie Stronnictwo Rolnicze.
[edytuj] Główni działacze i politycy SChN
- Tadeusz Cieński
- Edward Dubanowicz
- Stanisław Kasznica
- Zygmunt Leszczyński
- Stanisław Stroński
- Tadeusz Szułdrzyński
- Adam Żółtowski
[edytuj] Bibliografia
- Gałka B. W., Ideologia konserwatywna w Polsce międzywojennej, Studia Nauk Politycznych, 1994, nr 4
- Jabłoński H., Konserwatyści przed przewrotem majowym, Przegląd Historyczny, 1966, nr 4.
- Książek J., Polskie doktryny konserwatywne w ostatnich latach II Rzeczypospolitej, Studia Nauk Politycznych, 1985, nr 3-4.
- Majchrowski J. M., Ugrupowania monarchistyczne w latach Drugiej Rzeczypospolitej, Wrocław-Warszawa 1988.
- Rudnicki S., Działalność polityczna polskich konserwatystów 1918-1926, Wrocław 1981.
- Władyka W., Działalność polityczna polskich stronnictw konserwatywnych w latach 1926-1935, Wrocław 1977
