Muzeum Polskie w Rapperswilu
Z Wikipedii
| Muzeum Polskie w Rapperswilu | |
 Zamek w Rapperswilu |
|
| Nazwa ojczysta | Das Polenmuseum Rapperswil |
| Nazwa angielska | The Polish Museum in Rapperswil |
| Data założenia | 23 października 1870 |
| Lokalizacja |  Szwajcaria Rapperswil |
| Adres | Schloss Rapperswil 8640 Rapperswil (e-mail) |
| Strona internetowa muzeum | |
Muzeum Polskie w Rapperswilu, polskie muzeum z siedzibą w Rapperswilu w Szwajcarii, założone 23 października 1870 jako Muzeum Narodowe Polskie przez Władysława Platera z inicjatywy Agatona Gillera w celu zabezpieczenia polskich zabytków historycznych i propagowania spraw polskich.
Muzeum mieści się w średniowiecznym zamku wydzierżawionym na 99 lat. Na przełomie XIX i XX wieku miało największą bibliotekę polską na emigracji (liczyła ok. 100 tys. druków), z bogatym zbiorem rękopisów (w tym archiwum Wielkiej Emigracji). W 1921 przeszło na własność Państwa Polskiego. W 1927 zbiory przejęło Muzeum Narodowe i Biblioteka Narodowa. Zbiory druków i rękopisów uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej (spalone przez hitlerowców w pałacu Krasińskich po powstaniu warszawskim).
W 1975 muzeum zostało odtworzone.
Spis treści |
[edytuj] Dzieje Muzeum
Muzeum Polskie w Rapperswilu mieszczące się w zamku z końca XIII wieku, wzniesionym na półwyspie nad Jez. Zuryskim, ma za sobą przeszło 130-letnią tradycję i obejmuje trzy okresy (1870-1927, 1936-1952 oraz od 1975 do chwili obecnej), w których muzeum działało w różnych formach, zależnych od sytuacji politycznej w Polsce.
[edytuj] Muzeum Narodowe Polskie (1870-1927)
W 1868 roku, w setną rocznicę Konfederacji Barskiej, w Rapperswilu nad brzegiem Jez. Zuryskiego wzniesiono staraniem Władysława hr. Platera pomnik zwany "kolumną wolności" albo "kolumną barksą". W 1870 w rapperswilskim zamku Plater otworzył muzeum pamiątek historycznych i dzieł sztuki. Dzięki darom i legatom emigrantów przekazujących dzieła sztuki, pamiątki i militaria, archiwa i księgozbiory, skromna początkowo ekspozycja, szybko rozrosła się, zajmując z czasem cały zamek. Instytucja nosiła nazwę Muzeum Narodowego Polskiego. W 1895 w mauzoleum, w zamkowej wieży, umieszczono urnę z sercem Tadeusza Kościuszki. Po śmierci Platera muzeum pozostawało pod opieką wybitnych działaczy emigracyjnych i było miejscem ich dorocznych spotkań i obrad.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, zgodnie z testamentem Platera, zbiory muzeum przewieziono w 1927 specjalnym pociągiem do kraju. Oprócz urny z sercem Naczelnika eskortowanej przez szwajcarskich oficerów, w 13 wagonach pomieszczono ok. 3 tys. dzieł sztuki, 2 tys. pamiątek historycznych, 20 tys. sztychów, 9 tys. medali i monet, 92 tys. książek i 27 tys. manuskryptów. Znaczna część zbiorów rapperswilskich, w tym głównie archiwalia i biblioteka, uległa zniszczeniu w Warszawie w czasie II wojny światowej.
[edytuj] Muzeum Polski Współczesnej (1936-1951)
W roku 1936 w zamku rapperswilskim, z inicjatywy artystów grupy "Blok," zorganizowana została wystawa współczesnej sztuki polskiej. W następnych latach (pod protektoratem polskiego MSZ) powstała trwała ekspozycja obrazująca sztukę, życie i dorobek wolnej Polski, uzupełniana tematycznymi wystawami czasowymi. Nowo powstałe muzeum nazwano Muzeum Polski Współczesnej. Kustoszem została Halina Jastrzębowska-Kenarowa.
W roku 1940 w Szwajcarii zostało internowanych ok. 13 tys. żołnierzy polskich, walczących we Francji. Muzeum przejęło wtedy również funkcję edukacyjną, organizując objazdową biblioteczkę dla żołnierzy. W Muzeum powstał specjalny dział poświęcony tej 2 Dywizji Strzelców Pieszych.
Po roku 1945 Muzeum przeszło pod zarząd nowych, komunistycznych władz polskich, które zamierzały przekształcać je w placówkę propagandową. Władze miejskie Rapperswilu wypowiedziały umowę dzierżawną. W 1952 zbiory rapperswilskie wywieziono do Polski, a miejsce Muzeum Polski Współczesnej zajęło Szwajcarskie Towarzystwo Zamków [Der Schweizerische Burgenverein], które w ramach przeprowadzonej restauracji zamku, usunęło prawie całkowicie polskie ślady z jego terenu.
W odpowiedzi na likwidację polskiego muzeum, w styczniu 1954 powstało polsko-szwajcarskie "Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu". Jego twórcami byli Szwajcarzy oraz polscy emigranci nie akceptujący władzy komunistycznej w Polsce. Dzięki zabiegom Towarzystwa w 1975 zostało otwarte na zamku na nowo obecne Muzeum Polskie w Rapperswilu.
[edytuj] Muzeum Polskie w Rapperswilu (od 1975)
Jego kustoszem został Janusz Morkowski. Wsparcia udzielili: od strony finansowej – Julian Godlewski z Lugano, a ze strony szwajcarskiej – radca kantonalny i miejski w Rapperswilu Hans Rathgeb (następnie prezes Tow. Pryjaciół Muzeum Polskiego).
Dla Polaków w kraju i na emigracji muzeum i organizowane w nim imprezy stał się wtedy symbolem żywej Polski niepodległej. W ciągu ćwierćwiecza odwiedziło je przeszło 300.000 gości. Niejednemu z nich muzeum zawdzięcza cenne dary.
Aktualnie zbiory muzeum prezentowane są w salach tematycznych obrazujących kolejno: związki polsko-szwajcarskie, historię polskich emigracji, działalność Polaków w Szwajcarii, sylwetki wielkich Polaków (Kopernik, Chopin, Skłodowska) i laureatów literackiej nagrody Nobla, walkę Polaków "Za wiarę i wolność" (w tym dzieje 2 DSP), sztukę polską: malarstwo, rzemiosło artystyczne (w tym sztukę sarmacką), świadectwa kultury żydowskiej w Polsce, sztukę religijną i ludową.
W ramach stałej ekspozycji można podziwiać m. in. dzieła Chełmońskiego, Brandta, Wyczółkowskiego, Boznańskiej, jak również ponad 100 miniatur Wincentego Lesseura, miniaturzysty pracującego na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i jego uczennicy Walerii hr. Tarnowskiej (darowane przez rodzinę hr. Tarnowskich z Dzikowa).
Eksponowane są także cenne starodruki pochodzące w znacznej części ze spuścizny po pułk. Romanie Umiastowskim. Ciekawymi i cennymi są również zegarki z manufaktury Filipa Patka czy kolekcja tabakierek z motywami ułanów polskich z okresu wojen napoleońskich, a także kolekcja kilkunastu gemm z portretami polityków i żołnierzy z okresu powstania styczniowego, będąca niewielkim fragmentem wcześniejszego zbioru należącego do "platerowskiego" Narodowego Muzeum Polskiego.
Bardziej współczesne, ale nie mniej wartościowe są, zakupione przez Muzeum, świątki i całe sceny z bogatej kolekcji polskiej sztuki ludowej. Ta licząca prawie pół tysiąca rzeźb kolekcja, zawiera dzieła ponad 80 polskich twórców i jest swego rodzaju unikatem w polskich zbiorach etnograficznych.
[edytuj] Biblioteka i archiwum Muzeum Polskiego
W kamienicy "Burghof," przylegającej do zamkowego wzgórza, od 1987 mieszczą się biblioteka i archiwum Muzeum Polskiego. Profil księgozbioru jest dostosowany do tematyki ekspozycji muzealnej. Gromadzone są tu również starodruki i obszerny zbiór XVIII-wiecznych map. Archiwum gromadzi materiały dotyczące dziejów Polaków w Szwajcarii i na emigracji. W bibliotece prezentowane są również: archiwum i zbiór poloników Jadwigi i Jana Nowak-Jeziorańskich oraz kolekcja obrazów i księgozbiór – ofiarowane przez rodzinę Romerów z Cytowian.
[edytuj] Działalność Muzeum
Muzeum organizuje liczne wystawy okresowe, a także koncerty, odczyty, sympozja, konferencje naukowe – pełniąc w praktyce funkcję wszechstronnej instytucji propagującej wiedzę o Polsce i jej kulturze.
Muzeum powstało i prowadzi swą działalność dzięki wysiłkowi społecznemu wielu osób. Nie zatrudnia ono pracowników etatowych. Od roku 2005 funkcję kustosza pełni Anna Buchmann.
Od roku 1978 Muzeum jest wspomagane finansowo przez Polską Fundację Kulturalną "Libertas" w Rapperswilu.
Rapperswilskie Muzeum Polskie wraz ze swoją Biblioteką jest otwarte dla wszystkich interesujących się Polską, jej historią, kulturą i dniem dzisiejszym. W okresie od świąt Wielkanocy do końca października Muzeum jest czynne codziennie od godziny 13 do 17.
[edytuj] Bibliotekarze
- 1892-1894 – Zygmunt Wasilewski
- 1892-1896 – Stefan Żeromski
- 1896-1899 – Romuald Mielczarski
- 1899-1901 – Stanisław Grabski
- 1901-1910 – Florian Znaniecki, Kazimierz Woźnicki, Wacław Karczewski
- 1910-1915 – Stanisław Zieliński
- 1915-1927 Adam Lewak
[edytuj] Bibliografia
- Edward Chwalewik, Zbiory polskie w ojczyźnie i na obczyźnie, t. 2, Warszawa 1927, s. 141-151.
- Janusz S. Morkowski, Polish Museum, Rapperswil: Guide through the Exposition (przewodnik po angielsku, po niemiecku i po polsku), Rapperswil, 1994, ISBN 83-900559-9-6.
- Gabriela Pauszer-Klonowska, "W Rapperswilu śladami Żeromskiego i Prusa," Problemy: organ Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, rok XXV, nr 8 (281), 1969, ss. 466-70.
- Krystyna Tokarzówna i Stanisław Fita, Bolesław Prus, 1847-1912: Kalendarz życia i twórczości, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
