Linux
Z Wikipedii
Linux (/ˈlɪnʊks/) - uniksopodobny system operacyjny. Linux jest jednym ze znamiennych przykładów wolnego i otwartego oprogramowania (FLOSS); będący jego bazą kod źródłowy może być dowolnie wykorzystywany, modyfikowany i rozpowszechniany.[1]
Pierwsza wersja jądra Linuksa została udostępniona publicznie 17 września 1991 dla architektury komputera PC, wykorzystującej mikroprocesor o mikroarchitekturze IA-32. Do jądra dołączono narzędzia systemowe i biblioteki z projektu GNU aby otrzymać nadający się do użytku system operacyjny. Z tego powodu powstała też alternatywna nazwa kompletnego systemu: GNU/Linux.[2] Obecnie jest on udostępniany w formie licznych dystrybucji Linuksa, które składają się z jądra (niekiedy zmodyfikowanego w stosunku do oficjalnej wersji) i zestawu pakietów oprogramowania dobranego do różnorodnych wymagań.
Najbardziej znanym zastosowaniem Linuksa są środowiska serwerowe, dla których komercyjne wsparcie oferują również duże firmy komputerowe jak IBM, Sun Microsystems, Dell, Hewlett-Packard, Red Hat i Novell. Linux działa na szerokiej gamie sprzętu komputerowego, wliczając komputery biurkowe, superkomputery i systemy wbudowane, takie jak telefony komórkowe i routery.
Spis treści |
[edytuj] Historia rozwoju
Historia Linuksa rozpoczęła się w 1991 roku, kiedy to fiński programista, Linus Torvalds poinformował o hobbystycznym tworzeniu przez siebie niedużego, wolnego systemu operacyjnego, przeznaczonego dla procesorów z rodzin i386, oraz i486.[3]
Linus stworzył jednak tylko jądro, pełny system operacyjny potrzebował jeszcze shella, kompilatora, bibliotek, itp.. W roli większości z tych narzędzi użyto oprogramowania GNU,[4] co jednak w przypadku niektórych komponentów systemu wymagało poważnych zmian, niekiedy finansowanych przez Projekt GNU[5], niekiedy dokonanych już wcześniej przez Linusa Torvaldsa[6]
Dużo pracy wymagało także zintegrowanie systemu do postaci dystrybucji,[7] które umożliwiały zainstalowanie go w stosunkowo prosty sposób. Jednymi z pierwszych były opublikowany 16 lipca 1993 Slackware Linux,[8], czy założony miesiąc później Debian,[9] nazywający siebie GNU/Linux.[10]
[edytuj] Nazwa
[edytuj] Etymologia
Sama nazwa pochodzi ze zbitki słów Linus (będącego imieniem twórcy) i Unix (Linus' Unix). Nie przyjęła się proponowana przez Torvaldsa nazwa Freax. Nazwa Linux informuje także o tym, że nie jest to system Unix: Linux Is Not UNIX.
Jakkolwiek teoria ta wydaje się prawdopodobna (Freax = free+freak+[uni]X), to jednak inne źródła twierdzą, iż nazwa LINUX pochodzi po prostu od połączenia słów: Linus i Minix lub Linus i Unix. Twórcą nazwy Linux był Ari Lemmke. Nie podobała mu się nazwa Freax, więc gdy udostępnił Torvaldsowi katalog na serwerze FTP (ftp://ftp.funet.fi) dla źródeł systemu, nazwał go właśnie Linux. W lutym 1992 założył on również grupę dyskusyjną comp.os.linux[11], która zajęła miejsce alt.os.linux działającej od stycznia 1992.
[edytuj] Nazwa Linux w języku polskim
Rada Języka Polskiego zaleca następującą pisownię nazwy „Linux” przy odmianie przez przypadki M: Linux, D: Linuksa, C: Linuksowi, B: Linuksa, N: Linuksem, Msc: Linuksie, W: Linuksie!
Zdania na ten temat są jednak podzielone nawet wśród językoznawców (zob. Poradnia językowa PWN: x czy ks przed końcówką?); zgoda panuje jedynie co do tego, by w miejscowniku pisać „Linuksie”.
[edytuj] Linux a GNU/Linux
Część osób preferuje nazwę „GNU/Linux” zamiast samego „Linux”. Ta pierwsza jest promowana przez Free Software Foundation i Projekt GNU, aby podkreślić duży wkład projektu GNU w większości dystrybucji. Więcej informacji w haśle GNU/Linux.
[edytuj] Zastosowanie
Linux przede wszystkim stosowany jest na systemach serwerowych (serwery WWW, FTP, e-mail, bazy danych i inne), jako zapory sieciowe (firewall), router, a także w systemach osadzonych oraz w niektórych odtwarzaczach DVD i tunerach dvb.
Ze względu na powstanie i rozwój dystrybucji o łatwej instalacji, graficznym wyglądzie i bogactwie wydajnego oprogramowania Linux znajduje szerokie zastosowanie na rynku biurowym i domowym. Rządy kilku państw europejskich prowadzą wdrożenia Linuksa na komputerach administracji państwowej. Ponadto z Linuksa korzystają agencje wywiadowcze, kontrwywiad i wojsko, ze względu na bezpieczeństwo, stabilność oraz możliwość audytu oraz modyfikacji kodu (dostępność kodu źródłowego).
Niezawodność tego systemu została doceniona przez niektóre banki i instytucje finansowe korzystające z Linuksa (np. system notowań Wall Street oparty jest na tym systemie operacyjnym).
Linux jest używany w większości superkomputerów z listy TOP500.
Również aparatura medyczna np. Tomografy Komputerowe firmy GE korzystają z systemu operacyjnego Linux. Popularne Access Pointy do dystrybucji sygnału WiFi również opierają się na uproszczonym jądrze Linuksa i procesorach ARM, coraz częściej również słyszy się o telefonach komórkowych z tym systemem na pokładzie.
[edytuj] Oprogramowanie
Komponenty typowego systemu rozprowadzane są zazwyczaj w formie gotowych pakietów binarnych dla danej dystrybucji (np. RPM, DEB i TGZ) lub jako pakiety źródłowe z opcjonalnymi poprawkami (np. tar.bz2, tar.gz, SRPM), które należy przed użyciem skompilować. W niektórych dystrybucjach (np. Gentoo) proces kompilacji jest wysoce zautomatyzowany.
[edytuj] Kwestie prawne
Oprogramowanie dla Linuksa jest najczęściej otwarte i wolne. Duża część kodu typowej dystrybucji jest objęta takimi licencjami jak GPL, LGPL, BSD i podobnymi.
Linux jest zastrzeżonym znakiem towarowym należącym do Linusa Torvaldsa.
[edytuj] Interfejs
[edytuj] Interfejs wiersza poleceń
Linux zawiera interfejs wiersza poleceń (CLI) jako część funkcji przejętych z Uniksa. Dystrybucje wyspecjalizowane na serwery lub administrację mogą używać wiersza poleceń jako jedynego interfejsu. Nieobecność interfejsu graficznego (GUI) pozwala na zminimalizowanie wykorzystywanych zasobów systemowych. Maszyny z Linuksem mogą równie dobrze działać bez podłączonego monitora. Aby administrator mógł się na nich zalogować, potrzeba albo zdalnego X11, albo terminal musi być uruchomiony z protokołu takiego, jak SSH lub telnet. W sieciach lokalnych zdalne używanie X11 jest przeważnie akceptowalne, ale na dłuższe dystanse operacje te mogą zajmować za dużo czasu.
Na początku wiele operacji wykonywanych w Linuksie wymagało użycia wiersza poleceń. Rozwój dystrybucji przeznaczonych na komputery biurkowe i domowe zmienił ten stan rzeczy. Mimo wszystko, wiele podręczników i tutoriali często podaje możliwość rozwiązania problemu z wiersza poleceń nawet, gdy można to zrobić używając aplikacji graficznej. Wiersz poleceń jest uniwersalny w świecie Linuksa, gdzie graficzny interfejs na każdej maszynie może być inny. To również ułatwia współpracę między Linuksem i innymi maszynami, które również używają wiersza poleceń, np. Mac OS X. Łatwiej jest również udzielić pomocy, gdy operacja ta sprowadza się do napisania/skopiowania tego, co należy wkleić do terminala.
Dobrze zaprojektowane GUI jest łatwiejsze w użyciu dla większości zadań, lecz bardziej doświadczeni użytkownicy mogą wciąż preferować linię komend; naukowcy, inżynierowie i twórcy oprogramowania najczęściej używają właśnie terminala. Wiele ważnych programów nie ma GUI. Wiersz poleceń jest wyposażony w automat, pozwalający na kilkukrotne, lub opóźnione wypełnianie zadań i naturalnym procesem jest to, że komenda wykonująca pewne zadanie jest wpierw wydawana bezpośrednio, a potem używana ponownie w skrypcie zapewniając automatyzację.
Graficzny i tekstowy interfejs mogą również nawzajem się uzupełniać. Jest wiele graficznych emulatorów terminali, np. xterm, rxvt, aterm, gnome-terminal i konsole. X11 potrafi zapewnić komunikację między tymi programami a wierszem poleceń. Dodatkowo, KDE oferuje narzędzie DCOP, które zapewnia większą integrację aplikacji graficznych z terminalem.
[edytuj] Interfejs graficzny
[edytuj] Małe menedżery okien
Zobacz więcej w osobnym artykule: Menedżer okien.Tradycyjne GUI dla Linuksa bazuje na osobnym menedżerze okien, takim jak Fluxbox, FVWM, Enlightenment, lub Window Maker i zestawem najróżniejszych aplikacji uruchamianych na nim. Menedżer okien pozwala na kontrolowanie położenia i wyglądu okien indywidualnych aplikacji oraz na interakcję z X Window System.
Niewygodne w używaniu niezależnego menedżera okien jest to, iż wymaga on znacznej pracy, aby dostosować go do własnych wymagań. Dodatkowo, będzie wiele niezgodności między interfejsami różnych aplikacji; zrzuty ekranów przedstawiają XMMS, RealPlayer, Mozilla Firefox, xterm, gaim i Konqueror, każdy z nich wygląda trochę inaczej, inaczej zachowuje się, używa innych skrótów klawiszowych, inaczej organizuje menu, posiada inny mechanizm kopiowania i wklejania. Nawet jeśli indywidualne aplikacje mają idealne rozwiązanie, to używanie ich wszystkich w grupie może być dość dziwnym doświadczeniem, a zachowania, których nauczymy się w jednej aplikacji zazwyczaj da się zastosować tylko w niej.
Z drugiej strony, duża elastyczność daje doświadczonym użytkownikom możliwość dopasowania swojego menedżera okien do własnych potrzeb oraz własnego gustu. Dodatkowo otrzymujemy bardzo szybki i niezawodny system. Pochłanianie zasobów, takich jak procesor, pamięć, a nawet miejsce na dysku twardym jest dużo mniejsze, niż potrzeby dużych środowisk graficznych, tj. np. GNOME, lub KDE. Użytkownicy, którzy preferują pracę w terminalu chętnie pracują na jak najmniejszych środowiskach graficznych, a menedżer okien sam w sobie ma im zapewnić tylko możliwość otwierania okien emulatorów terminali komputerowych.
Wbrew powszechnemu mniemaniu menedżery okien nie są wcale gorsze pod względem możliwości wykonywanych funkcji, albo brzydsze. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób zostaną skonfigurowane. Jeśli użytkownik poświęci trochę czasu w przygotowanie swojego środowiska pracy często jest ono dużo ładniejsze, wydajniejsze i mające większe możliwości od większych środowisk.
[edytuj] Duże środowiska graficzne
Używanie małych menedżerów okien staje się coraz mniej popularne wraz ze wzrostem większych środowisk graficznych, takich jak np. GNOME lub KDE. Są to zintegrowane sposoby na wygodną pracę, które starają się zapewnić interfejs równie łatwy w obsłudze jak ten z Mac OS X lub Microsoft Windows. Łączą one menedżer okien z pakietem standardowych aplikacji, które są bardzo łatwe w obsłudze, nawet przez początkujących użytkowników. Linuksowe środowiska graficzne są trochę podobne do interfejsu Aqua w Mac OS X. Na początku znanym środowiskiem graficznym było CDE, lecz nigdy nie było popularne na Linuksie ze względu na koszty i ograniczenia licencyjne. W 1996 powstało KDE, a po nim, w 1997 GNOME. Xfce jest trochę mniejszym projektem, który również powstał w 1997 i skupia się na szybkości i możliwości konfiguracji. W dzisiejszych czasach GNOME i KDE są dominującymi rozwiązaniami i zazwyczaj instaluje się je standardowo na systemach Linuksowych. Każde z nich oferuje:
- Programistom gwarantuje m. in. zestaw standardowych API, oraz środowisko programistyczne.
- Tłumaczom zapewnia możliwość współpracy. KDE i GNOME są dostępne w wielu językach
- Artystom miejsce, w którym mogą podzielić się swoimi talentami.
- Ergonomistom daje szansę, aby uczynić środowisko pracy jeszcze prostszym.
- Użytkownikom, kompletne środowisko graficzne z zestawem potrzebnych aplikacji, takich jak menedżer plików, przeglądarka internetowa, odtwarzacz multimediów, klient poczty elektronicznej, książka adresowa, przeglądarka dokumentów PDF, menedżer fotografii i system umożliwiający dostosowanie systemu do swoich potrzeb.
Kilka lat po 2000r. te dwa środowiska w pełni dojrzały. [12] Projekty Appeal[13] i ToPaZ[14] skupiają się na opracowywaniu nowych możliwości dla kolejnych edycji KDE i GNOME. Mimo to, iż oba te środowiska graficzne mają podobne cele, radzą sobie z nimi całkiem inaczej. KDE stara się, aby aplikacje były jak najbardziej konfigurowalne, aby można było w nie ingerować i aby mogły ze sobą w łatwy sposób kooperować. GNOME z drugiej strony dbając o najmniejszy szczegół stara się aby całość była jak najprostsza. Każda z nich przyciąga inny rodzaj użytkowników i tworzy inną społeczność developerów.
Przypisy
- ↑ Linux.org: Linux Online ─ About the Linux Operating System (en). 2007-07-02. [dostęp 2007-07-06].
- ↑ 1.1. W: Lars Wirzenius, Joanna Oja, Stephen Stafford, Alex Weeks: Linux System Administrator's Guide. 2004.
- ↑ Wiadomość Linusa Torvaldsa na grupie dyskusyjnej comp.os.minix zatytułowana „What would you like to see most in minix?”, I'm doing a (free) operating system (just a hobby, won't be big and professional like gnu) for 386(486) AT clones.
- ↑ Linus Torvalds, „Notes for linux release 0.01”, Sadly, a kernel by itself gets you nowhere. To get a working system you need a shell, compilers, a library etc. These are separate parts and may be under a stricter (or even looser) copyright. Most of the tools used with linux are GNU software and are under the GNU copyleft. These tools aren't in the distribution - ask me (or GNU) for more info.
- ↑ Richard Stallman, „Linux a Projekt GNU”, Przystosowanie niektórych komponentów GNU do działania z Linuksem wymagało poważnych zmian. [...] Projekt GNU wspomaga systemy GNU/Linux tak samo, jak system GNU — nawet finansowo. Sfinansowaliśmy przepisanie rozszerzeń biblioteki GNU C związanych z Linuksem, tak że są teraz dobrze zintegrowane, a najnowsze systemy GNU/Linux korzystają z aktualnego wydania biblioteki bez żadnych zmian.
- ↑ Wiadomość Linusa Torvaldsa na grupie dyskusyjnej comp.os.minix zatytułowana „What would you like to see most in minix?”, I've currently ported bash(1.08) and gcc(1.40)
- ↑ Richard Stallman, „Linux a Projekt GNU”, Wielką pracą było też zintegrowanie kompletnego systemu jako dystrybucji, która działałaby po „wyjęciu z pudełka”. Wymagało zajęcia się sprawą sposobu instalacji i uruchamiania systemu — problemem, z którym wówczas nie próbowaliśmy się zmierzyć, gdyż jeszcze nie osiągnęliśmy tego punktu. Znaczny wkład wnieśli ludzie, którzy rozwinęli rozmaite dystrybucje systemu.
- ↑ Wiadomość Patricka Volkerdinga na grupie dyskusyjnej comp.os.linux zatytułowana „ANNOUNCE: Slackware Linux 1.00”, The Slackware Linux distribution (v. 1.00) is now available for anonymous FTP.
- ↑ Wiadomość Iana Murdocka na grupie dyskusyjnej comp.os.linux.development zatytułowana „New release under development; suggestions requested”, This is just to announce the imminent completion of a brand-new Linux release, which I'm calling the Debian Linux Release.
- ↑ O Debianie, Systemy Debian używają obecnie jądra Linux. Jest to oprogramowanie, które zaczął tworzyć Linus Torvalds, a którym obecnie zajmują się tysiące programistów z całego świata. [...] Duża część podstawowych programów narzędziowych tworzących system operacyjny pochodzi z projektu GNU; stąd nazwy: GNU/Linux oraz GNU/Hurd.
- ↑ Linux Timeline
- ↑ [www.linux-usability.de/download/linux_usability_report_en.pdf Raport Użyteczności Linuksa v1.01]
- ↑ Oficjalna strona Appeal
- ↑ Oficjalna strona ToPaZ
[edytuj] Zobacz też
Definicja słownikowa w Wikisłowniku
Teksty źródłowe w Wikiźródłach
Podręczniki na Wikibooks
Grafiki i media na Wikimedia Commons- GNU/Linux
- Unix
- GNU
- Dystrybucja Linuksa
- Porównanie dystrybucji Linuksa
- Device Filesystem
- Exec Shield
- Grsecurity
- Polska Grupa Użytkowników Linuxa (PLUG)[1]
- Planetoida 9885 Linux
[edytuj] Linki zewnętrzne
