Ołeksander Małynowśki
Z Wikipedii
Ołeksander (Aleksander) Małynowśki (ur. 1888 w Żukowie na Ukrainie – zm. 1957) - greckokatolicki duszpasterz archidiecezji lwowskiej o orientacji narodowo-ukraińskiej [1], wicerektor lwowskiego Seminarium Duchownego, Administrator Apostolski Łemkowszczyzny (od 5 lutego 1941 do września 1945) z siedzibą w Sanoku (cerkiew pw. Zesłania Ducha Świętego w Sanoku), Krynicy i Wróbliku Szlacheckim, kapitan armii ukraińskiej do 1919. W okresie okupacji Polski odpowiedzialny za politykę ukrainizacji Łemkowszczyzny prowadzonej przez władze niemieckie.
Po zajęciu Lwowa przez Sowietów przeniósł się do niemieckiej strefy okupacyjnej. Od 10 kwietnia 1940 był wikariuszem generalnym AAŁ w Sanoku. Pod naciskiem kierowanego przez Kubijowicza Ukraińskiego Centralnego Komitetu w Krakowie został 5 lutego 1941 przez nuncjusza apostolskiego w Berlinie Cesare Orsenigo mianowany administratorem apostolskim Łemkowszczyzny).
Obowiązki administratora przejął po ustępującym w styczniu 1941 ks. J. Medweckim. Działania Małynowśkiego prowadziły w głównej mierze do ukrainizacji struktur administracji poprzez usuwanie z diecezji księży sprzyjających w okresie międzywojennym orientacji staroruskiej (moskalofile), wprowadzeniu rozporządzeń i stosowaniu w pracach ordynariatu języka ukraińskiego oraz utrzymywaniu jak najlepszych relacji z władzami niemieckimi [2]. W 1940 wystosował petycję do okupacyjnych władz niemieckich o odebranie katolikom kościoła parafialnego w Sanoku pw. Przemienienia Pańskiego i przekazania go Ukraińcom.
Na początku 1944 przeniósł ordynariat z Sanoka do Krynicy. Dzięki niemu Krynica stała się w okresie okupacji Polski ważnym ośrodkiem ukraińskiego życia narodowego. 26 lutego 1945 Małynowśki podjął się ponownej konsolidacji ordynariatu AAŁ. Opuszcza Krynicę i przenosi swoją siedzibę do Wróblika Szlacheckiego. We Wróbliku nawiązuje kontakty z pozostałymi księżmi pełniącymi posługę we wschodnich dekanatach AAŁ.
20 marca 1945 Małynowśki zwołuje kongregację duchowieństwa AAŁ. W tym czasie uczestnikami spotkania byli ks. I. Pidharbi, proboszcz z Czerteża, ks. Konstanty Polański, proboszcz z Zahutynia, ks. Iwan (Jan) Cehełyk, ks. Stepan (Stefan) Menciński z Nowosielec, ks. wikariusz generalny S. Jadłowski, ks. Teofil Kmycikiewicz z Surowicy, ks. Zenowiej (Zenon) Fedorowicz z Daliowej. W trakcie obrad powołani zostają nowi członkowie Rady (kapituły) AAŁ: ks. K. Polański, ks. Stepan (Stefan) Wenhrynowicz, ks. I. Cehełyk, ks. S. Jadłowski, ks. T. Kmycikiewicz. Pod koniec kwietnia 1945 Małynowśki jako administrator AAŁ powraca ponownie do Sanoka.
19 maja 1945 zostaje poinformowany przez sanockie UB o podjętej decyzji przesiedlenia jego oraz pozostałych księży grekokatolickich do ZSRR. We wrześniu 1945 Małynowśki opuścił terytorium Polski przy pomocy UPA, udając się przez Czechosłowację do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech.
Przypisy
- ↑ "Z wychowaniem alumnów i duszpasterską pracą człowiek ten nie miał nic wspólnego. We wrześniu lub początkiem października zjechał do Krakowa i rozpoczął aktywną działalność polityczną, a przez czas pewien piastował jakiś urząd przy General Gouvernament. Zawsze odznaczał się głęboką nienawiścią do tego co nie jest ukraińskie i nie przebierał w środkach, jeżeli rozchodziło się o zniszczenie i pognębienie wrogów. Wielka gorliwość i wybitna praca w tym kierunku poddała ukraińskiemu sztabowi myśl posadzenia go na stanowisku apostolskiego administratora." [w:] Memoriał z 16 października 1941 skierowany do bp. Czesława Kaczmarka, autorzy memoriału księża grecko-katoliccy; Włodzimierz Mochnacki, Włodzimierz Wengrynowicz, Bazyli Bartko, Emilian Wengrynowicz, Jan Polański, Eugeniusz Chylak, Julian Sembratowicz, Zenon Kaliniak i Andrzej Orszak. Archiwum Diecezji Kieleckiej. OP-17/4.
- ↑ "Niektórzy duchowni greckokatoliccy o świadomości ukraińskiej pracujący w AAŁ angażowali się w działania polityczne z nadzieją utworzenia samodzielnego państwa – Ukrainy. Popierali oni struktury Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii) czy tworzonej u boku armii niemieckiej 14 Dywizji Grenadierów SS. Akces do niej, jako kapelan, zgłosił m.in. ks. ( grekokatolicki z Sanoka, przedwojenny nauczyciel Stepan Wenhrynowicz. ukraińska)|Duchowni tej orientacji wspierali działania Ukraińskiego Komitetu Centralnego. [w:] Dziubyna, op. cit., s. 72; Krzysztof Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Łemkowszczyzny w latach 1939-1947, (w:) Polska - Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3, Przemyśl 1996, s. 235.
[edytuj] Publikacje
- Krzysztof Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Łemkowszczyzny w latach 1939-1947, (w:) Polska - Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3, Przemyśl 1996
- ks. dr. biskup Henryk Borcz. Struktury kościoła grekokatolickiego. [w:] Dekanat sanocki w latach 1944-1956. Powiat sanocki 1944-1956. str. 63 ISBN 978-83-60380-13-0
