Olejek eteryczny
Z Wikipedii
Olejek eteryczny (łac. oleum aetherium, oleum aethereum) – ciekła, lotna substancja wonna uzyskiwana najczęściej poprzez destylację z parą wodną z odpowiedniego surowca roślinnego. Pod względem składu jest to mieszanina rozmaitych związków chemicznych: ketonów, aldehydów, alkoholi, estrów, laktonów, terpenów i innych związków organicznych np. tych zawierających azot i siarkę.
[edytuj] Źródła olejków eterycznych
Obecnie olejki lotne pozyskuje się na skalę przemysłową ze świeżych bądź suszonych roślin. W roślinach olejek lotny znajduje się najczęściej w specjalnych komórkach wydzielniczych, gdzie gromadzi się on jako produkt odpadowy przemiany materii. Takie komórki są charakterystyczne dla roślin bogatych w olejki lotne jak np. gatunków z rodziny sosnowatych, wargowych, mirtowatych, rutowatych i baldaszkowatych.
[edytuj] Zastosowania
Olejki eteryczne stosuje się szeroko w aromaterapii. Jednakże są to niezwykle skomplikowane mieszaniny do kilkuset różnorodnych związków chemicznych o nie zawsze znanej całkowicie zawartości, często niemożliwej do odtworzenia w warunkach laboratoryjnych. To sprawia, że nie są traktowane jak typowe leki przez lekarzy i farmaceutów. Jednak wciąż trwają nad nimi badania, są bowiem od tysięcy lat skutecznie działającymi na ludzi specyfikami medycyny naturalnej, kosmetyki i dermatologii.
Działanie olejków lotnych jest wielostronne. Dzięki właściwościom dezynfekcyjnym olejki lotne, zwłaszcza te zawierające alkaloidy, hamują rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Cenione są zwłaszcza silnie odkażające właściwości tymolu, występujące w olejku lotnym zawartym w tymianku pospolitym i macierzance piaskowej. Odkażająco działa również olejek lotny znajdujący się w czosnku pospolitym i cebuli. Olejek lotny znajduje również zastosowanie do zwalczania grzybic, świerzbu i innych pasożytów skórnych. Bardzo ważną wspólną cechą olejków eterycznych jest ich duża skuteczność antyseptyczna i brak potwierdzonych przypadków uodpornienia się drobnoustrojów na ich działanie.
Olejki lotne mogą wywołać lokalne podrażnienia skóry, co może czasem doprowadzić do powstania pęcherzy i zapaleń. We właściwych dawkach powodują jednakże lepsze jej ukrwienie. Niektóre składniki olejków lotnych jak: eugenol, kamfora czy mentol uśmierzają lokalnie ból. Inne natomiast jak: borneol i kamfora wzmacniają mięsień sercowy i regulują krążenie krwi.
Stosowane są przy produkcji perfum, choć tu są coraz częściej zastępowane przez syntetyczne związki zapachowe. Stanowią one także ważny składnik wielu roślin używanych jako przyprawy w gospodarstwie domowym i w przemyśle spożywczym. Poprawiają one smak potraw i pobudzają trawienie.
Olejki lotne odgrywają także ważną rolę w produkcji napojów alkoholowych i bezalkoholowych jako składniki smaków i zapachów. Są używane wreszcie do aromatyzowania słodyczy i wyrobów tytoniowych.
Anetol występujący w olejku lotnym biedrzeńca anyżu odstrasza swym przenikliwym zapachem dokuczliwe owady.
[edytuj] Przykłady olejków eterycznych i źródeł ich pochodzenia
- olejek anyżowy (łac. Oleum Anisi) - anyż
- olejek bazyliowy - bazylia pospolita
- olejek bergamotowy - pomarańcza bergamota
- olejek cynamonowy
- olejek cytrynowy (Oleum Citri)
- olejek eukaliptusowy (Oleum Eucalypti)
- olejek geraniowy
- olejek goździkowy
- olejek jodłowy
- olejek kamforowy (Oleum Camphoratum)
- olejek kminkowy (Oleum Carvi)
- olejek kolendrowy (Oleum Coriandri)
- olejek lawendowy (Oleum Lavandulae)
- olejek melisowy
- olejek miętowy
- olejek migdałowy (Oleum Amygdalae dulcium)
- olejek różany - olej z dzikiej róży
- olejek sandałowy
- olejek sosnowy
- olejek szałwiowy (Oleum Salviae)
- olejek tymiankowy (Oleum Thymi) - tymianek pospolity
| Występowanie | Zapach | Główny składnik | Aktywność aromatyczna |
|---|---|---|---|
| Arcydzięgiel, kłącza | piżmowo-anyżowy | egzaltolit | |
| biedrzeniec anyż, owoce | anyżowy | anetol (80-95%) | wykrztuśna - w infekcji górnych dróg oddechowych; rozkurczowa - w bólach żołądka i kolkach |
| Pomarańcza gorzka, skórka owocu | orzeźwiający | pineny, kamfen, (R)-(+)-limonen, nerol, neridol, bisabolen | łagodząca - w infekcjach górnych dróg oddechowych; stymulująca - pracę szyszynki; antyinfekcyjna |
| Cedr | żywiczny | α-pinen, bisabolen | uspokajająca; antyseptyczna; przeciwłupieżowa; odstraszająca owady; przeciwalergiczna |
| Cynamonowiec, kora | cynamonowy | aldehyd cynamonowy (75-90%) | stosowany jako przyprawa kuchenna |
| Cytryna zwyczajna, skórka owocu | cytrynowy | (R)-(+)-limonen (90%), cytral (6%) | bakteriobójcza; łagodząca problemy układu krążenia, w tym nadciśnienie tętnicze |
| Eukaliptus, liście | orzeźwiający | eukaliptol, cyneol, pineny, kamfen | przeciwbakteryjna; przeciwwirusowa w kaszlu i grypie; łagodząca objawy przeziębienia, bólu gardła, zapalenia zatok; pobudzająca w depresjach i złym samopoczuciu; przeciwbólowa w reumatyzmie i artretyzmie |
| Pelargonia, liście | różany | geraniol, rodinol, nerolidol | antydepresyjna; antyseptyczna; immunostymulująca; łagodząca objawy menopauzy, cellulitisu i obrzęków stawów; przeciwbólowa |
| Goździki, pączki kwiatowe | goździkowy | eugenol (78-92%), kariofilen | antyseptyczna w infekcjach górnych dróg oddechowych; przeciwbólowa w bólach głowy, zębów, reumatyzmie; odstraszająca owady |
| Imbir | piernikowy | zyngiberen | przeciwhistaminowa; łagodząca chorobę lokomocjną |
| Kosaciec, kłącza | fiołkowy | iron | |
| Jodła pospolita, igły | balsamiczny | pineny, limonen | łagodząca infekcje górnych dróg oddechowych |
| Jałowiec | jałowcowy | sabinen, kadinen, sabinol, pineny, kamfen, borneol | antydepresyjna łagodzi bezsenność; łagodząca ból reumatyczny i artretyczny; antyseptyczna |
| Jaśmin, kwiaty | jaśminowy | octan benzylu, linalol, indol, alkohol benzylowy, (Z)-jasmon | składnik wielu kompozycji zapachowych , służy do aromatyzowania herbaty |
| Kamforowiec lekarski | kamforowy | kamfora, (S)-(-)-limonen | pobudzająca ośrodki wegetatywne mózgu, przyspiesza i pogłębia ruchy oddechowe; napotna; immunostymulująca; antyreumatyczna |
| Kminek, nasiona | kminkowy | karwon, (R)-(+)-limonen | łagodząca w dolegliwościach układu pokarmowego |
| Koper ogrodowy, nasiona | koprowy | anetol | bakteriobójcza; łagodząca w dolegliwościach układu pokarmowego, w kolce nerkowej |
| Lawenda, kwiaty | lawendowy | octan linalilu (30-60%), geraniol | stymulująca - układ nerwowy i krążenia; uspokajająca - w nerwicach, bezsenności, nadpobudliwości; antyseptyczna; przeciwgrzybiczna; łagodząca objawy przeziębienia, kaszlu, kataru, zapalenia zatok, egzemy, trądziku, ukoszenia owadów; przeciwbólowa - bóle głowy, bóle menstruacyjne |
| Mięta pieprzowa | miętowy | mentol (48-68%), menton | antyseptyczna - w infekcji górnych dróg oddechowych; łagodząca bóle żołądkowe; stymulująca trawienie, wzmacniająca organizm; znieczulająca - błonę śluzową żołądka; drażniąca - zakończenia nerwów zimna |
| Migdałowiec, nasiona | migdałowy | aldehyd benzoesowy | aromat w cukiernictwie |
| Gałka muszkatołowa | muszkatołowy | farnezol, terpineol, trimisteryna | antyreumatyczna i rozgrzewająca; przeciwbólowa - bóle mięśniowe i reumatyczno-artretyczne |
| Nagietek lekarski | nagietkowy | menton, izomenton, β-terpinen, γ-kadinen, kariofilen, arotenoidy | gojąca rany - przyspiesza ziarninowanie, leczy oparzenia słoneczne, egzemy, zapobiega pękaniu skóry |
| pomarańcza chińska, skórka owocu | pomarańczowy | nerol, (R)-(+)-limonen | antydepresyjna; lekko uspokajająca; stymulująca zasypianie |
| Róża damasceńska, płatki kwiatów | różany | rodinol, geraniol, cytronelol, alkohol fenyloetylowy | stymulująca - centralny układ nerwowy; ułatwiająca koncentrację; afrodyzjalna; antyinfekcyjna - zarówno przeciwbakteryjna, przeciwgrzybiczna i przeciwwirusowa |
| Rumianek pospolity, kwiaty | rumiankowy | α-bisabolol, β-bisabolol, tlenki bisabololi, azuleny (chamazulen i gwajazulen) | przeciwzapalna; spazmolityczna - łagodzi bóle żołądkowe i jest wiatropędny; antybiotyczna; ochrona komórek wątroby |
| sandałowiec, drewno | balsamiczny | α-sandalol | przeciwzapalna - leczenie stanu zapalnego błon śluzowych; ułatwia medytację |
| Sosna, igły | żywiczny | pineny, kareny, kadiden, (S)-(-)-limonen | antyseptyczna - łagodzi objawy przeziębienia, grypy, anginy, zapalenia zatok, kataru, kaszlu; stymulująca układ krążenia; immunostymulująca |
| Szałwia | gorzko ziołowy | β-tujon (tanaceton), pineny, salwen, kamfen, borneol | stymulująca układ krążenia i nerwowy; łagodząca depresję; ułatwiająca oddychanie |
| Tymianek | tymolowy | tymol | immunostymulująca; pobudzająca układ nerwowy - w depresji i niskim ciśnieniu krwi |
