Romanipen
Z Wikipedii
Romanipen (rom. "romskość") - ogół romskiej tradycji, niepisany kodeks postępowania oraz wzajemnych relacji w tradycyjnej społeczności romskiej, nie obejmujący stosunków z gadziami.
Składają się nań wszystkie zwyczajowe prawa, tabu oraz sankcje grożące za ich złamanie. Jeden z centralnych elementów systemu romanipen stanowi pojęcie skalania. Sankcją za przekroczenie zasad romanipen jest bowiem uznanie winnego za osobę "skalaną" czyli rytualnie nieczystą, co wiąże się z różnym stopniem i formą wykluczenia jej z życia społecznego. Pojęcie romanipen, interpretowane jako "cygańskość", implikuje często manifestowanie swej identyfikacji z romskim etnosem, uznawanie go za wartość najwyższą, używanie języka romani, solidarność z członkami własnej zbiorowości (często interpretowaną jako pewnego rodzaju "podwójna moralność", w myśl której wiele czynów potępianych wobec "swoich" jest aprobowanych w stosunku do Romów z innej grupy bądź gadziów) oraz celebrowanie tradycyjnych obrzędów i rytuałów.
Wśród rozmaitych grup romskich istnieją różne instytucje stojące na straży przestrzegania tradycji, opiniujące i wydające wyroki: dla tzw. Polskich Cyganów Nizinnych jest to osoba Szero Roma, dla Lowarów i Kełderaszy rada szanowanych członków społeczności zwana Kris. Dla wielu grup, np. Romów węgierskich i słowackich czy grupy Bergitka w Polsce brak takiej instytucji, zaś przestrzeganie tradycyjnych zwyczajów zależy od jednostki, bądź reguluje je szerszy konsensus społeczny.
[edytuj] Zobacz też
- Bergitka Roma
- Gadzio
- Kełderasze
- Kris (tradycja romska)
- Lowarzy
- język romski
- Mageripen
- Polska Roma
- Romowie
- Romungrzy
- Szero Rom
[edytuj] Bibliografia
- Jerzy Ficowski, Cyganie polscy, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953
- Jerzy Ficowski, Cyganie na polskich drogach, Kraków, Wrocław, Wydaw. Literackie, 1986
- Jerzy Ficowski, Demony cudzego strachu, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydaw., 1986
- Jerzy Ficowski, Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Warszawa, Interpress, 1989
- Angus M. Fraser, Dzieje Cyganów, Warszawa, Państowy Instytut Wydawniczy, 2001
- Andrzej Mirga, Lech Mróz, Cyganie. Odmienność i nietolerancja, Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN, 1994
- Lech Mróz, Geneza Cyganów i ich kultury, Warszawa, Wydaw. Fundacji "Historia pro Futuro", 1992
- Lech Mróz, Dzieje Cyganów-Romów w Rzeczypospolitej XV-XVIII w., Warszawa, DiG, 2001
