Nowa Francja
Z Wikipedii
Nowa Francja – francuska kolonia w Ameryce Północnej, zwana też Kanadą. Kolonia została założona przez Samuela de Champlaina, który został jej pierwszym gubernatorem generalnym.
Choć początkowo Nowa Francja opierała się na typowych dla kolonizacji angielskiej kompaniach handlowych opartych na zasadach merkantylizmu, to wkrótce kolonia ta weszła pod jurysdykcję króla Francji. Od tego momentu ustrój polityczny Nowej Francji był kopią feudalnej Francji w miniaturze. Na czele kolonii stał gubernator generalny posiadający uprawnienia wicekrólewskie. Choć teoretycznie gubernator posiadał wielką władzę, w praktyce była ona ograniczona przez występowanie dwóch innych potężnych urzędów – intendenta Kompanii Kanady i biskupa Quebecu. Kompetencje tych trzech urzędów pokrywały się częściowo, prowadząc do licznych sporów. Ziemia podzielona była na senioraty, nad którymi feudalny nadzór sprawowali seniorowie. Zobowiązani byli do utworzenia infrastruktury w obrębie swojej jurysdykcji (np. budowy młyna). Podlegali im także koloniści zamieszkujący poszczególne senioraty. Ten sztuczny i nie odpowiadający specyficznym potrzebom system odpowiedzialny był za powolny rozwój kolonii.
Mimo że teoretycznie Nowa Francja obejmowała teren od ujścia Rzeki Św. Wawrzyńca do obszaru Wielkich Jezior, to w praktyce była ograniczona do pasa lądu rozciągającego się pomiędzy miejscami położenia miast – garnizonów Quebec City, Montreal oraz Trois Rivieres. Daleko dalej docierały wpływy jezuitów, którzy prowadzili intensywną akcję misjonarską wśród plemion Indian kanadyjskich.
Niemniej jednak, francuska Kanada rozwijała się, a dla wielu wolność za oceanem była atrakcyjna. Według spisu z roku 1665, w Nowej Francji istniało 538 gospodarstw domowych obejmujących 3215 ludzi. Po trzydziestu latach liczba ta zwielokrotniła się, tym bardziej, że trwał stały napływ kolonistów dobrowolnych, żołnierzy wybierających pozostanie w Kanadzie oraz zesłańców. W 1723 skierowano tu pierwszą partię 130 zesłańców, głównie drobnych kryminalistów. W 1688 populacja osiągnęła 10 803 mieszkańców, a w 1698 już 13 803. W chwili likwidacji Nowa Francja liczyła ponad 50 000-60 000 mieszkańców.
Począwszy też od 1730 zaczęły powstawać nowe senioraty poszerzając granice kolonii. W latach 1731-1755 powstało szereg senioratów nad górnym, środkowym i dolnym biegiem Rzeki Św. Wawrzyńca, w okolicy dzisiejszej Ottawy oraz nad rzekami Richelieu oraz Chambly. Po roku 1660 (?) rozpoczęła się kolonizacja terenów południowego Ontario nad jeziorami Ontario i Erie. Powstały wtedy forty strzegące tego ważnego szlaku komunikacyjnego, np. w dzisiejszym Kingston, Fort Frontenac, Fort Niagara czy Fort Pontchartrain (dzisiejsze Detroit).
Na wschód od tych obszarów znajdowała się inna kolonia francuska, Akadia, zaś na południe, w dolinie rzek Ohio i Mississippi rozciągała się Luizjana.
Podstawą ekonomiczną kolonii było leśnictwo i handel. Od początków XIX w. zaczął się także rozwijać przemysł – głównie szkutniczy, włókienniczy i przeróbki drewna, a także górnictwo. Jednakże najistotniejszym źródłem olbrzymich dochodów było łowiectwo i cały przemysł futrzarski. Mimo stałego oporu Indian, Francuzom udało się stworzyć siatkę szlaków komunikacyjnych oraz drobnych faktorii łowieckich na olbrzymim obszarze sięgającym Gór Skalistych. Kolonia nigdy jednak nie zdołała wykształcić efektywnego rolnictwa i była zależna od dostaw żywnościowych z Europy.
Nowa Francja przestała istnieć w 1763 w wyniku pokoju paryskiego kończącego wojnę siedmioletnią.
Spis treści |
[edytuj] Gubernatorzy Nowej Francji
Gubernator Nowej Francji – spełniający role wicekróla. Do jego kompetencji należały wszelkie sprawy polityczne, w tym i dowództwo siły zbrojnej oraz zewnętrzna reprezentacja kolonii.
[edytuj] Intendenci Nowej Francji
Intendent – spełniający funkcje administracyjne w tym i fiskalne. Intendent zajmował się także organizacją handlu.
| Nazwisko | Okres sprawowania władzy |
| Jean Talon | 1665-1668 |
| Claude de Bouteroue | 1668-1670 |
| Jean Talon | 1670-1672 |
| Jacques Duchesneau | 1682-1686 |
| Jean Bochard de Champigny | 1686-1702 |
| Francois de Beauharnois | 1702-1705 |
| Jacques Raudont Antoine Raudot |
1705-1711 |
| Nichel Begon | 1712-1726 |
| Claude Thomas Dupuy | 1726-1728 |
| Gilles Hocquart | 1731-1748 |
| Francois Bigot | 1748-1760 |
[edytuj] Biskupi Nowej Francji
Biskup Nowej Francji – choć teoretycznie nie posiadał władzy, spełniał bardzo szerokie funkcje. Jako że szkolnictwo i opieka zdrowotna podlegała Kościołowi, miał olbrzymi wpływ na administrację kraju. Także sprawy cywilne (np. śluby) i ewidencyjne podlegały Kościołowi. Biskup ściśle współpracował z zakonem jezuitów, którego bardzo rozgałęziona sieć misji oraz duże wpływy wśród Indian dawały biskupowi wielkie znaczenie w administracji, szczególnie na rubieżach kolonii.
| Nazwisko | Okres sprawowania władzy |
| François de Montmorency Laval | 1674-1688 |
| Jean Baptiste de La Croix | 1688-1727 |
| Louis François Duplessis de Mornay | 1727-1733 |
| Pierre Hermann Dosquet | 1733-1739 |
| François Louis Pourroy de Lauberiviere | 1739-1740 |
| Henri-Marie Dubreuil de Pontbriand | 1741-1760 |
[edytuj] Zobacz też
- historia Kanady Francuskiej
- Francuska kolonizacja Ameryki Północnej
- Francuskie imperium kolonialne
- Historia USA
Ameryka: Nowa Francja (Akadia, Luizjana, Quebec, Nowa Szkocja) • Saint-Domingue • Saint Lucia • Dominika
Afryka: Algieria • Francuska Afryka Równikowa • Francuska Afryka Zachodnia • Komory • Madagaskar • Maroko • Mauritius • Seszele • Somali Francuskie • Tunezja
Azja: Indie Francuskie (Pondicherry, Karikal, Yanaon, Mahé, Chandernagore) • Indochiny Francuskie (Tonkin, Kochinchina, Annam, Laos, Kambodża) • terytoria mandatowe: Liban i Syria
Australia i Oceania: Nowe Hebrydy (kondominium)
Francuska kolonizacja Ameryki Północnej • Historia Kanady Francuskiej
