Prądnik Biały

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy historycznej dzielnicy Krakowa. Zobacz też: Dzielnica IV Prądnik Biały - dzielnica administracyjna Krakowa.

Prądnik Biały – obszar Krakowa usytuowany w Dzielnicy IV Prądnik Biały, dawna wieś, liczy około 10 tysięcy mieszkańców, dominują zabudowania wysokie, tzw. blokowiska.

Spis treści

1 Historia
2 Infrastruktura
3 Ludzie związani z Białym Prądnikiem
4 Wydawnictwa związane z Białym Prądnikiem
5 Ludzie aktywnie związani Białym Prądnikiem
6 Zabytki

[edytuj] Historia

Centrum zabudowy wsi Prądnik Biały rozciągało się wzdłuż traktu wielkopolskiego, prowadzącego od obecnej ul. Długiej ku wsi Zielonki. W najstarszym zapisie z ok. 1123 r. nosiła nazwę Prutnic i należała do biskupów krakowskich. W 1220 r. biskup krakowski Iwo Odrowąż założył na jej terenie pierwszy szpital w Krakowie, prowadzony przez Zakon Kanoników Ducha Św. De Saxia. Duchacy, przeniesieni do Krakowa w 1244 r., zatrzymali jednak znaczne grunty w Prądniku Białym, zwane odtąd Prądnikiem Duchackim (w XV wieku z nadania biskupiego posiadali tu 3 młyny, z których jeden od 1496 r. służył jako papiernia, w I połowie XVI w. dzierżawiona przez drukarza Jana Hallera).

W latach 70. XV w. wieś zwano już Magna Prandnik, co sto lat później zapisano po raz pierwszy po polsku jako Prądnik Wielki. Sławna była tutejsza biała mąka i chleb, zwany promnickim. Z 1421 r. datuje się zapis, zobowiązujący posiadaczy gruntów w Prądniku Białym do wypieku chleba na stół biskupi. Na terenie biskupiego folwarku w Prądniku, położonego przy trakcie wielkopolskim, w 1547 r. bp Samuel Maciejowski wybudował renesansowy pałac z ogrodem stanowiący letnią rezydencję biskupów krakowskich, gdzie gościli m. in. Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic i Łukasz Górnicki. To tutaj właśnie toczą się erudycyjne rozmowy bohaterów dzieła Górnickiego "Dworzanin polski", poświęcone dworskim obyczajom i humanistycznemu wychowaniu.

W 1574 r. na błoniach prądnickich szlachta witała przybyłego do Krakowa Henryka Walezego, a w 1697 r. w Prądniku Białym rozpoczął się koronacyjny wjazd do Krakowa Augusta II. Pola pomiędzy Prądnikiem Białym i Czerwonym a Krakowem były w 1587 r. teatrem bitwy, w której Jan Zamoyski pokonał arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga i zmusił go do wycofania się na Śląsk.

Regulacja dochodów biskupich przez Sejm Czteroletni w 1789 r. włączyła Prądnik Biały do skarbu wojskowego, zaś dzierżawcą wsi został Jacek Kluszewski, antreprener teatru krakowskiego. W 1794 r. we wsi przebywał Tadeusz Kościuszko (jeśli wierzyć tradycji, odpoczywał pod istniejącym do dziś w parku dworskim jaworem przed bitwą pod Racławicami), natomiast w 1809 r. mieszkał tu gen. Jan Henryk Dąbrowski.

Na początku XIX wieku wieś należała do dóbr kameralnych, następnie do właścicieli prywatnych. W tym czasie na fundamentach dawnego pałacu biskupiego wzniesiono obecny dwór z oficynami oraz budynki karczmy i czworaków. W sto lat później było tu ponad 650 mieszkańców i około 45 domów, jednoklasowa szkoła ludowa, 3 młyny, garbarnia i cegielnia. W latach 1913-15 przy ul. Prądnickiej 15 wzniesiono Miejskie Zakłady Sanitarne, zaś w latach trzydziestych wybudowano na Prądniku Klasztor Najświętszej Duszy Chrystusa Pana, którego pierwsza przełożona i założycielka zgromadzenia, Matka Paula Zofia Tajber, spoczywa na prądnickim cmentarzu. Na lata 1975-85 przypadła budowa nowych osiedli mieszkaniowych: Prądnik Biały Zachód i Prądnik Biały Wschód.

[edytuj] Infrastruktura

pętla autobusowa
gimnazjum nr 13
przedszkole samorządowe nr 19
szkoła podstawowa nr 109
szkoła podstawowa nr 58
parafia NMP Matki Kościoła
szpital okulistyczny w Witkowicach
szpital im. Jana Pawła II
pawilony handlowo-usługowe

[edytuj] Ludzie związani z Białym Prądnikiem

Jan Henryk Dąbrowski, w 1809 roku gościł ze swoją małżonką w pałacu biskupim
Antoni Dziatkowiak, prof. medycyny, kardiochirurg, w 1979 roku rozpoczął pracę w szpitalu im. dr Anki (dzisiaj im. Jana Pawła II)
Jakub Fontana, w drugiej połowie XVIII wieku przystąpił do rozbudowy pałacu biskupiego
Wojciech Grygowski, twórca kładki dla pieszych, powstałej w roku 1982 nad ul. Opolską
Robert Korzeniowski, lekkoatleta, chodziarz, mieszkaniec Białego Prądnika
Tadeusz Kościuszko, wraz ze swoim sztabem zatrzymał się w pałacu biskupim
Iwo Odrowąż, biskup krakowski

[edytuj] Wydawnictwa związane z Białym Prądnikiem

Magazyn Kulturalny Dworzanin

[edytuj] Ludzie aktywnie związani Białym Prądnikiem

Towarzystwo Prądnickie Celem działalności Towarzystwa jest nie tylko udokumentowanie wszelkich wydarzeń związanych z kulturą, sztuką i nauką w Dorzeczu Prądnika.