Prawa człowieka
Z Wikipedii
Prawa człowieka to pojęcie reprezentujące koncepcję, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, wynikające z godności człowieka, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec) i nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane). Państwu przypisuje się rolę instytucji, której zadaniem jest ochrona owych praw. Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej bywa uznawane za podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie.
Prawa te nazywane są także "absolutną koncepcją praw człowieka", istnieje też druga koncepcja, mówiąca, że prawa człowieka są relatywne, jest ona nazywana także prawami obywatelskimi.
Spis treści |
[edytuj] Jedna z wersji praw człowieka
(w oparciu o http://www.unic.un.org.pl/)
- prawo do życia;
- prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania;
- prawo każdego człowieka do uznawania wszędzie jego podmiotowości prawnej;
- zakaz stosowania tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania;
- zakaz trzymania człowieka w niewolnictwie lub poddaństwie;
- zakaz skazywania człowieka za czyn, który nie stanowił przestępstwa w chwili jego popełnienia;
- zakaz pozbawiania wolności jedynie z powodu niemożności wywiązania się ze zobowiązań umownych.
[edytuj] a) prawa osobiste:
(zobacz też Art. 38 - 56 Konstytucji RP)
prawa do:
- dobrego życia
- rzetelnego sądu (patrz "gwarancje formalne" poniżej)
- decydowania o swoim życiu
- prawo jednego człowieka kończy się tam gdzie zaczyna się prawo innego człowieka
- szczęścia
[edytuj] b) prawa i wolności polityczne:
1. tzw. prawa negatywne - prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa ( zobacz też Art. 57 - 63 Konstytucji RP)
- prawo do obywatelstwa
- możliwość uczestniczenia w życiu publicznym
- czynne prawo wyborcze - możliwość uczestnictwa w wyborach
- bierne prawo wyborcze - możliwość kandydowania w wyborach
- wolność zrzeszania się
- prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji
- prawo do składania wniosków, petycji, skarg
- dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych
- równy dostęp do służby publicznej.
[edytuj] c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
1. tzw. prawa pozytywne - uprawnienia jednostki do świadczeń na jej rzecz - prawa socjalne
prawo do: (zobacz też Art. 68, 75 Konstytucji RP)
- ochrony zdrowia
- nauki
- odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i jej rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej
- pomocy socjalnej (ogólnie)
- rozrywki (np. granie w piłkę nożną, pływanie)
2. prawa ekonomiczne: (zobacz też Art. 64 Konstytucji RP)
- prawo do pracy
- prawo do własności
- prawo dziedziczenia
3. prawa solidarnościowe (w większości nie posiadają sformalizowanego charakteru prawnego) - wszystkie prawa przysługujące grupom społecznym, np. prawo narodów do samostanowienia
4. prawa kulturalne: (zobacz też Art. 73 Konstytucji RP)
- prawo do wolności twórczości artystycznej
- prawo do badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników
- prawo do wolności korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania
Gwarancje:
- materialne (dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych)
- formalne (prawo do ochrony prawnej jednostki)
- prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd
- prawo do fachowej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego
- prawo do skargi konstytucyjnej
[edytuj] Instytucje skargi
[edytuj] Pozarządowe organizacje praw człowieka
- Amnesty International
- Helsińska Fundacja Praw Człowieka
- Human Rights Watch
- Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć
[edytuj] Zobacz też
- Europejska Konwencja Praw Człowieka,
- Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka,
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka,
- prawa konsumenta,
- prawa dziecka.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona Wydziału Prawa i Administracji UW promująca orzecznictwo praw człowieka w Polsce,
- Strona Ośrodku Informacji ONZ w Warszawie - prawa człowieka,
- Raport Sieci niezależnych ekspertów Unii Europejskiej ds. Praw Podstawowych dotyczący stanu przestrzegania praw człowieka w Unii Europejskiej i państwach członkowskich w 2005 roku (en),
- Human Rights Watch World Report 2006 (en),
- Marek Nowicki "Co to są prawa człowieka?”,
- Wiktor Osiatyński "Przyszłość praw człowieka",
- Wojciech Makowski "Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ma 59 lat".
