Mózg w naczyniu
Z Wikipedii
.png/280px-Barin_in_a_vat_(en).png)
W filozofii mózg w naczyniu (ang. brain in a vat, mózg w pojemniku, mózg w kadzi, mózg w kuwecie, itd.) – filozoficzny eksperyment myślowy pomyślany jako nowoczesna forma sceptycyzmu. Oryginalne brain in a vat pochodzi od filozofa Hilarego Putnama. Polega on na zamknięciu mózgu w naczyniu i podłączeniu go do aparatury stymulującej odbieranie bodźców. Aparatura ta (lub naukowiec za jej pośrednictwem) generuje doskonale spójną iluzję istnienia osób, przedmiotów codziennego doświadczenia itd. (faktycznie jednak wszystkie doznania są następstwem impulsów elektronicznych wysyłanych przez komputer). Można pójść dalej i założyć, że wszyscy ludzie (albo i wszystkie organizmy zmysłowe) są mózgami (lub układami nerwowymi) w naczyniach, podłączonymi do systemu generującego zbiorową halucynację (nadzorujący naukowiec nie jest konieczny – cały kosmos mógłby się składać z maszyn).
Postawione przez Putnama pytanie brzmi: Czy będąc mózgami w naczyniu, moglibyśmy powiedzieć lub pomyśleć, że nimi jesteśmy? Argumentacja zmierza do wniosku, że hipoteza jakobym był mózgiem w naczyniu sama się obala. Argument Putnama jest uważany za jeden z najważniejszych argumentów przeciwko sceptycyzmowi.
Mózg w naczyniu (mózg, który żyje w świecie, gdzie wszystkie mózgi od zawsze są w naczyniu), myśląc o drzewach, nie może się odnosić do rzeczywistych drzew (mógłby się odnosić co najwyżej do drzew istniejących w świecie pozoru, lub do impulsów elektrycznych powodujących jego wrażenia zmysłowe, lub do właściwości programu). Według tej argumentacji, słowo „naczynie” odnosi się w języku mózgów w naczyniu do jakiegoś naczynia ze świata pozoru lub czegoś z tym związanego, lecz na pewno nie do rzeczywistych naczyń (w szczególności nie do naczynia, w którym mózg jest zanurzony), gdyż brakuje związku przyczynowego pomiędzy rzeczywistymi naczyniami a użyciem słowa „naczynie” w języku mózgów w naczyniu. Zatem, jeżeli mózg w naczyniu myśli „jestem mózgiem w naczyniu”, ma na myśli to, że jest mózgiem w naczyniu w świecie pozoru (jeśli w ogóle cokolwiek ma na myśli). Jednak w skład hipotezy, że jesteśmy mózgami w naczyniu wchodzi założenie, że nie jesteśmy mózgami w naczyniu w świecie pozoru. Zatem jeśli jesteśmy mózgami w naczyniu, zdanie „Jesteśmy mózgami w naczyniu” jest fałszywe (bo mówi o czymś w świecie pozoru, tymczasem w świecie pozoru tak nie jest). Jest zatem (z konieczności) fałszywe.
Argumentacja Putnama jest kontrowersyjna. Rozumowanie to nie jest wolne od pewnych wstępnych przesłanek (warunki odnoszenia się nie są bowiem zdaniem Putnama całkowicie niezależne od pewnych założeń empirycznych), takich jak np.: założenie, że niemożliwe jest odniesienie przedmiotowe bez wejścia w przyczynową interakcję z rzeczami, do których mamy się odnosić (lub czymś mogącym być ich opisem).
Koncepcję tę stosował Stanisław Lem w powieści Kongres futurologiczny.
[edytuj] Literatura
- Hilary Putnam Mózgi w naczyniu W: tenże, Wiele twarzy realizmu i inne eseje. PWN, Warszawa 1998, ISBN 83-01-12528-4
